Τα λόγια και τα χρόνια: Ο μεγάλος Μάνος Ελευθερίου μέσα από τα έργα του

Μεγάλη παρακαταθήκη άφησε πίσω του ο σπουδαίος ποιητής, στιχουργός και πεζογράφος Μάνος Ελευθερίου, ο οποίος έφυγε από τη ζωή την Κυριακή, σε ηλικία 80 ετών από ανακοπή καρδιάς.

Τα πρώτα θεατρικά του έργα και ποιήματα τα έγραψε το 1960 στα Ιωάννινα, όπου βρέθηκε για την στρατιωτική του θητεία. Το 1962 σε ηλικία μόλις 24 ετών δημοσιεύει την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Συνοικισμός, με δικά του χρήματα αλλά δεν είχε την αναμενόμενη επιτυχία. Την ίδια εποχή στα Ιωάννινα γράφει τους πρώτους στίχους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και «Το τρένο φεύγει στις 8:00» που αργότερα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης.

Τον Οκτώβριο του 1963 ξεκινά να εργάζεται στο «Reader’s Digest» όπου και παρέμεινε για τα επόμενα δεκαέξι χρόνια. Στο μεταξύ κυκλοφορούν τα δύο πρώτα του βιβλία με διηγήματα, Το διευθυντήριο (1964) και Η σφαγή (1965) για τα οποία γράφτηκαν εξαιρετικές κριτικές.

Το 1964 παρουσιάζεται στην ελληνική δισκογραφία. Συνεργάζεται με το συνθέτη Χρήστο Λεοντή καθώς και τον Μίκη Θεοδωράκη (1967) με τον οποίο η συνεργασία διακόπηκε λόγω της Δικτατορίας. Τα συγκεκριμένα τραγούδια πρωτοκυκλοφόρησαν το 1970 στο Παρίσι. Συνεργάστηκε με τον Δήμο Μούτση (Άγιος Φεβρουάριος, 1971) και με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στον δίσκο Θητεία του οποίου η ηχογράφηση άρχισε το Νοέμβριο του 1973, διακόπηκε από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και τελικά κυκλοφόρησε το 1974 με την Μεταπολίτευση.

Κατά καιρούς έχει συνεργαστεί σχεδόν με όλους τους Έλληνες συνθέτες, όπως με τον συνθέτη Σταύρο Κουγιουμτζή και τον τραγουδιστή Γιώργο Νταλάρα καθώς και με το Θανάση Γκαϊφύλλια στην Ατέλειωτη Εκδρομή (1975), τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Γιάννη Σπανό, τον Γιώργο Ζαμπέτα, τον Σταμάτη Κραουνάκη, τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, τον Γιώργο Χατζηνάσιο, τον Αντώνη Βαρδή και πολλούς άλλους. Παράλληλα γράφει και εικονογραφεί παραμύθια για παιδιά και επιμελείται την έκδοση λευκωμάτων με θέμα την Σύρο: Ενθύμιον Σύρας, Θέατρο στην Ερμούπολη κ.α.

Την δεκαετία του ‘90 αρθρογραφεί και συγχρόνως κάνει ραδιοφωνικές εκπομπές στον Αθήνα 9,84 και στο Δεύτερο Πρόγραμμα. Το 1994 εκδίδει τη πρώτη του νουβέλα με τίτλο Το άγγιγμα του χρόνου. Το 2004 δημοσιεύει το πρώτο του μυθιστόρημα Ο Καιρός των Χρυσανθέμων που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2005. Το 2013 ο Μάνος Ελευθερίου, βραβεύθηκε για την συνολική προσφορά του από την Ακαδημία Αθηνών.

Δισκογραφικές επιτυχίες

Το παλληκάρι έχει καημό (Μ.Θεοδωράκης)

Σ’ αυτή τη γειτονιά (Μ.Θεοδωράκης)

Ο Άγιος Φεβρουάριος (Δ.Μούτσης)

Η σούστα πήγαινε μπροστά (Δ.Μούτσης)

Άλλος για Χίο τράβηξε (Δ.Μούτσης)

Ο χάρος βγήκε παγανιά (Δ.Μούτσης)

Θητεία (Γ.Μαρκόπουλος)

Μαλαματένια λόγια (Γ.Μαρκόπουλος)

Τα λόγια και τα χρόνια (Γ.Μαρκόπουλος)

Παραπονεμένα λόγια ( Γ.Μαρκόπουλος)

Κάτω απ’τη μαρκίζα (Γ.Σπανός)

Οι ελεύθεροι κι ωραίοι (Στ.Κουγιουμτζής)

Στα χρόνια της υπομονής (Στ.Κουγιουμτζής)

Άμλετ της Σελήνης (Θ.Μικρούτσικος)

Δεν είμαι άλλος (Θ.Μικρούτσικος)

Είναι αρρώστια τα τραγούδια (Στ.Ξαρχάκος)

Έρημοι σταθμοί (Δ.Τσακνής)

Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες (Ηλ.Ανδριόπουλος)

Η Διαθήκη (Χρ.Νικολόπουλος)

Ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά (Μ.Θεοδωράκης)

Το σπίτι γέμισε με λύπη (Χρ.Λεοντής)

Στων αγγέλων τα μπουζούκια (Χρ.Νικολόπουλος)

Μη χτυπάς σ’ ένα σπίτι κλειστό (Λ.Κηλαηδόνης)

Ατέλειωτη εκδρομή (Θ.Γκαϊφύλλιας)

Γνωριμία (Θ.Γκαϊφύλλιας)

Ποίηση

(2013) Μαύρα μάτια, Μεταίχμιο

(2013) Τα λόγια και τα χρόνια, Μεταίχμιο

(2010) Ο νοητός λύκος, Μεταίχμιο

(2009) Αγρυπνία για το σκοτεινό τρυγόνι στην εκκλησία του προφήτη Ελισσαίου, Εκδόσεις Καστανιώτη

(2008) Βλέμματα από την Ελλάδα, Μεταίχμιο

(2008) Παραμονή Πρωτοχρονιάς, Άμμος

(2006) Το άγγιγμα του χρόνου, Εκδόσεις Καστανιώτη

(2006) Το νεκρό καφενείο, Εκδόσεις Καστανιώτη

(2005) Ένα καράβι, καραβάκι…, Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου

(2005) Ο καιρός των χρυσανθέμων, Μεταίχμιο

(2004) Ο καιρός των χρυσανθέμων, Μεταίχμιο

(2003) Η πόρτα της Πηνελόπης, Γαβριηλίδης

(2002) Είναι αρρώστια τα τραγούδια, Εκδόσεις Καστανιώτη

(2002) Ο ίσκιος της Αθήνας, Ποταμός

(2000) Η γάτα που ήθελε να γίνει πουλί, Ελληνικά Γράμματα

(1998) Του Γενάρη το φεγγάρι, Κέδρος [κείμενα, εικονογράφηση]

(1997) Ένα καράβι μια φορά, Ωκεανίδα

(1997) Το νεκρό καφενείο, Εκδόσεις Καστανιώτη

(1994) Το άγγιγμα του χρόνου, Εκδόσεις Καστανιώτη

(1987) Αναμνήσεις από την Όπερα, εκδόσεις Γνώση

(1983) Το μυστικό πηγάδι, εκδόσεις Γνώση

(1980) Μαθήματα μουσικής/Τα ξόρκια,1972 Επανέκδοση από τις εκδόσεις Ύψιλον

(1978) Τα όρια του μύθου, εκδόσεις Γνώση

(1975) Αγρυπνία για το σκοτεινό τρυγόνι στην εκκλησία του προφήτη Ελισσαίου, Αμοργός

(1973) Τα ξόρκια, Ύψιλον

(1972) Μαθήματα μουσικής

(1962) Συνοικισμός

Μυθιστορήματα

(2004) Ο καιρός των χρυσανθέμων, Μεταίχμιο

(2006) Η γυναίκα που πέθανε δύο φορές, Μεταίχμιο

(2008) Άνθρωπος στο πηγάδι, Μεταίχμιο

(2011) Πριν απ’ το ηλιοβασίλεμα, Μεταίχμιο

(2016) Φαρμακείον εκστρατείας, Μεταίχμιο

Διηγήματα

(1964) Το διευθυντήριο, Φέξης

(1965) Η σφαγή

(2007) Η μελαγχολία της πατρίδας μετά τις ειδήσεις των οκτώ, Μεταίχμιο

Νουβέλα

(1994) Το άγγιγμα του χρόνου, Καστανιώτης

Μαρτυρίες-Ιστορικά

(2002) Είναι αρρώστια τα τραγούδια (Ανθολόγηση κειμένων του συγγραφέα. Επιμέλεια σειράς Θανάσης Θ. Νιάρχος), Καστανιώτης

(2005) Η δεκαετία του ’60 (μαζί με τον Θανάση Θ. Νιάρχο, Καστανιώτης

(2013) Μαύρα Μάτια – Ο Μάρκος Βαμβακάρης και η συριανή κοινωνία στα χρόνια 1905-1920, Μεταίχμιο

Μελέτες-Λευκώματα

Το θέατρο στην Ερμούπολη τον εικοστό αιώνα (τέσσερις τόμοι), Δήμος Ερμούπολης.

(2002) Ο ίσκιος της Αθήνας: Shadows of Athens (φωτογράφιση Εβίτα Μαχαίρα, μετάφραση Mary Kitroeff, κείμενα Μάνος Ελευθερίου), Ποταμός

Παιδικά

Παραμύθια για τον Αυτοκράτορα, Γνώση

(1997) Ένα καράβι μια φορά (εικονογράφηση Σοφία Φόρτωμα), Ωκεανίδα

(1998) Του Γενάρη το φεγγάρι: Παραμύθια για τους δώδεκα (εικονογράφηση Μάνος Ελευθερίου), Κέδρος

(2000) Η γάτα που ήθελε να γίνει πουλί (εικονογράφηση Σοφία Φόρτωμα), Ελληνικά Γράμματα

(2005) Ένα καράβι, καραβάκι… (εικονογράφηση Μαθητές Α΄ δημοτικού 2004-2005 σχολής Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου), Εκδόσεις της Σχολής Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου

Θέατρο

(2007) Μπλε μελαγχολία. Σας αρέσει ο Μπραμς; Άλτιν (Μάνος Ελευθερίου, Μάρω Δούκα, Μένης Κουμανταρέας), Κέδρος

(2010) Ο Γέρος Χορευτής, Μεταίχμιο

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα

(2013) Ημερολόγιο: Παιδιά του κόσμου, Εκδόσεις Γκοβόστη

(2013) Μακρουλάκης, Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη

(2012) Φύγε για να μείνεις, Οδοιπόρος

(2011) Στίχοι στο καβαλέτο, Εκδόσεις Τέχνης “Οίστρος”

(2011) Τα ποιήματα του 2010, Κοινωνία των (δε)κάτων

(2008) 3.000 χρόνια ελληνική ερωτική ποίηση, Εκδοτική Θεσσαλονίκης

(2008) Μαρία Μοντέζ, Αιγόκερως

(2007) Μπλε μελαγχολία. Σας αρέσει ο Μπραμς; Άλτιν, Κέδρος

(2005) Η δεκαετία του ’60, Εκδόσεις Καστανιώτη

(2005) Το Χαλάνδρι που γνώρισα (19 Έλληνες συγγραφείς γράφουν για το Χαλάνδρι), Ευριπίδης

(2001) Μια πόλη, ένας συγγραφέας, Μίνωας

(1997) Έρωτας σε πρώτο πρόσωπο (29 ιστορίες που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα “Τα Νέα”), Αθήνα – Κέδρος

Επιμέλειες του συγγραφέα

(1981) Φωτογραφίες και σήματα Ελλήνων και ξένων φωτογράφων της περιόδου 1859-1910, εκδόσεις Γνώση

(1993) Ενθύμιο Σύρας φωτογραφίες και καρτ ποστάλ από το 1860-1950, εκδόσεις Γνώση

(2000) Νεοκλασική Ερμούπολη, (Επιμέλεια. Φωτογράφιση Παναγιώτης Δενδρινός, Νίκος Δεσύπρης, Ιάκωβος Καρβώνης κ.ά.) Ελληνικά Γράμματα

(2001) Ενθύμιον Σύρου: Σύρος ένα νησί – Μια ιστορία (Επιμέλεια. Καρτ ποστάλ και φωτογραφίες του 19ου και του 20ού αιώνα, μετάφραση Sophia Phocas), Ελληνικά Γράμματα

(2003) Κοκορέλη, Αργυρώ, Ο Μπαλού στο πάρκο, (εικονογράφηση), Μίλητος

(2004/2011) Ερμούπολη, Μια πόλη στη λογοτεχνία (Επιμέλεια Μάνος Ελευθερίου, επιμέλεια σειράς Κώστας Ακρίβος, φωτογράφιση Καμίλο Νόλλας) Μεταίχμιο