Πρέσπες: Από που προέρχεται το όνομά τους

Την περασμένη Κυριακή στις 10.30 το πρωί υπογράφηκε από τους Τσίπρα και Ζάεφ η συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας για την αλλαγή του ονόματος της τελευταίας σε «Βόρεια Μακεδονία». Η τελετή έγινε στο παραλίμνιο χωριό Ψαράδες, σε ένα υπόστεγο που στήθηκε στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας. Πολλοί μίλησαν για το συμβολισμό του τόπου υπογραφής της συμφωνίας – η Μεγάλη Πρέσπα μοιράζεται σε τρία κράτη (ενώνοντάς τα): την Ελλάδα, τη ΠΓΔΜ (που κατέχει το μεγαλύτερο μέρος της λίμνης, το 60% περίπου) και την Αλβανία.

Οι Πρέσπες, η Μεγάλη και η Μικρή, (που είναι κυρίως ελληνική, με ένα μικρό τμήμα της να ανήκει στην Αλβανία), αποτελούν μια λιμναία περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους σε υψόμετρο 850 μέτρων. Η Μικρή έχει εμβαδόν 48,5 τ.χλμ, ενώ η Μεγάλη καλύπτει 273 τετραγωνικά χιλιόμετρα – είναι η τρίτη μεγαλύτερη λίμνη των Βαλκανίων, μετά τη Σκόδρα και την Οχρίδα.

 Η αρχαία ονομασία των Πρεσπών ήταν Μεγάλη και Μικρά Βρυγηίς. Ως «Πρέσπες», είναι γνωστές από τους Βυζαντινούς χρόνους. Το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας λέει πως το τοπωνύμιο «Πρέσπες», προέρχεται από τον σλαβικό όρο «prespa», που κι αυτός προκύπτει από το παλαιοσλαβικό «sbpo», που σημαίνει «συγκεντρώνω, γεμίζω».

Αυτό που θέλω να πω, είναι πως τα Βαλκάνια είναι εδώ και αιώνες μια πολύ ρευστή και ταραγμένη περιοχή, και τα τοπωνύμιά τους ακριβώς αντανακλούν αυτή τη ρευστότητα, αυτό το ιστορικό παλίμψηστο εθνολογικών μεταβολών, με τα σύνορα μεταξύ των κρατών να χαράσσονται και να επαναχαράσσονται.  Ωστόσο, το κακό είναι πως η εκάστοτε επαναχάραξη των συνοριακών γραμμών δεν γίνεται με μελάνι, αλλά με αίμα. Ας το έχουν αυτό στο μυαλό τους όσοι εξανίστανται με τη συμφωνία, που φέρνει τους δυο λαούς πιο κοντά.

Να σημειώσω πως οι πολέμιοι της συμφωνίας, δεν παρέλειψαν να επισημάνουν δηκτικά πως από ‘δω κι εμπρός τα περίφημα φασόλια Πρεσπών θα μυρίζουν δακρυγόνα, από αυτά που έπεσαν αφειδώς εναντίον των διαδηλωτών, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν στην περιοχή για να διατρανώσουν την αντίθεσή τους με την «προδοτική» συμφωνία. Ωστόσο, κανείς από τους υπερπατριώτες που κατακεραύνωσαν τη συμφωνία ως εθνική μειοδοσία, δεν χρησιμοποίησε το τιμημένο και γνήσιο ελληνικό όνομα των λιμνών: «Μεγάλη και Μικρά Βρυγηίδα». Όλοι τις είπαν με το σλαβικό τους όνομα, δηλαδή «Πρέσπες»…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.