ΤΙ ΚΑΝΕΙ ΕΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΝΑ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ ΠΩΣ ΘΑ ΠΕΘΑΝΕΙ ΓΙΑ ΜΙΑ ΟΜΑΔΑ

To θέμα του φανατισμού του κινήματος των ακραίων περιπτώσεων οπαδών έχει μελετηθεί από πολλές και διάφορες επιστημονικές κοινότητες, μήπως και γίνει κατανοητό το πόσο μακριά μπορεί να φτάσει ένας άνθρωπος για να στηρίξει την ομάδα του.

Τον τελευταίο καιρό έχει αρχίσει μια νέα εποχή ποδοσφαιρικής βίας στη Μεγάλη Βρετανία και εκτός αυτής, όπως δυστυχώς παρατηρήσαμε και στη χώρα μας με τη δολοφονία του 29χρονου Mιχάλη Kατσουρή.

Σοκ προκαλεί το post του Hooligans.cz στο Twitter.

Για την ιστορία, ως ultra προσδιορίζεται “τμήμα της βάσης φιλάθλων ενός συλλόγου που συνήθως αποτελείται από μερικούς από τους πιο ακραίους και παθιασμένους υποστηρικτές και διακρίνεται για το βίαιο στοιχείο”.

Το ultra από μόνο του σημαίνει “ακραίο”.

Hooligans είναι οι νέοι ταραχοποιοί, μέλη συνήθως συμμορίας/ομάδας. Ο ποδοσφαιρικός χουλιγκανισμός έχει κοινούς παράγοντες με τη νεανική παραβατικότητα, με το φαινόμενο να έχει χαρακτηριστεί ως “τελετουργία μύησης των ανδρών στη βία”.

Τους hools τους χαρακτηρίζει μεν, το χάος, αλλά δεν υπάρχει υποψία δομής. Την ίδια ώρα, οι ultras έχουν την οργάνωση μεταξύ των κύριων χαρακτηριστικών τους. Λειτουργούν με συγκεκριμένες δομές και τηρούν τις ιεραρχίες.

Σκέψου μόνο πως ένα κόρεο από αυτά που ετοιμάζουν συχνά, μπορεί να κοστίζει χιλιάδες ευρώ.

Βέβαια, όπως και αν λέγονται στην ακραία μορφή τους έχουν κοινά χαρακτηριστικά, με πρώτο την τυφλή φανατική αφοσίωση στην αγαπημένη τους ομάδα. Τέτοιου είδους παθιασμένης αφοσίωσης παρατηρείται μόνο σε έναν άλλον τομέα: την πολιτική.

Εν τω μεταξύ, οι μεταξύ τους συμπλοκές είναι για εκείνους ένα είδος σπορ.

Όλα αυτά είναι ευρήματα μελετών που ‘χουν γίνει από διάφορους επιστημονικούς κλάδους, οι οποίοι έχουν προσπαθήσει να αναλύσουν το φαινόμενο που υπάρχει εδώ και δεκαετίες.

Ιστορικά ήταν μόνο λίγες οι περιπτώσεις φανατικών οπαδών που προέρχονταν από την ακροδεξιά. Τη σήμερον ημέρα, οι πιο διαβόητοι σχετίζονται με αυτές τις ιδεολογίες. Και υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι.

Ποιο ακραίο στοιχείο δεν θα ήθελε να εκμεταλλευτεί την περίσσεια τεστοστερόνης που υπάρχει στις εξέδρες (ένα έτοιμο ‘όπλο’) για την προώθηση των πολιτικών του στόχων ή της φίμωσης των αντιπάλων του;

Παρεμπιπτόντως, μελέτη του 2008 είχε ενημερώσει ότι “η εμπλοκή στην ποδοσφαιρική βία μπορεί να εξηγηθεί σε σχέση με διάφορους παράγοντες, που σχετίζονται με την αλληλεπίδραση, την ταυτότητα, τη νομιμότητα και την εξουσία. Η ποδοσφαιρική βία θεωρείται επίσης ότι αντανακλά εκφράσεις ισχυρών συναισθηματικών δεσμών με μια ποδοσφαιρική ομάδα, που μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση της αίσθησης ταυτότητας ενός οπαδού”.

‘Ολα ξεκινούν από την ανάγκη να ανήκουμε κάπου.

Όταν το ποδόσφαιρο συναντήθηκε με τον εθνικισμό

Η βία που σχετίζεται γενικά με ομαδικά αθλητικά γεγονότα και τα αποτελέσματά τους έχει τεκμηριωμένη ιστορία που χρονολογείται τουλάχιστον από τις ταραχές του Νίκα – κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορία.

Η πρώτη περίπτωση βίας που σχετίζεται με τα σύγχρονα ομαδικά αθλήματα είναι άγνωστη. Το φαινόμενο όμως, της βίας που σχετίζεται με το ποδόσφαιρο μπορεί να εντοπιστεί στην Αγγλία του 14ου αιώνα: το 1314, σε εποχή που το ποδόσφαιρο ήταν ‘βίαιη και απείθαρχη δραστηριότητα’ με την οποία ασχολούνταν αντίπαλα χωριά, ο Εδουάρδος Β’ το απαγόρευσε, επειδή πίστευε ότι η αταξία γύρω από τους αγώνες θα μπορούσε να οδηγήσει σε κοινωνική αναταραχή ή ακόμα και σε προδοσία.

Οι ειδικοί (μεταξύ τους και επιστήμονες μίσους, πολιτικής ποδοσφαίρου και γνωστικοί ανθρωπολόγοι) έχουν πει ότι η σχέση μεταξύ της ακροδεξιάς πολιτικής και αυτής της μειοψηφίας οπαδών του ποδοσφαίρου χρονολογείται από τις πρώτες μέρες του σύγχρονου χουλιγκανισμού στην Ιταλία.

Τότε που οργανισμοί όπως το φασιστικό Εθνικό Μέτωπο προσπαθούσε να στρατολογήσει νέα μέλη από τις ποδοσφαιρικές εξέδρες και τις παμπ γύρω από τα γήπεδα.

Αυτό συνέβη εν μέρει επειδή οι ακροδεξιές ομάδες είδαν το παραδοσιακό –αν και όλο και πιο ξεπερασμένο– προφίλ των λευκών, ανδρών και φιλάθλων της εργατικής τάξης, ως μια φυσική εκλογική περιφέρεια για την υπερεθνικιστική πολιτική τους.

Κάτι που δεν σημαίνει πως όλοι οι χούλιγκαν και οι ultras είναι φίλα προσκείμενοι στην ακροδεξιά.

Έχει παρατηρηθεί ωστόσο, πως πάντα υπήρχε ένα είδος απήχησης μεταξύ των ανθρώπων που έλκονται από την ακροδεξιά και των ανθρώπων που έλκονται από το ποδόσφαιρο, το πιο δημοφιλές σπορ του πλανήτη.

Η σύζευξη του ποδοσφαίρου και ακραίου εθνικισμού έφτασε στην πιο βίαιη μορφή έκφρασης, στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας.

Στο επίκεντρο βρίσκεται ο Ζάρκο Ραζνάτοβιτς (γνωστός ως Αρκάν), ο οποίος εργαζόταν στην ασφάλεια των παικτών και των προπονητών του Ερυθρού Αστέρα.

Με το ξέσπασμα του πολέμου, η παραστρατιωτική οργάνωση “Σερβική Φρουρά Εθελοντών” άντλησε τα μέλη της από τους Delije. H ‘ομάδα’ του Αρκάν έγινε γνωστή ως “οι Τίγρεις του Αρκάν” και ενεπλάκη σε πολλές γενοκτονίες.

Στη σύγχρονη Σερβία εξακολουθεί να υπάρχει σχέση μεταξύ των ultras και πολιτικών, με τους πρώτους να εκτελούν οδηγίες των δεύτερων.

Η συγχώνευση της ταυτότητας των οπαδών τους κάνει στόχο των ακροδεξιών

Προφανώς και το αντάμωμα του ποδοσφαίρου και της πολιτικής δεν συμβαίνει μόνο στα Βαλκάνια. Υπάρχει όπου βλέπουμε βίαιες συμπλοκές που σχετίζονται με πολιτικά κινήματα. Οι ultras αναλαμβάνουν τη βρώμικη δουλειά, γιατί έχουν την τεχνογνωσία που απαιτείται στην καταστολή συνθηκών που δεν βολεύουν. Έχει γίνει για παράδειγμα, στο Ισραήλ, την Ουκρανία και την Πολωνία.

Τι κάνει τους hardcore οπαδούς τις καλύτερες περιπτώσεις μελών ακροδεξιών οργανώσεων;

Σε μελέτη που έγινε με δείγμα οπαδούς από τη Βραζιλία και τη Μεγάλη Βρετανία, διαπιστώθηκε πως υπάρχει ο ίδιος ψυχολογικός μηχανισμός μεταξύ εθνικής ταυτότητας, θρησκευτικής ταυτότητας και ποδοσφαιρικής ταυτότητας, που εξηγεί την ακραία συμπεριφορά υπέρ ενός γκρουπ.

Τη διάθεση να παλέψεις ή να πεθάνεις στο όνομα της ομάδας σου.

Ισχύει το ίδιο, είτε προσδιορίζεσαι από την εθνική σου ταυτότητα, είτε προσδιορίζεσαι από τη θρησκευτική, είτε προσδιορίζεσαι από την οπαδική/ποδοσφαιρική.

Και επειδή η ψυχολογία είναι πολύ όμοια, καταλαβαίνουμε γιατί οι ακραίοι οπαδοί γίνονται συχνά οι καλύτεροι υποψήφιοι για να στρατολογηθούν από ακροδεξιές οργανώσεις.

Η εργασία διενεργήθηκε με την αξιολόγηση των αντιδράσεων δείγματος ανθρώπων σε διαφορετικές βάσεις δεδομένων. Όπως αστυνομικά αρχεία συμπλοκών οπαδών.

Αλλά η συγχώνευση της ταυτότητας (ακραία μορφή κοινωνικού δεσμού) τους κάνει να αισθάνονται τελείως ‘απορροφημένοι’ από τους ομολόγους τους -έτερους οπαδούς. Το δέσιμο αυτό είναι μεγαλύτερο από εκείνο με την ομάδα ή την πόλη.

Και φτάνουν στα άκρα για να τους υπερασπιστούν ή να τους προστατεύσουν.

Η έρευνα επεκτάθηκε για να εξετάσει πώς μπορεί ένας άνθρωπος να ‘συγχωνευτεί’ με μια αξία ή μια ιδέα, με το ποδόσφαιρο να προσφέρει πραγματιστικά πλεονεκτήματα έναντι των άλλων ‘κατηγοριών’ ταυτότητας. Υπάρχει δέσιμο που είναι πολύ δημόσιο και παθιασμένο.

Προς αυτήν την κατεύθυνση λειτουργεί απλά και μόνο ένα κοινό tattoo.

Η βία ή η εχθρότητα μπορεί να συνδέονται στη λαϊκή φαντασία με τον ακραίο φανατισμό, εν τούτοις η έρευνα έδειξε πως “όταν κάποιος αισθάνεται ότι η ομάδα του απειλείται, σαν μητέρα αρκούδα, μπαίνει στη μέση για να την υπερασπιστεί. Όταν όμως, τα πράγματα είναι ευχάριστα, όπως και η ίδια αρκούδα έτσι και αυτοί είναι ευχαριστημένοι.

“Όσο πιο συγχωνευμένος είναι ένας φαν, τόσο πιο πιθανό είναι να γίνει βίαιος, συγκριτικά από τους λιγότερο συγχωνευμένους. Αυτό συμβαίνει μόνο επειδή φροντίζει την ομάδα του με κάποιο τρόπο”.

Η εργασία για τη σύντηξη ταυτότητας αποκάλυψε επίσης, ότι το δέσιμο είναι μια δέσμευση ζωής (διαρκεί για πάντα), ανεξάρτητα από τις απώλειες. Δεν αποκλείεται μάλιστα, να υποβοηθείται από αυτές.

Η ένωση μπροστά στην εξωτερική απειλή

Εντός συνόρων, οι ακραίοι οπαδοί αιώνιων αντιπάλων δεν γνωρίζουν όρια στις μάχες τους. Όταν όμως, προκύπτει εξωτερική απειλή (σε έναν διεθνή αγώνα) συχνά αφήνουν στην άκρη τις διαφορές τους, στο όνομα του πατριωτισμού. Σε αυτήν την περίπτωση, ενώνεται η ποδοσφαιρική ταυτότητα με την εθνική και προκύπτει ένα ακόμα πιο δυναμιτισμένο μείγμα, με όραμα “το καλύτερο για όλους”.

Όταν οπαδοί έφτιαξαν ακροδεξιές οργανώσεις

Το 2009 παρατηρείται το φαινόμενο της δημιουργίας ακροδεξιού γκρουπ από ultras. Ήταν η English Defense League, ακροδεξιά, ισλαμοφοβική και γενικά ξενοφοβική οργάνωση στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ασκούσε πιέσεις με διαδηλώσεις στους δρόμους, εναντίον του ισλαμισμού και του ισλαμικού εξτρεμισμού.

Η ρητορική είχε ως στόχο ευρύτερα στο Ισλάμ και τους Μουσουλμάνους. Για δυο χρόνια όριζε εξελίξεις. Μετά παρουσίασε φθίνουσα πορεία. Ακολούθησε η Football Lads Alliance και η γερμανική οργάνωση Hooligans Against Salafists. Όλες εξαφανίστηκαν, αφού πρώτα έκαναν τη δουλειά τους: αύξησαν την ισλαμοφοβία.