Νίκος Παρασκευόπουλος: Κλιματική αλλαγή, προσχήματα και αλγόριθμοι

Δεν βρισκόμαστε στην επαύριον, αλλά στο μέσο των καταστροφών από τις πλημμύρες. Η αλληλεγγύη προέχει, και είναι πολλοί όσοι προσπαθούν ακόμη με ηρωισμό να περισώζουν όποιους και όσα μπορούν να σωθούν. ‘Όμως απέναντι σε καταστροφές τόσο μεγάλης έκτασης ισχύει πάντα το «μπορείς, αλλά όχι μόνος»: Η ανταγωνιστική αγορά ασχολείται με τα δικά της (business as usual), η δύναμη των (κατασυκοφαντούμενων συνήθως από ξενόφοβους) ΜΚΟ είναι περιορισμένη και η ευθύνη της αντιμετώπισης βαραίνει ηθικά και θεσμικά το οργανωμένο κράτος.

Σε αντίθεση όμως με ό,τι συμβαίνει συνήθως, η λογική και η θυμωμένη κριτική εξίσου ταιριάζουν απέναντι στους σημερινούς κρατικούς παράγοντες: Αντί να  καταλαβαίνουν την κλιματική αλλαγή ως σοβαρή απειλή και ως λόγο επιβάρυνσης των ευθυνών τους, τη χρησιμοποιούν ως πρόσχημα και ελαφρυντικό για τις αδυναμίες της κρατικής μηχανής (δηλαδή για τις δικές τους). Πρώτο ανακλαστικό τους μονίμως πια η επικοινωνία. Όχι «τί θα κάνουμε για να προετοιμαστούμε», αλλά «τι θα κάνουμε για να φαινόμαστε  προετοιμασμένοι», και κυρίως «τί θα πούμε»! Θα αρκέσει η λέξη «αλιτήριοι»; Μια νέα αύξηση των απειλούμενων ποινών; Θα θολώσει τα νερά η δικαιολογία  της κλιματικής αλλαγής; Κουβάρι – κουβαράκι, ακριβή μου τεχνητή  νοημοσύνη, τί έχεις να μου πεις;

Κάποια πράγματα είναι ξεκάθαρα: Η κλιματική αλλαγή έχει χαρακτηριστικά επιδείνωσης και αύξησης της συχνότητας με την οποία εμφανίζονται τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Η αγορά εντωμεταξύ συνεχίζει να ρυπαίνει, οι πόλεμοι επίσης να καταστρέφουν. Το βάρος της πρόληψης βαραίνει την πολιτεία, να προχωρήσει επειγόντως σε  ανακατανομές  του κρατικού προϋπολογισμού, σε  προσλήψεις προσωπικού και σε δημιουργία υποδομών. Στη χώρα μας όμως, οπωσδήποτε, αυτές οι υπηρεσίες διαρκώς ζυγίζονται και προκύπτουν λιποβαρείς. Πόση αντοχή υπάρχει και πόσος χρόνος, ως τις μη αναστρέψιμες φθορές της γης;

Τα παραπάνω είναι πιστεύω ευρύτερα αποδεκτά. Να  όμως παρακάτω και κάτι πρωτότυπο, για τις ευθύνες όχι του κράτους αλλά του ιδιωτικού χώρου: Σταδιακά συνειδητοποιούμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη συνεπιφέρει τεράστιες ωφέλειες (και τεράστιους κινδύνους άλλωστε, όπως η κατασκευή υπερέξυπνων ρομπότ ή αυτόματων οπλικών συστημάτων, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας εδώ). Στα τεράστια αυτά οφέλη ανήκουν οι πρωτόγνωρες δυνατότητες για πρόβλεψη παγκόσμιων φαινομένων (εξέλιξη καιρού, περιβάλλοντος, διατροφικής επάρκειας), χάρη στη δυνατότητα ψηφιακής επεξεργασίας περίπου άπειρων και περίπου άπειρης πολυπλοκότητας δεδομένων. Κι όπως είναι γνωστό, όποιος μπορεί να προβλέπει μπορεί να  προετοιμάζεται και να αντιμετωπίζει.

Το πού βρίσκεται όμως το πρόβλημα είναι επίσης ξεκάθαρο: Οι επιχειρήσεις – ψηφιακοί κολοσσοί, αντί να κατευθύνουν τα έργα τους σε κοινωφελείς και ανιδιοτελείς στόχους, όπως οι παραπάνω, ασχολούνται όλο και περισσότερο με τα επικερδή και τις εξατομικεύσεις. Πόσος χρόνος, πόση έρευνα, πόσοι κόποι και δαπάνες, για να έχουμε στο κινητό μας εξατομικευμένες διαφημίσεις για το καταναλωτικό μας κέφι; Πόση δουλειά, για να διαθέτουμε το ατομικό προφίλ πολιτικών παραγόντων, να γνωρίζουμε πού το πάνε και να μπορούμε έτσι να τους χειραγωγούμε; Πόση έρευνα επενδύεται στην κατασκευή πανάκριβων εξατομικευμένων φαρμάκων για λαμπερές προσωπικότητες, αντί να κατασκευάζονται φθηνά και κοινά για όλους σωτήρια φάρμακα; Πόσα χρόνια δίσεκτα μέσα σε μιαν ώρα, για να τραγουδήσουμε μετά το Χατζηδάκη και Μαρκόπουλο;

Είναι ορατές οι λύσεις. Η εξουσία για τα παγκόσμια και ζωτικά πρέπει να περάσει από τις επιχειρήσεις – κολοσσούς και τα αιχμάλωτα στον ανταγωνισμό και φιλοπόλεμα κράτη σε οικουμενικά και ουσιαστικά κοινωφελείς οργανισμούς. Επίσης σε γνήσια δημόσια πανεπιστήμια, ικανά να παράγουν άδολα  γνώση χωρίς αγοραίες δεσμεύσεις.

Θα πείτε, ιδέες και γνώση μπορεί να υπάρχουν. Πολιτική και κοινωνική βούληση όμως; Οπότε επιστρέφουμε στο αρχικό: «Μπορείς, αλλά όχι μόνος»!