ΖΗΣΑΜΕ ΤΗ ΜΕΡΑ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΤΕΚΤΗΣΕ ΤΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

Δευτέρα 11 Σεπτεμβρίου, πρωί. Προσγειωνόμαστε στο αεροδρόμιο της Σόφια με τελικό προορισμό το Πλόβντιβ, ελληνιστί Φιλιππούπολη. Εκεί, η Ιόλη Ανδρεάδη την επόμενη ημέρα θα πραγματοποιούσε την πρώτη ιστορικά θεατρική παράσταση που θα ανέβαινε στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Βασιλικής Επισκοπής, κατόπιν πρόσκλησης του τ. Καλλιτεχνικού Διευθυντή του Δραματικού Θεάτρου της Φιλιππούπολης και νυν Υπουργού Πολιτισμού της Βουλγαρίας, Krastyu Krastev.
Ο λόγος για την «Ελένη» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Ιόλης Ανδρεάδη, διασκευή Ιόλης Ανδρεάδη και Άρη Ασπρούλη και μετάφραση Γιάγκου Ανδρεάδη, με τη Βασιλική Τρουφάκου να ενσαρκώνει όλους τους ρόλους του έργου έχοντας μαζί της επί σκηνής τον κορυφαίο Έλληνα κρουστό Νίκο Τουλιάτο.

Στον δρόμο προς τη Φιλιππούπολη έχω την αίσθηση πως ακόμη βρίσκομαι στην Ελλάδα. Tο τοπίο στην εθνική οδό είναι ακριβώς το ίδιο. Πράσινες εκτάσεις δεξιά αριστερά, νταλίκες στη δεξιά λωρίδα και χαλαρή κίνηση μιας καθημερινής ημέρας. Μπαίνουμε στην πόλη, αφού πρώτα διασχίζουμε ένα ποτάμι που με τεράστια έκπληξη διαπίστωσα στο google maps πως είναι ο Έβρος (!).

Ισχυρή η βιομηχανική ζώνη που υπάρχει στα προαστια, πολλές και επιβλητικές οι εργατικές πολυκατοικίες και ένας γιγαντιαίος στρατιώτης στον λόφο Μποναρτζίκ -πρόκειται για το άγαλμα του Σοβιετικού στρατιώτη Αλιόσα στη μνήμη όλων των θυμάτων του σοβιετικού στρατού κατά τον 2ο Π.Π.- μας καλωσορίζει σε ένα ηλιόλουστο Πλόβντιβ. Η πόλη φαίνεται φιλόξενη, πεντακάθαρη και πανέμορφη.
Την προσοχή μου αποσπά μία τεράστια αφίσα που διαφημίζει τη μεγάλη συναυλία που θα δώσει ο Γιώργος Μαζωνάκης στη Σόφια στις 16 Σεπτεμβρίου. Δε μου κάνει εντύπωση. Είναι γνωστή η αγάπη που έχουν οι Βούλγαροι στην Ελλάδα και στη μουσική της.

ΗΜΕΡΑ ΠΡΩΤΗ: ΜΙΑ ΒΟΛΤΑ ΜΕ ΑΕΡΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Αυτή η πρώτη ημέρα μας στη Πλόβντιβ ήταν αναγνωριστική. Η δεύτερη σε μέγεθος πόλη της Βουλγαρίας έχει αναπτυχθεί ιστορικά σε επτά λόφους και αρκεί μία μόνο βόλτα στο καλογυαλισμένο κέντρο της για να βρεθείς αντιμέτωπος με ένα συναρπαστικό μείγμα αρχαίας κληρονομιάς και σύγχρονου δυναμισμού. Παντού βλέπεις καλοδιατηρημένα αρχαία, ρωμαϊκά και βυζαντινά κατάλοιπα. Οι κάτοικοι της πόλης αυτής σέβονται την ιστορία και τον πολιτισμό τους και τα αναδεικνύουν με κάθε τρόπο και μάλιστα με εξαιρετική καλαισθησία.
Εξαιρετικά ζωντανή και η καλλιτεχνική σκηνή της που αντανακλάται στις πολυάριθμες γκαλερί, τα θέατρα και τους μουσικούς χώρους της, ενώ σε απόσταση αναπνοής από το κέντρο της υπάρχουν μεγάλα καταπράσινα πάρκα με λίμνες και καλοδιατηρημένα μονοπάτια.

Καθόλου τυχαία η πολιτιστική αύρα που αποπνέει. Η ιστορία της εκτείνεται σε περισσότερα από 6.000 χρόνια, γεγονός που την καθιστά μία από τις παλαιότερες κατοικημένες πόλεις της Ευρώπης. Έχει γίνει μάρτυρας της ανόδου και της πτώσης αυτοκρατοριών, έχει εναγκαλίσει πολλούς πολιτισμούς και συνιστά σύγχρονο σταυροδρόμι πολιτισμών και ιδεών. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα αισθητό στην απόληξη του κεντρικού πεζοδρόμου της πόλης, της «Ερμού» του Πλόβντιβ, που είναι γεμάτος με υπέροχα νεοκλασικά και εξαιρετικά δείγματα αρτ νουβό αρχιτεκτονικής. Εκεί λοιπόν δεσπόζει το πανέμορφο τζαμί Τζουμαγιάς που εξακολουθεί να λειτουργεί από το 1420 και ένα τμήμα του ρωμαϊκού ιπποδρόμου.

Πραγματική εμπειρία η απογευματινή βόλτα στην παλιά πόλη που είναι χτισμένη πάνω σε έναν από τους λόφους της και αποτελεί μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Περπατώντας την έρχεσαι αντιμέτωπος με ένα πλούσιο μωσαϊκό επιρροών με τα πλακόστρωτα δρομάκια της, τα πολύχρωμα σπίτια της εποχής της Αναγέννησης και τα οθωμανικά τζαμιά, ενώ η ρωμαϊκή κληρονομιά της είναι έντονα εμφανής στο καλοδιατηρημένο ρωμαϊκό θέατρο – κατασκευάστηκε στις αρχές του 2ου μ.Χ. αιώνα επί αυτοκρατορίας Τραϊανού- μια εκπληκτική μαρτυρία για το μεγαλείο της πόλης κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Βραδινός επίλογος στη συνοικία των χίπστερ, την Kapana. Καφέ, μπαράκια, wine μπαρ, εργαστήρια καλλιτεχνών, μικροσκοπικά εστιατόρια, σικάτοι φούρνοι, μικρές μπουτίκ, στιλάτα airbnb και πολλά γκράφιτι.

Ένα μέρος όπου το παλιό συναντά το νέο, μια αντανάκλαση της μοναδικής ικανότητας του Πλόβντιβ να αγκαλιάζει το παρελθόν της και ταυτόχρονα να κοιτάζει προς το μέλλον.

ΗΜΕΡΑ ΔΕΥΤΕΡΗ: Η “ΕΛΕΝΗ” ΑΙΩΡΕΤΑΙ ΣΑΝ ΕΞΩΤΙΚΟ ΠΟΥΛΙ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΛΥΧΡΩΜΟ ΨΗΦΙΔΩΤΟ

H δεύτερη μέρα στην πόλη είναι αφιερωμένη στην “Ελένη”. Νωρίς το μεσημέρι, μαζί με την ελληνική αποστολή (Ιόλη Ανδρεάδη, Άρης Ασπρούλης, Δημήτρης Κακαβούλας) και τους δύο περφόρμερ της παράστασης (Βασιλική Τρουφάκου και Νίκο Τουλιάτο) πηγαίνουμε περπατώντας στον μοναδικής ομορφιάς και τεράστιας αρχιτεκτονικής σημασίας αρχαιολογικό χώρο της Βασιλικής Επισκοπής που βρίσκεται ανάμεσα στην κεντρική πλατεία και στην παλιά πόλη.

Το μνημείο χρονολογείται από τα μέσα του 4ου αιώνα, ανακαλύφθηκε τυχαία τη δεκαετία του 80, αναστηλώθηκε το 2019 και άνοιξε τις πύλες του για το κοινό το 2021. Πρόκειται για πρώιμη χριστιανική βασιλική, τη μεγαλύτερη αυτής της εποχής στην Βουλγαρία, χτισμένη στα μέσα του 4ου αιώνα υπό την ηγεμονία του Μεγάλου Κωνσταντίνου, γύρω από την οποία, κατά τον Μεσαίωνα, βρέθηκε νεκρόπολη με περίπου 200 χριστιανικούς τάφους.
Η συγκίνηση όλων τεράστια, καθώς η παράσταση της Ιόλης Ανδρεάδη είναι η πρώτη θεατρική παράσταση που φιλοξενείται στον χώρο αυτό. Ιδιαίτερη και σπουδαία η τιμή, ιστορική η διάκριση για τη χώρα μας και βέβαια μεγάλη και η ευθύνη των συντελεστών της καθώς θα έχουν απέναντί τους ένα κοινό που δεν είναι μυημένο ούτε στην ελληνική τραγωδία ούτε στην ελληνική γλώσσα.

Μπαίνοντας στη Βασιλική Επισκοπή δε γίνεται να μη μείνει κάποιος άναυδος αντικρίζοντας το σε δύο επίπεδα μωσαϊκό δάπεδο έκτασης 2.000 τ.μ. πάνω στο οποίο “πετούν” εκατό διαφορετικά είδη πτηνών, από παγώνια και περιστέρια μέχρι παπαγάλους και τριζόνια.

Στο βάθος μία εξέδρα ολόλευκη, εκεί θα λάμβανε χώρα η παράσταση. Η αγωνία όλων μεγάλη, πού θα στηθεί το σκηνικό, που θα κάτσουν οι θεατές. Ο χρόνος είναι εξαιρετικά περιορισμένος, καθώς πρόκειται για αρχαιολογικό χώρο και δεν υπήρχε δυνατότητα πρόβας την προηγούμενη ημέρα. Έπρεπε όλα να αποφασιστούν και να γίνουν γρήγορα για να γίνει το πέρασμα.

Βέβαια, μιλάμε για μία παράσταση που είχε στηθεί και δουλευτεί ουκ ολίγες φορές και για συνεργάτες ετών που ξέρουν να μιλούν πλέον με τα μάτια. Η Βασιλική Τρουφάκου και ο Νίκος Τουλιάτος ξεκινούν το πέρασμα τσεκάροντας τη λειτουργικότητα του χώρου, ενώ η Ιόλη Ανδρεάδη σαν από μηχανής θεά δίνει λύσεις σε όλα. Είναι πραγματικά μαγικό να βλέπεις τρεις καλλιτέχνες να δουλεύουν με μία αύρα απόλυτα αρμονική και να συνεννοούνται χωρίς λόγια.

Χωρίς να το καταλάβει κανείς η ώρα φτάνει 18.30 και οι πρώτοι θεατές αρχίζουν να μπαίνουν στον αρχαιολογικό χώρο. Μου κάνει εντύπωση μεγάλη που δε βλέπω καθόλου Έλληνες ανάμεσά τους. Το κοινό είναι καθαρόαιμα βουλγαρικό, πράγμα σπάνιο σε τέτοιες μετακλήσεις παραστάσεων στο εξωτερικό, και καλύπτει ένα ευρύ ηλικιακό φάσμα. Συγκινητικό όλο αυτό, καθώς πρόκειται για ένα κοινό παρθένο στην αρχαιοελληνική τραγωδία.

Ακριβώς στις 19.00 η παράσταση ξεκινά. Με φωτισμό φυσικό, είναι η ώρα που δύει ο ήλιος και όλα μοιάζουν ονειρικά. Πίσω από τη Βασιλική Τρουφάκου τα ερείπια της Βασιλικής Επισκοπής και τα ψηφιδωτά σπαράγματα είναι το ιδανικό σκηνικό. Μοιάζει σαν να είναι στην πραγματικότητα η Ελένη στη γη της Αιγύπτου, στο βαρβαρικό παλάτι του Πρωτέα. Και εκεί η ταλαντούχα ηθοποιός κάνει την προσωπική της υποκριτική υπέρβαση ενσαρκώνοντας όλους τους ήρωες της τραγωδίας του Ευριπίδη. Μέσα από τους ρόλους της Ελένης, του Τεύκρου, του Χορού, του Μενέλαου, της Τροφού, του Κάστορα και του Πολυδεύκη, η Βασιλική Τρουφάκου με τρόπο φυσικό μεταμορφώνεται, σαν υποκριτικός χαμαιλέοντας περνά από τον ένα ήρωα στον άλλο, έχοντας πάντα στο πλευρό της τον κορυφαίο κρουστό Νίκο Τουλιάτο που της δίνει πνοή με τους ζωογόνους ήχους του ηχητικού τοπίου που συνθέτει.

Το κοινό μοιάζει να κρατά την ανάσα του επί μία ώρα, όσο δηλαδή διαρκεί η παράσταση. Κοιτά μία τη Βασιλική Τρουφάκου και μία τους βουλγαρικούς υπέρτιτλους, δε θέλει να χάσει δευτερόλεπτο από αυτή τη σύγχρονη ερμηνευτική τελετουργία που έστησε η Ιόλη Ανδρεάδη. Αντίθετα, θέλει να βιώσει όλα τα συναισθήματα που μπορεί να γεννήσει μία τραγωδία σαν την Ελένη. Έλεο, φόβο, θυμό, αλλά και βαθιά ανακούφιση και σπάνια συγκίνηση.

«Είναι πολύ βαθιά η συγκίνηση και η ευθύνη αυτής της πρόσκλησης από το Δραματικό Θέατρο της Φιλιππούπολης, να παίξουμε την Ελένη σε αυτό τον συγκλονιστικό και τόσο φορτισμένο χώρο και να είναι η πρώτη παράσταση που δοκιμάζεται μέσα εδώ. Η συνομιλία της παράστασης με τη Βασιλική Επισκοπή, ήταν, από την πρώτη στιγμή που μπήκαμε εδώ να στήσουμε μέχρι το τελευταίο χειροκρότημα, σχεδόν μεταφυσική. Και η παρουσίασή της σε έναν τέτοιο χώρο συνάδει πολύ με την αρχική πρόθεση αυτής της παράστασης να διερευνήσει τη ρίζα του τραγικού παρουσιάζοντας το σώμα -και μάλιστα το γυναικείο σώμα- ως πολύμορφο σκηνικό βίωμα. Ευχαριστούμε από καρδιάς το κοινό της Φιλιππούπολης που γέμισε σήμερα αυτόν τον υπέροχο χώρο και μας έδωσε τη δύναμη να παλέψουμε αυτό το στοίχημα» μας είπε μετά το τέλος της παράστασης η Ιόλη Ανδρεάδη.

Ένα στοίχημα απόλυτα κερδισμένο θα μπορούσε να πει κανείς, καθώς το βουλγαρικό κοινό πήρε το “τραγικό” του βάπτισμα με ένα έργο τρομακτικά επίκαιρο και σπαρακτικό μέσω μίας σύγχρονης προσέγγισης που μιλά σε πρώτο χρόνο με το σήμερα. Μέσω αυτής της Ελένης που με τόση μαεστρία συνέθεσε η Ιόλη Ανδρεάδη κατέρρευσε στη συνείδησή του το κυρίαρχο κλισέ πως η αρχαία τραγωδία έχει όψη παλαιά και λόγο στατικό πομπώδη και ήρθε σε επαφή με την τραγική ευριπίδεια ουσία.

Το χειροκρότημα θερμότατο και παρατεταμένο. Οι συζητήσεις ανάμεσα στο κοινό πυκνές, θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον πραγματικά να καταλάβει κανείς τι λέγανε μεταξύ τους οι παρέες. Βγαίνοντας από την Βασιλικής Επισκοπής της Αρχαίας Φιλιππούπολης στον ορίζοντα μπροστά μας δέσποζε κατάφωτο το ρωμαϊκό θέατρο στην κορυφή του λόφου της παλιάς πόλης. “Έχει παράσταση σήμερα” μας λένε χαμογελαστοί οι υπεύθυνοι του Δραματικού Θεάτρου της Φιλιππούπολης.

Περπατώντας προς την Κεντρική Πλατεία φτάνουν στ΄αυτιά μας ήχοι από ελληνικά λαϊκά τραγούδια. Στο δικό μου κεφάλι πάλι παίζει σε λούπα το παραδοσιακό σμυρναίικο «Η Έλλη θέλει σκότωμα» που περιγράφει την πραγματική ιστορία της Ελληνίδας Έλλης η οποία παράτησε τον άντρα της και κλέφτηκε με έναν Τούρκο γνωρίζοντας την κοινωνική καταδίκη και το οποίο τραγούδι ζήτησε η Ιόλη Ανδρεάδη από την Danai Nielsen να το διασκευάσει και να το τραγουδήσει, αλλάζοντας το «Έλλη» σε «Ελένη», για να ακουστεί στην τελευταία σκηνή της παράστασης.

Νωρίς το επόμενο πρωί παίρνουμε τον δρόμο της επιστροφής. Την Εθνική Οδό προς το αεροδρόμιο της Σόφια έχουν γεμίσει οι γιγαντοαφίσες που διαφημίζουν την επικείμενη συναυλία του Γιώργου Μαζωνάκη.
Περίεργες αυτές οι αντιφάσεις, αλλά και τόσο ωραίες.