Πώς το δημογραφικό ναρκοθετεί την οικονομία

Σε ένα κομβικό ζήτημα για την πορεία της οικονομίας εξελίσσεται το δημογραφικό, που επηρεάζει τόσο τα επίπεδα ζήτησης όσο και την επάρκεια προσφοράς ανθρώπινου δυναμικού σε σειρά τομέων, όπως οι κατασκευές, ο τουρισμός, ο πρωτογενής τομέας, αλλά και άλλοι.

Με βάση, δε, τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, περαιτέρω μείωση κατά 10,3% σημείωσαν οι γεννήσεις στην Ελλάδα πέρυσι και ανήλθαν σε 76.541 (39.558 αγόρια και 36.983 κορίτσια) σε σχέση με το 2021 που ήταν 85.346 (43.998 αγόρια και 41.348 κορίτσια). Στις γεννήσεις δεν συμπεριλαμβάνονται οι γεννήσεις νεκρών βρεφών, οι οποίες το 2022 ανήλθαν σε 446, μειωμένες κατά 1,5% σε σχέση με το 2021 που ήταν 453.

Από την άλλη πλευρά, οι θάνατοι το 2022 ανήλθαν σε 140.801 (70.802 άνδρες και 69.999 γυναίκες), καταγράφοντας μείωση 2,2% σε σχέση με το 2021 που ήταν 143.923 (73.420 άνδρες και 70.503 γυναίκες). Οι θάνατοι βρεφών ηλικίας κάτω του έτους ανήλθαν σε 239, μειώνοντας το δείκτη βρεφικής θνησιμότητας (θάνατοι βρεφών ηλικίας κάτω του έτους ανά 1.000 γεννήσεις ζώντων) από 3,48 το 2021 σε 3,12 το 2022.

Στο μεταξύ με βάση την ΕΛΣΤΑΤ, και την τελευταία απογραφή του 2021, σήμερα, ο μόνιμος πληθυσμός είναι 10.432.481 άτομα και ο αριθμός είναι μειωμένος κατά 383.805 άτομα ή 3,5% σε σχέση με τους 10.816.286 κατοίκους που είχαν καταγραφεί στην απογραφή το 2011. Οι γυναίκες συνεχίζουν να αποτελούν την πλειονότητα, καθώς ανέρχονται σε 5.357.232 άτομα (51,4% του συνολικού πληθυσμού) και υπερτερούν κατά 281.983 άτομα έναντι των ανδρών (5.075.249 άτομα ή 48,6% του συνόλου).

Από τις 13 περιφέρειες της χώρας, όμως, μόνον σε μια (το Νότιο Αιγαίο) υπήρξε αύξηση πληθυσμού (15.527 άτομα) σε σχέση με το 2011. Στον αντίποδα, δραματική είναι η μείωση σε περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας, όπου καταγράφεται σε επίπεδο περιφέρειας μείωση 10%, από 283.689 κατοίκους το 2011, στους 255.056 κατοίκους το 2021. Αλλά και στην περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας- Θράκης καταγράφεται μείωση 7,6%, με τον πληθυσμό να ανέρχεται σε 562.069 άτομα από 608.182 άτομα το 2011.

Γάμοι

Σύμφωνα επίσης με τα στοιχεία φυσικής κίνησης πληθυσμού από την ΕΛΣΤΑΤ, οι γάμοι το 2022 ανήλθαν σε 43.355 (21.381 θρησκευτικοί και 21.974 πολιτικοί), παρουσιάζοντας αύξηση κατά 6,4% σε σχέση με το 2021, κατά το οποίο είχαν πραγματοποιηθεί 40.759 (18.487 θρησκευτικοί και 22.272 πολιτικοί). Τα σύμφωνα συμβίωσης ανήλθαν σε 13.157, παρουσιάζοντας αύξηση 13,9% σε σύγκριση με το 2021 που ήταν 11.550. Στα σύμφωνα συμβίωσης του 2022 περιλαμβάνονται 394 σύμφωνα συμβίωσης μεταξύ ανδρών και 113 μεταξύ γυναικών.

Τα διαζύγια ανήλθαν σε 14.477, παρουσιάζοντας αύξηση 4% σε σχέση με το 2021 (13.921διαζύγια). Αναφορικά με τον τύπο διαζυγίου, οκτώ στα δέκα διαζύγια που εκδόθηκαν την τελευταία πενταετία είναι συναινετικά. Το 2022, εκδόθηκαν 11.638 συναινετικά (80,4%) και 1.906 κατ’ αντιδικία διαζύγια (13,2%), ενώ για 933 διαζύγια (6,4%) δεν δηλώθηκε ο τύπος διαζυγίου. Οι περισσότερες αποφάσεις διαζυγίων αφορούν σε άτομα ηλικίας 40- 44 ετών (άνδρες 17,8% και γυναίκες 20%) και ακολουθούν τα άτομα ηλικίας 45- 49 ετών (άνδρες 17,6% και γυναίκες 16,4%). Το 65,6% των διαζυγίων που εκδόθηκαν το 2022 αφορά σε γάμους που διήρκησαν 10 και πλέον έτη (9.500 διαζύγια).

Η αναλογία διαζυγίων ανά 100 γάμους ήταν 33,4 το 2022, έναντι 34,2 το 2021, από 41,2 το 2020, από 32,1 το 2019 και από 32,8 το 2018.

Η απειλή

Η δημογραφική συρρίκνωση της χώρας αποτελεί, ενδεχομένως, τη μεγαλύτερη απειλή για την οικονομία, πέρα βέβαια από τα προβλήματα που προκαλεί σε σχέση με τη γεωπολιτική. Πέρα από το ότι επηρεάζει τη διαθεσιμότητα ανθρώπινου δυναμικού στην αγορά εργασίας, μειώνει και τη ζήτηση που είναι μοχλός ανάπτυξης.

Είναι χαρακτηριστικό ότι με βάση όσα ανέφερε υποδιοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, Θόδωρος Πελαγίδης, μιλώντας πέρυσι στο συνέδριο του Ελληνοαμερικανικού επιμελητηρίου “33ο Greek Economic Summit”, “ο αριθμός των νέων μεταξύ 20 – 29 ετών έχει μειωθεί στο μισό (από το 1.200.000 στις 600.000) και η χώρα θα αντιμετωπίσει τα επόμενα χρόνια ένα σημαντικό πρόβλημα με το εργατικό της δυναμικό, το οποίο με τη σειρά του θα επηρεάσει αρνητικά και τους ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας”.

Παράλληλα, ο κ. Πελαγίδης περιέγραψε τη μεγάλη απειλή που αντιμετωπίζει σε μεσοπρόθεσμη βάση η χώρα παρά το ότι τώρα βρίσκεται σε μια θετική τροχιά έστω κι αν παράλληλα αντιμετωπίζει και το αγκάθι του πληθωρισμού.

Βέβαια, ο υποδιοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος και στο παρελθόν έχει εστιάσει στο θέμα της δημογραφίας και ειδικά στο ότι σε πολλές περιοχές της υπαίθρου μειώνονται οι κάτοικοι με αποτέλεσμα, κομβικές παραγωγικά ζώνες, να αντιμετωπίζουν προβλήματα ελλείψεων σε ανθρώπινο δυναμικό.

Ο πληθυσμός

Αξίζει να σημειωθεί ότι με βάση πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις για το δημογραφικό, το 2050 ο πληθυσμός της χώρας υπολογίζεται ότι θα είναι ανάμεσα σε 10 εκατ. (σύμφωνα με το πιο αισιόδοξο σενάριο) και τα 8,3 εκατ. (στο πιο απαισιόδοξο).

Οι δημογραφικές ελλείψεις, όμως, ενισχύουν και το φαινόμενο της έλλειψης προσωπικού.

Καμπανάκι κλάδων

Στο φόντο αυτό καθημερινές είναι οι αναφορές από πολλούς κλάδους της οικονομίας για ελλείψεις σε προσωπικό, τόσο υψηλής ειδίκευσης, όπως επιστήμονες πληροφορικής κτλ, όσο και τεχνικών επαγγελμάτων.

Την ίδια ώρα, με βάση πληροφορίες, πολλές μεγάλες επενδύσεις στον πρωτογενή τομέα, “φρενάρουν” λόγω έλλειψης εργατικών χεριών. Ήδη, σήμα κινδύνου εκπέμπουν φορείς των αγροτών σε σχέση με την έλλειψη εργατικών χεριών. Όπως χαρακτηριστικά τονίζεται η έλλειψη εργατικού δυναμικού ήδη έχει γίνει έντονη την φετινή χρονιά και η αύξηση του κόστους εργασίας είναι η πρώτη συνέπεια . Η επόμενη συνέπεια θα είναι ότι όσο και να αυξηθεί το ημερομίσθιο δεν θα είναι επαρκής ο αριθμός των εργατών για την κάλυψη των αναγκών στις καλλιέργειες αλλά και στα εργοστάσια και διαλογητήρια. Μάλιστα., ήδη από το περασμένο καλοκαίρι σε μια σειρά καλλιεργειών, ειδικά σε νησιωτικές περιοχές και την Κρήτη, με τη συγκομιδή π.χ. κηπευτικών υπήρξε μείζον ζήτημα καθώς πολλοί από τους εργάτες γης είχαν απορροφηθεί στον τουρισμό.