Γιώργος Σταθάκης: Ο Μπάιντεν, ο Τραμπ και η απεργία των εργατών στην αυτοκινητοβιομηχανία

Η Ελλάδα στρέφεται στο «μεσαίωνα» αναφορικά με τα εργασιακά δικαιώματα (ατομικές συμβάσεις εργαζόμενων σε διαρκή αναμονή, παράλληλη εργασία ταυτόχρονα σε πολλούς εργοδότες, αντισυνδικαλιστική νομοθεσία, ποινικοποίηση της εμπόδισης απεργοσπαστών κ.ο.κ.).

Αντίθετα στις ΗΠΑ, η απεργία των εργατών στην αυτοκινητοβιομηχανία έχει γίνει κεντρικό θέμα στην πολιτική αντιπαράθεση Μπάιντεν και Τραμπ. Ο Πρόεδρος Μπάιντεν εμφανίστηκε στο picket line, στις γραμμές των απεργών της αυτοκινητοβιομηχανίας (αυτές δηλαδή που προστατεύουν κάθε εργοστάσιο από τους απεργοσπάστες) στο Μίτσιγκαν. Στάθηκε μαζί τους δηλώνοντας ανοικτά την υποστήριξη του για την αύξηση των μισθών και τη μείωση των ωρών εργασίας που διεκδικούν. Ας το επαναλάβουμε. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ επισκέφθηκε την picket line απεργών.

Ο αντίπαλος του, ο Τραμπ, γνωστός πολέμιος των συνδικάτων, δεν έμεινε αδιάφορος. Εμφανίστηκε την επομένη ημέρα, στην ίδια περιοχή έξω από ένα εργοστάσιο παραγωγής ανταλλακτικών που δεν έχει συνδικαλισμένους εργάτες και δήλωσε υποστηρικτής των αιτημάτων των εργατών. Χαρακτήρισε τον Πρόεδρο της Ομοσπονδίας Εργατών, τον Φέιν, «καλό άνθρωπο» και ζήτησε να τον «στηρίξει επίσημα» στις επερχόμενες εκλογές. Ως γνωστόν ο Τραμπ χρησιμοποιεί μόλις 150-200 λέξεις στην πολιτική του καριέρα (στις ομιλίες δηλαδή και το twitter) και οι άνθρωποι (πολιτικοί, δημοσιογράφοι, δικαστές, δημόσιοι λειτουργοί) στους οποίους επιτίθεται ή υποστηρίζει είναι απλά «καλοί» ή «κακοί», «προδότες» ή «πατριώτες», «αποτυχημένοι» ή «πετυχημένοι».

Ο Πρόεδρος του Συνδικάτου αρνήθηκε να  συναντήσει τον Τραμπ. Τον χαρακτήρισε «Πρόεδρο των Πλουσίων» με μικρό ενδιαφέρον για «τα προβλήματα των εργατών και της εργατικής τάξης» και του επιτέθηκε για τα πεπραγμένα της προεδρίας του.

Ο Τραμπ φυσικά δεν έχασε την ευκαιρία να επιτεθεί στην πράσινη ατζέντα, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, τα οποίας επιβαρύνουν το περιβάλλον περισσότερο από τα συμβατικά και καταστρέφουν τις θέσεις εργασίας, προσθέτοντας μερικά ψέμματα για την περιβαλλοντική νομοθεσία των Δημοκρατικών, και επικαλούμενος, ως συνήθως, την κλιματική αλλαγή ως σενάριο συνομωσίας εταιρειών και επιστημόνων.

Οι ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια βιώνουν μία πρωτόγνωρη αναγέννηση του εργατικού κινήματος. Η πολύμηνη απεργία στο Χόλυγουντ, που μόλις έληξε, ήταν ίσως η πιο γνωστή. Υπήρξαν όμως και πολλές άλλες. Με επιτυχίες και αποτυχίες. Στα Σταρμπακς ήταν μερικά πετυχημένη. Στις τεχνολογικές εταιρείες, με πιο οξεία την αντιπαράθεση  για την  ίδρυση συνδικάτου στην Άμαζον, η τελική ψηφοφορία χάθηκε οριακά.

Η παρότρυνση του Προέδρου Μπάιντεν από την αρχή της θητείας του ήταν να οργανωθούν οι εργαζόμενοι σε «συνδικάτα παντού». Εν πολλοίς ήταν απόλυτα εναρμονισμένο με την κινητικότητα στη αγορά εργασίας, τη άρνηση απασχόλησης μετά την πανδημία, την μεγάλη αύξηση των κατώτατων μισθών στις περισσότερες πολιτείες και την μεγάλη κινητοποίηση των παραδοσιακών συνδικάτων.

Αφετηρία ήταν μία απλή διαπίστωση. Η αποτυχία της ιδέας ότι «η ανάπτυξη μιας οικονομίας με φοροελαφρύνσεις πλουσίων και επιχειρήσεων θα ωφελήσει τελικά και τους μισθωτούς». Αποδεδειγμένα αυτό δεν ισχύει τόσο στις ΗΠΑ, όσο και την Ευρώπη. Η ανάπτυξη της οικονομίας κατά 40% σε βάθος εικοσαετίας άφησε τους μισθούς πολύ πίσω, ενώ ευνόησε προκλητικά τους «ιδιοκτήτες πλούτου».

Οφείλεται και σε μία δεύτερη διαπίστωση. Ο πρόσφατος πληθωρισμός της ενεργειακής κρίσης, της κρίσης της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία, κατά το ήμισυ προέρχεται από αυτές τις αιτίες. Το άλλο μισό είναι «πληθωρισμός υπερκερδών».

Συνεπώς τείνει να γίνει ευρέως αποδεκτό ότι δεν μπορεί να υπάρξει υπεράσπιση και αύξηση των μισθών και κυρίως μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων χωρίς «οργανωμένη εργασία». Με άλλα λόγια αναβιώνει με τον πιο αιχμηρό και απόλυτο τρόπο η πάγια αντιπαράθεση Δεξιάς και Αριστεράς για την οργάνωση της αγοράς εργασίας. Η ιδέα αυτή θεωρήθηκε πασέ για πολλούς, και αναχρονιστική για άλλους. Ταυτίστηκε με την αγκυλωμένη, παλαιολιθική, Αριστερά,  που αρνείτο να δει τη νέα πραγματικότητα. Και σήμερα είναι πλέον η αιχμή του δόρατος και της πολιτικής αντιπαράθεσης σε μία πρωτόγνωρη κινητοποίηση του κόσμου της εργασίας στις ΗΠΑ.

Στην Ελλάδα, με την αδράνεια των περισσότερων εργατοϋπαλληλικών θεσμικών φορέων, προφανώς χρειάζεται ένα νέο κύμα συνδικαλισμού με καθολική αναφορά σε κάθε παραγωγικό και εργασιακό πυρήνα. Η βασική πράξη ευθύνης για κάθε επιχείρηση ή φορέα είναι το δικαίωμα στη συλλογική εκπροσώπηση των εργαζομένων, ειδικά σε μία περίοδο πλήρους  αποδυνάμωσης της διαπραγματευτικής θέσης των εργαζομένων.

Ταυτόχρονα είναι εντυπωσιακή η αποχή από τη συζήτηση στη δημόσια σφαίρα περί τεχνολογίας και των επιπτώσεων στην εργασία. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πολύμηνη απεργία στο Χόλυγουντ είχε στο επίκεντρο της τους μισθούς και τις τεχνολογικές αλλαγές στη βιομηχανία του θεάματος.

Όπως σε κάθε θέμα, «εν αρχή είναι ο λόγος», κοινώς η ανοικτή πληροφόρηση για το τι κάνει κάθε εταιρεία ή φορέας, η ιδέα δηλαδή περί δέσμευσης των εταιρειών να κοινοποιούν τα κοινωνικά και τα περιβαλλοντικά δεδομένα. Αυτό βρίσκεται στο επίκεντρο περί νέων προτύπων της εταιρικής διακυβέρνησης. Η δημοσιοποίηση των συνθηκών παραγωγής ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας. Θεσμικά, συλλογικά, ή ατομικά καλείται να είναι γνωστές οι πρακτικές και οι συνθήκες κάθε φορέα ή εταιρείας.

Κάθε καταναλωτής έχει το δικαίωμα να γνωρίζει αν μία εταιρεία σέβεται το συνδικαλιστικό δικαίωμα ή όχι, αν έχει συγκεκριμένη πολιτική απασχόλησης, σταθερές ή ελαστικές σχέσεις εργασίας, και αν έχει σχέδιο για το περιβάλλον και το αποτύπωμα από τη δραστηριότητα της. Και αυτό πρωτίστως αφορά την πολιτική.

Όπως φαίνεται η αντιπαράθεση Δεξιάς και Αριστεράς επανέρχεται με ένταση στις σύγχρονες κοινωνίες, στο πιο επίμαχο από όλα τα δικαιώματα, το δικαίωμα στον συνδικαλισμό, και τον τρόπο προσδιορισμού των μισθών και των συνθηκών εργασίας και μετατρέπεται σε ένα από τα κεντρικά θέματα της προεκλογικής περιόδου στις ΗΠΑ.

Ο Γιώργος Σταθάκης είναι πρώην Υπουργός και πρώην Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης.