Ισραήλ – Γάζα: Οι επιλογές Νετανιάχου και ο κίνδυνος ανατροπής του αμερικανικού σχεδίου

Σχεδόν 50 χρόνια μετά τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, το Ισραήλ αιφνιδιάστηκε εκ νέου από μια επίθεση – υπενθύμιση ότι η σταθερότητα στη Μέση Ανατολή αποτελεί οφθαλμαπάτη.

Σε αντίθεση με μια σειρά συγκρούσεων με τις παλαιστινιακές δυνάμεις στη Γάζα τα τελευταία τρία χρόνια, αυτή φαίνεται να είναι μια σύγκρουση πλήρους κλίμακας που οργανώθηκε από τη Χαμάς και τους συμμάχους της, με πυραυλικές επιθέσεις και εισβολές στο κράτος του Ισραήλ, νεκρούς και αιχμαλώτους, όπως άλλωστε και στην αντίπερα όχθη.

Όπως επισημαίνουν διεθνή ΜΜΕ, ο ψυχολογικός αντίκτυπος στους Ισραηλινούς συγκρίνεται με το σοκ της 11ης Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ και αυτό που αποτελεί μείζον ερώτημα, πλέον, είναι τί έπεται. Οι επιλογές για τον πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος έχει κηρύξει στην ουσία τον πόλεμο και πιέζεται για μια μεγάλη στρατιωτική απάντηση, είναι περιορισμένες.

Δεδομένου ότι 600 Ισραηλινοί έχουν χάσει τη ζωή τους μέχρι στιγμής και ένας άγνωστος αριθμός πολιτών και στρατιωτικών είναι όμηροι της Χαμάς, δεν μπορεί να αποκλειστεί μια ισραηλινή εισβολή στη Γάζα -ακόμη και μια προσωρινή επανακατάληψη της περιοχής, κάτι που οι ισραηλινές κυβερνήσεις προσπάθησαν σκληρά να αποφύγουν στο παρελθόν- απόφαση από την οποία θα εξαρτηθούν στη συνέχεια πολλά, σε μια από τις πιο «εύφλεκτες» περιοχές του πλανήτη.

Το βράδυ του Σαββάτου, όπως και κάποιες ώρες νωρίτερα, καθώς χιλιάδες ρουκέτες έπεφταν στο Τελ Αβίβ κι άλλες πόλεις του Ισραήλ, απόλυτη προτεραιότητα της χώρας αποτελούσε να υπερασπιστεί τους πολίτες και τις στρατιωτικές βάσεις της και στη συνέχεια, όπως διαμήνυσε ο Νετανιάχου, να προσπαθήσει να εξοντώσει τους μαχητές και να αποτρέψει νέες επιθέσεις.

Δεδομένης της κλίμακας των επιθέσεων της Χαμάς και του αιφνιδιασμού του Ισραήλ, όμως, τίποτα από τα παραπάνω δεν φαντάζει εύκολο. Ακόμη και αν το Ισραήλ τα καταφέρει, αντιμετωπίζει δύσκολες επιλογές σχετικά με το πώς θα διασφαλίσει ότι η Χαμάς και οι σύμμαχοί της θα αποδυναμωθούν.

Το δίλημμα της Γάζας

Όπως επισημαίνουν οι Daniel Byman and Alexander Palmer στο Foreign Affairs, το μεγαλύτερο ερώτημα είναι τι θα γίνει με τη Λωρίδα της Γάζας. Από τότε που η Χαμάς ανέλαβε τον έλεγχο στον παλαιστινιακό θύλακα το 2007, το Ισραήλ -αν και έχει προβεί σε βαρβαρότητες κατά αμάχων στην περιοχή- έχει αποφύγει τις μεγάλης κλίμακας χερσαίες επιχειρήσεις, παρά τις εκκλήσεις Ισραηλινών πολιτικών για καταστολή κατά τη διάρκεια προηγούμενων κρίσεων.

Οι στρατιωτικοί ηγέτες έχουν επισημάνει σωστά ότι η προσπάθεια εκρίζωσης της Χαμάς από τη Λωρίδα της Γάζας θα ήταν δύσκολη, καθώς διατηρεί στενούς δεσμούς εκεί, διαχειρίζεται νοσοκομεία, τζαμιά, σχολεία και ομάδες νεολαίας, καθώς και την αστυνομία.

Πριν από τον τελευταίο γύρο μαχών, οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι μπορούσαν να υποστηρίξουν ότι οι περιστασιακές αεροπορικές επιδρομές και η οικονομική πίεση κρατούσαν τη Χαμάς εκτός παιχνιδιού, ανίκανη να αποτελέσει σημαντική απειλή για το Ισραήλ. Αυτό το επιχείρημα δεν έχει, πλέον, βάση. Το Ισραήλ θα μπορούσε να συνεχίσει να εκτοξεύει πυρά στη Λωρίδα της Γάζας, αλλά αυτό δεν θα ήταν ικανό να κλονίσει την εξουσία της Χαμάς.

Βραχυπρόθεσμα, θα μπορούσε να αποκομίσει κάποια οφέλη κατά της Χαμάς στέλνοντας τον στρατό του να καταλάβει ολόκληρη ή μέρος της Λωρίδας της Γάζας. Με τον τρόπο αυτό, το κράτος του Ισραήλ θα είχε τη δυνατότητα να συλλάβει αξιωματούχους της Χαμάς, να αποκτήσει πρόσβαση σε πληροφορίες, να καταστρέψει σήραγγες και αποθήκες στρατιωτικού υλικού, καθώς και να διακόψει περάσματα από τη Λωρίδα της Γάζας. Όλα αυτά τα βήματα θα αποδυνάμωναν τη Χαμάς και θα μείωναν τη βραχυπρόθεσμη απειλή για το Ισραήλ.

Αλλά ακόμη και σε μια τέτοια περίπτωση, μια χερσαία εισβολή ενέχει μεγάλους κινδύνους. Το πυκνό αστικό έδαφος της περιοχής αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για τις ισραηλινές χερσαίες δυνάμεις, καθώς οι πιθανότητες για απώλειες Παλαιστινίων αμάχων -όπως έχει συμβεί σε πολλές περιπτώσεις στο παρελθόν- είναι τεράστιες.

Η κρίση του 2014, για παράδειγμα, είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο 66 Ισραηλινών στρατιωτών, έξι Ισραηλινών πολιτών και πολύ περισσότερων από 2.000 Παλαιστινίων (κυρίως αμάχων), παρά το γεγονός ότι οι ισραηλινές δυνάμεις διείσδυσαν μόνο λίγα χιλιόμετρα στη Λωρίδα της Γάζας κατά τη διάρκεια της επιχείρησης “Προστατευτική άκρη”.

Η Χαμάς έχει, επίσης, δημιουργήσει σήραγγες σε μεγάλο εύρος, και θα μπορούσε να τις χρησιμοποιήσει για να ενορχηστρώσει αιφνιδιαστικές επιθέσεις και να πάρει περισσότερους Ισραηλινούς στρατιώτες ως ομήρους.

Μακροπρόθεσμα, το Ισραήλ μπορεί να είναι σε θέση να μειώσει την επιρροή της Χαμάς, μόνο αν βρει άλλους Παλαιστίνιους για να διαχειριστούν τη Λωρίδα της Γάζας. Ο υπέργηρος Μαχμούντ Αμπάς, ο ηγέτης της Παλαιστινιακής Αρχής στερείται σημαντικής πολιτικής υποστήριξης μεταξύ των Παλαιστινίων. Η εκτεταμένη διαφθορά, η διαβρωμένη ηγεσία και η πολυετής συνεργασία με το Ισραήλ έχουν απαξιώσει την Παλαιστινιακή Αρχή.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι ενδεχόμενη χερσαία εισβολή που θα ανατρέψει τη Χαμάς θα άφηνε το Ισραήλ καθηλωμένο ως προς τη διοίκηση της Λωρίδας, αναγκασμένο να αντιμετωπίσει τη δύσκολη οικονομική κατάσταση και τον εχθρικό πληθυσμό της που έχει υποστεί πολύ μεγάλες δοκιμασίες.

Υπ’ ατμόν το σχέδιο των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή

Σε διπλωματικό επίπεδο, ένας μακροχρόνιος πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας θα δημιουργούσε μια νέα διπλωματική συνθήκη που θα απαγόρευε οτιδήποτε παραπάνω από το πάγωμα των σχέσεων του Ισραήλ με αραβικά κράτη που το έχουν αναγνωρίσει, και θα εκτροχίαζε τη διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων που επιδιώκει -με την υποστήριξη των ΗΠΑ- με τη Σαουδική Αραβία. Στο σημείο αυτό ενδέχεται να κρύβεται και η απάντηση στο γιατί η Χαμάς επέλεξε να χτυπήσει τώρα.

Η Σαουδική Αραβία δεν έχει αναγνωρίσει το Ισραήλ μετά την ίδρυσή του, το 1948, και μέχρι τώρα διαμήνυε ότι δεν θα εξέταζε καν το ενδεχόμενο οι δύο χώρες να έρθουν κοντά, μέχρι το Ισραήλ να επιτρέψει τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους. Ωστόσο, πρόσφατα, ο de facto κυβερνήτης της Σαουδικής Αραβίας, ο πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, παραδέχθηκε ότι κάποιου είδους συμφωνία βρίσκεται στα σκαριά.

Πηγή που γνωρίζει τον τρόπο σκέψης του κράτους Ιράν και της υποστηριζόμενης λιβανέζικης οργάνωσης Χεζμπολάχ, δήλωσε στο Reuters: «Αυτό (σ.σ. η επίθεση) ήταν ένα μήνυμα προς τη Σαουδική Αραβία, η οποία σέρνεται προς το Ισραήλ, και προς τους Αμερικανούς που υποστηρίζουν την εξομάλυνση των σχέσεων.

Σύμφωνα, δε, με τον Οσάμα Χαμντάν, ηγέτη της Χαμάς στο Λίβανο, η επιχείρηση του Σαββάτου θα πρέπει να κάνει τα αραβικά κράτη να συνειδητοποιήσουν ότι η αποδοχή των ισραηλινών αιτημάτων ασφαλείας δεν θα φέρει την ειρήνη στην περιοχή. «Για όσους θέλουν σταθερότητα και ειρήνη, το σημείο εκκίνησης πρέπει να είναι ο τερματισμός της ισραηλινής κατοχής. Κάποια αραβικά κράτη, δυστυχώς, άρχισαν να φαντάζονται ότι το Ισραήλ θα μπορούσε να είναι η πύλη για την Αμερική, προκειμένου αυτή να υπερασπιστεί την ασφάλειά τους».

Όπως επισημαίνει ο αρθρογράφος του Bloomberg, Andreas Kluth, η Χαμάς, με την επίθεσή της, έθεσε βέτο στη μεγάλη στρατηγική που διαμορφώνεται σταδιακά μεταξύ των ΗΠΑ, της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ, τονίζοντας ότι η πίεση προς τους Σαουδάραβες και άλλους να σταθούν στο πλευρό των Παλαιστινίων θα παγώσει κάθε περαιτέρω αναθέρμανση των σχέσεων με το Ισραήλ, όπως και το σχέδιο του Μπάιντεν για αναδιαμόρφωση της Μέσης Ανατολής.

Ανακοίνωση, μάλιστα, που εκδόθηκε το Σάββατο από το υπουργείο Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας προμηνύει διπλωματικές διενέξεις, καθώς κατηγορεί για την τρέχουσα έκρηξη της βίας τη «συνεχιζόμενη κατοχή του Ισραήλ» και κάνει λόγο για στέρηση των νόμιμων δικαιωμάτων του παλαιστινιακού λαού και επανάληψη συστηματικών προκλήσεων.