ΚΑΠΟΙΑ ΑΤΟΜΑ ΦΟΒΟΥΝΤΑΙ ΝΑ ΠΑΝΕ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ

Το να χρειαστεί κάποιο άτομο να επισκεφτεί ένα νοσοκομείο (και δη δημόσιο) στην Ελλάδα του 2023, είναι από μόνο του ένα δύσκολο challenge.

Ως εκ τούτου, μπορεί εύκολα να καταλάβει κανείς πόσο πιο δύσκολη μπορεί να είναι μια ιατρική επίσκεψη για άτομα τα οποία αντιμετωπίζουν ήδη πολλαπλούς κοινωνικούς αποκλεισμούς.

Το δικαίωμα πρόσβασης στην υγεία αποτελεί ένα πολύ σοβαρό ζήτημα που απαιτεί την προσοχή μας και στο επίκεντρο αυτού του ρεπορτάζ βρίσκονται τα προβλήματα και οι λύσεις που αναζητούν τα τρανς και ίντερσεξ άτομα, ώστε να αποκτήσουν επιτέλους ίση πρόσβαση σε ποιοτική ιατρική περίθαλψη.

Στο πλαίσιο του ρεπορτάζ, συγκεντρώσαμε μαρτυρίες τρανς και ιντερσεξ ατόμων, τα οποία μοιράζονται τις αρνητικές και πολλές φορές τραυματικές εμπειρίες που έχουν αντιμετωπίσει μέσα στα ελληνικά νοσοκομεία.

Την ίδια ώρα, ειδικοί της υγείας και εκπρόσωποι ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεων έρχονται να επιβεβαιώσουν την σκληρή πραγματικότητα που βιώνουν πολλοί συνάνθρωποί μας στα ελληνικά νοσοκομεία, μόνο και μόνο λόγω της ταυτότητας ή/και των χαρακτηριστικών φύλου τους.

Ραφαέλλα Μουζακίτη, τρανς γυναίκα, σεξεργάτρια.

Τα τρανς άτομα μεγαλύτερης ηλικίας στην Ελλάδα δεν πηγαίνουν στα νοσοκομεία γιατί είναι ανασφάλιστα, γιατί αντιμετωπίζουν μεγάλη μοναξιά και επίσης γιατί φοβούνται το πώς θα τα αντιμετωπίσουν οι λειτουργοί της υγείας.

Άλλωστε, είναι πολύ σύνηθες οι γιατροί και οι νοσηλευτές να είναι εριστικοί και επιθετικοί απέναντί μας, μια κατάσταση που προκαλεί απόγνωση και μεγάλη κούραση.

Υπάρχει μερίδα γιατρών που είναι εντάξει απέναντί μας, ωστόσο υπάρχουν και εκείνοι που χωρίς καμία αφορμή μάς αντιμετωπίζουν με χλευασμό και τρανσφοβία.

Η ταλαιπωρία είναι τεράστια. Δεν βρίσκουμε ραντεβού στα δημόσια νοσοκομεία, δεν έχουμε καλή αντιμετώπιση και τελικά καταλήγουμε να μην αντιμετωπίζουμε τα θέματα υγείας μας.

Έτσι, η κατάσταση με την υγεία μας επιδεινώνεται και γινόμαστε ακόμη χειρότερα, μέχρι που στο τέλος πεθαίνουμε λόγω της αδιαφορίας της Πολιτείας.

Άλλωστε, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι τα τρανς άτομα άνω των 50 έχουν περάσει μια πολύ δύσκολη ζωή στην Ελλάδα. Έχουν βιώσει βία και αποκλεισμούς και τα περισσότερα τρανς άτομα αντιμετωπίζουν μεγάλα ζητήματα επιβίωσης και οικονομικής ανέχειας.

Για όλους αυτούς τους λόγους, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις κατά τις οποίες τα ευάλωτα τρανς άτομα καταλήγουν, παρά το πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζουν, να μένουν στο σπίτι, να μην λαμβάνουν μέριμνα και στο τέλος να καταλήγουν να πεθαίνουν μόνα στο σπίτι και να τα βρίσκουν οι γείτονες από τη μυρωδιά.. Πρόκειται για μια κατάσταση τραγική και θλιβερή.

Φίλιππος, τρανς άνδρας, διανομέας.
Ξεκίνησα τη φυλομετάβασή μου το 2013 με λήψη ορμονών και το 2015 προχώρησα σε κάποια χειρουργεία. Παράλληλα, άλλαξα και τη ληξιαρχική πράξη μου και κατά συνέπεια άλλαξα ταυτότητα και όλα τα έγγραφά μου στις δημόσιες υπηρεσίες. Η πρώτη μου αρνητική εμπειρία σε κάποιον φορέα υγείας ήταν πριν ξεκινήσω τη μετάβαση, όταν είχα επισκεφθεί έναν γυναικολόγο για να κάνω υπέρηχο.

Η εμφάνισή μου ήταν πάντα ανδροπρεπής, οπότε όταν μου έκανε τον υπέρηχο, γύρισε ο γιατρός και μου είπε ειρωνικά “α εδώ βλέπω ότι έχεις μήτρα, ωοθήκες κτλ..” Όπως αντιλαμβάνεστε, μετά από αυτή την άκρως τρανσφοβική εμπειρία, δεν ξαναπάτησα το πόδι μου στον συγκεκριμένο γιατρό.

Η επόμενή μου επαφή ήταν με έναν αγγειοχειρουργό σε δημόσιο νοσοκομείο όταν είχα ήδη ξεκινήσει ορμόνες (χωρίς να έχω αλλάξει τα χαρτιά μου). Εξήγησα την κατάσταση και η αντίδρασή του ήταν θετική. Ενθουσιάστηκε κιόλας που θα χειρουργούσε ένα τρανς άτομο… Με έβαλε σε θάλαμο για άνδρες, όπως έπρεπε και όλα ήταν εντάξει.

Όταν μπήκε μια νοσηλεύτρια στον θάλαμο, έψαχνε τη βάση των στοιχείων της κυρίας “ταδε”.. Δεν της είχε εξηγήσει κανένας ότι είμαι τρανς άνδρας και φάνηκε να παθαίνει σοκ όταν της είπα ότι εγώ είμαι το “τάδε” άτομο. Στη συνέχεια όλα ήταν καλά.

Σε αυτό το σημείο, θα ήθελα να πω ότι όταν ήμουν στις ορμόνες δυσκολεύτηκα να βρω δουλειά ,οπότε υπήρξα ανασφάλιστος για δύο χρόνια και αντιμετώπιζα πρόβλημα στο να μπορώ να παίρνω τα φάρμακά μου, καθότι είμαι διαβητικός.

Στο Νοσοκομείο Έλενα Βενιζέλου στην Αθήνα όλοι οι γιατροί είναι ενήμεροι για τα τρανς ζητήματα και δεν έχω συναντήσει κάποια τρανσφοβική συμπεριφορά. Έχω κάνει μέχρι και τεστ ΠΑΠ σε δημόσιο νοσοκομείο, με την κυρία που με εξέτασε να είναι πολύ ευγενική. Επίσης με έχει εξετάσει και καρδιολόγος χωρίς κανένα θέμα.

Ορμόνες ξεκίνησα ιδιωτικά, γιατί ήξερα ότι σε δημόσιους φορείς θα καθυστερήσω πολύ.. Οπότε πήγα σε ιδιώτη ενδοκρινολόγο και ιδιώτη ψυχίατρο.. Αργότερα πήγα σε δημόσιο ενδοκρινολόγο και σε ψυχίατρο στο Δαφνί, όπου και εκεί οι εμπειρίες μου ήταν θετικές. Αυτό συνέβη, όμως, επειδή επέλεξα συνειδητά γιατρούς που γνωρίζουν τι σημαίνει τρανς άτομο…

Ωστόσο, είμαι ενήμερος για εμπειρίες ατόμων που έχουν πάει σε ελληνικά νοσοκομεία στα οποία έχουν αντιμετωπίσει τρανσφοβικες συμπεριφορές.

Προσωπικά, λόγω του χαρακτήρα μου, δεν έχω επιτρέψει σε κανέναν να με υποτιμήσει για την ταυτότητα φύλου μου, ωστόσο υπάρχουν πολλοί “ειδικοί”, οι οποίοι ασκούν τρανσφοβικες συμπεριφορές σε ασθενείς. Κι αυτό συμβαίνει επειδή νιώθουν ότι μπορούν -χωρίς συνέπειες- να μιλούν άσχημα στο άτομο που έχουν μπροστά τους.

Μαρία Παππά, ίντερσεξ άτομο, ιδιωτική υπάλληλος.
Δυστυχώς, σε αυτή τη χώρα τα ίντερσεξ άτομα αντιμετωπίζονται από τους ανθρώπους της υγείας σαν aliens. Μπορεί αυτή η δήλωση να ακούγεται υπερβολική ή περίεργη σε κάποιους εκεί έξω, αλλά είναι η πραγματικότητα.

Δεν υπάρχει καμία ενημέρωση στα σχολεία, στην υγεία, στην κοινωνία. Και επίσης δεν υπάρχει καμία βοήθεια από την πλευρά του Κράτους και της Πολιτείας, ώστε να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τα ζητήματα που μας απασχολούν.

Όσον αφορά την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, σχεδόν κάθε επίσκεψη σε ένα ιατρείο ή ένα νοσοκομείο (ιδίως όταν θα πρέπει να αποκαλύψουμε τα χαρακτηριστικά φύλου μας) είναι ένα μαρτύριο. Δεν θα ήθελα να πω περισσότερα, καθώς είναι δύσκολο για μένα να μπω σε λεπτομέρειες. Θέλω όμως να στείλω ένα μήνυμα ως κραυγή αγωνίας. Οι ειδικοί και οι επιστήμονες επιτέλους να σταθούν στο πλευρό μας.

Επιτέλους, να μάς καταλάβουν και να είναι σύμμαχοί μας, σε μια προσπάθεια να απαλύνουν τις πληγές μας. Αντί να ενισχύουν το τραύμα μας με κάθε τρόπο, αντί να προσπαθούν να μάς κάνουν να νιώσουμε ότι κάτι πάει λάθος με τα σώματά μας, ότι κάποιο πρόβλημα υπάρχει με τις ζωές μας, ας σταθούν επιτέλους στο πλευρό μας.

Και επίσης, καλώ όλα τα ίντερσεξ άτομα να ενημερώνονται από επίσημους φορείς για τα δικαιώματα και τις ανάγκες τους και να μην αφήνουν κανέναν εκεί έξω, -ακόμη κι αν πρόκειται για κάποιον “ειδικό”- να παρεμβαίνει στα θέλω τους, στη ζωή τους και στα σώματά τους.

Κίμων Μελικέρτης / Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών.

Τα ζητήματα που αφορούν το κομμάτι της ισότιμης πρόσβασης στο χώρο της υγείας, θα λέγαμε πως χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες, στις κοινωνικές διακρίσεις, στους θεσμικούς αποκλεισμούς, στα προβλήματα συνταγογράφησης και στην εκπαίδευση των υπηρεσιών υγείας.

Στο ΣΥΔ έχουμε καταγράψει περιστατικά τρανς γυναικών μεγαλύτερης ηλικίας, που το προσωπικό αρνούνταν να τις φροντίσει, με μόνο λόγο την ταυτότητα φύλου τους. Και αναφερόμαστε σε τρανς γυναίκες με σοβαρά θέματα υγείας, χωρίς οικογενειακή υποστήριξη, όπου μόνο μετά από παρεμβάσεις του ΣΥΔ μπόρεσαν στις τελευταίες μέρες που νοσηλεύονταν να ζήσουν με αξιοπρέπεια.

Η διάκριση όμως ξεκινάει από τον χώρο υποδοχής, όταν ένα τρανς πρόσωπο, πάει να κλείσει ραντεβού, ή να επισκεφτεί έναν ιατρό ή να κάνει μια εξέταση, όπου εκεί τα τρανς πρόσωπα που δεν έχουν αλλάξει τα στοιχεία των εγγράφων τους θα αναγκαστούν να εξηγήσουν ότι είναι τρανς άτομα και να έρθουν αντιμέτωπα με τρανσφοβικές συμπεριφορές, λειτουργώντας βέβαια αυτό αποτρεπτικά όταν υπάρχουν πολλαπλές ευαλωτότητες, με αποτέλεσμα να μην απευθυνθούν στα νοσοκομεία θέτοντας σε κίνδυνο και την ίδια τους την ζωή.

Επιπροσθέτως, έχουν καταγγελθεί περιστατικά όπου ενδοκρινολόγοι σε δημόσια νοσοκομεία για να χορηγήσουν ορμόνες «περνάνε από συνέντευξη» τα τρανς πρόσωπα για να δουν αν η συμπεριφορά τους εντάσσεται στο κανονικοποιητικό πρότυπο και στερεότυπο και αν τους «πείθει», ώστε να τα αναλάβουν στη διαδικασία φυλομετάβασης. Και τέτοιες κακοποιητικές συμπεριφορές ιατρών οφείλονται άμεσα στο στίγμα, στη προκατάληψη και στους θεσμικούς αποκλεισμούς που δεν έχουν επιλυθεί.

Διότι αν και υπάρχει ο Νόμος 4491/2017 (νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου), όπου στο 1ο Άρθρο αναφέρει ότι το πρόσωπο έχει δικαίωμα στην αναγνώριση της ταυτότητας φύλου του ως στοιχείο της προσωπικότητάς του, στο Νόμο 4443/2016 για την ίση μεταχείριση δεν έχει προστεθεί η έκφραση, ταυτότητα και χαρακτηριστικά φύλου ώστε να τρανς άτομα να χρήζουν προστασίας στο τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και κοινωνικής ασφάλισης. Και είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι πρέπει να υπάρξει τροποποίηση στη νομική αναγνώριση και των μη δυαδικών προσώπων.

Επίσης, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας από τον Ιούνιο 2018 έχει εκδώσει το νέο ταξινομητικό κατάλογο ICD-11 αφαιρώντας την ταυτότητα φύλου από το κεφάλαιο των ψυχικών διαταραχών, θεωρώντας την πλέον ως μια απλή κατάσταση του προσώπου και αντικαθιστώντας το με τον όρο «ασυμφωνία φύλου» για να καλυφθούν από το σύστημα οι διαδικασίες ορμονοληψίας και επεμβάσεων επαναπροσδιορισμού φύλου. Όμως, η χώρα μας δεν έχει ενσωματώσει ακόμα τον ICD-11 ούτε έχει καταργήσει τις κατηγορίες F64 και F65, συνεχίζοντας να θεωρεί τα τρανς άτομα ως ψυχικά διαταραγμένα, και βάσει του Προεδρικού Διατάγματος 11/ΦΕΚ Α 17/27.01.2014 που υπάρχει η αναφορά «διαταραχή ταυτότητας φύλου», στιγματίζει και εισάγει αποκλεισμούς και στο χώρο της εργασίας (Σώματα Ασφαλείας, διαγωνισμοί ΑΣΕΠ, προκηρύξεις στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα).

Όσον αφορά το κομμάτι της συνταγογράφησης, για τα τρανς πρόσωπα που έχουν μεταβάλλει τα στοιχεία τους, υπάρχουν απαγορεύσεις σε εξετάσεις που θεωρούνται «έμφυλες», με αποτέλεσμα μια τρανς γυναίκα που έχει γυναικεία στοιχεία να μην της επιτρέπεται η συνταγογράφηση εξετάσεων για παράδειγμα του προστάτη, όπως αντίστοιχα συμβαίνει και σε ένα τρανς άνδρα που έχει ανδρικά στοιχεία να μην μπορεί να κάνει εξετάσεις μαστογραφίας, ωοθηκών κλπ. Αυτό δημιουργεί τεράστιο θέμα ανασφάλειας και ρίσκου στην υγεία των τρανς προσώπων που πλέον αν και αναγνωρίζεται η ταυτότητα φύλου τους και προστατεύεται η ιδιωτικότητά τους δεν έχουν όμως πρόσβαση σε ιατρικές εξετάσεις. Οπότε εδώ η Πολιτεία βάζει τους τρανς πολίτες να επιλέξουν αν θα αναγνωριστεί νομικά η ταυτότητα φύλου τους ή αν θα έχουν το δικαίωμα συνταγογράφησης ιατρικών εξετάσεων.

Κλείνοντας, είναι αναγκαίο να υλοποιηθούν εκπαιδευτικά σεμινάρια στους χώρους υγείας για την εξάλειψη των διακρίσεων παράλληλα όμως με την άρση και την επίλυση των παραπάνω κατηγοριών. Υπάρχει ένα εξαιρετικό Πόρισμα της Ομάδας Εργασίας του Υπουργείου Υγείας του 2018 σε συνεργασία με το ΣΥΔ, για την πρόσβαση των τρανς και ίντερσεξ προσώπων, στο οποίο απαντούσε και έδινε λύσεις σε όλα τα ζητήματα και το οποίο συντάχθηκε από την αείμνηστη Μαρίνα Γαλανού, το οποίο έχει αναγνωρίσει και δημόσια ο τότε Υπουργός, κ. Ανδρέας Ξανθός.

Σημαντικό εργαλείο είναι και το Πόρισμα της Επιτροπής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα ΛΟΑΤΚΙ+, στο οποίο συμμετείχε καταιγιστικά ως μέλος της Επιτροπής, η αείμνηστη Μαρίνα Γαλανού, το οποίο συντάσσεται σε ένα συμπεριληπτικό σύστημα υγείας, που ακολουθεί τις αποφάσεις του ΠΟΥ και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την αποπαθολογικοποίηση των τρανς ταυτοτήτων. Το ΣΥΔ και η Πρόεδρος, Άννα Απέργη βρίσκεται σε συνεχείς συζητήσεις με το Υπουργείο Υγείας, όπου πριν λίγες μέρες πραγματοποίησε και συνάντηση με τον Διευθυντή του Υπουργείου Υγείας, κ. Γεώργιο Σταμαδιάνο και με την Συνεργάτιδα του, κα. Σοφία Κυριάκου, με σκοπό την εξέταση των Πορισμάτων και την άρση των απαγορεύσεων για τα τρανς πρόσωπα στο χώρο της υγείας. Είναι θέμα ουσίας, λοιπόν, όταν μιλάμε για την τρανς κοινότητα, να γνωρίζουμε ότι δεν απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα και απαιτείται τεράστια πίεση και πολιτική πρωτοβουλία ώστε αυτό να αλλάξει νομοθετικά και κοινωνικά.

Γιώργος Χοροζόπουλος – Ειδικευόμενος ψυχίατρος.

Πολλά τρανς άτομα αποφεύγουν να απευθυνθούν σε δομές υγείας και ζητούν βοήθεια παρά μόνο όταν το πράγμα φτάσει στο απροχώρητο και δυστυχώς όταν κάποιες φορές η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη.

Όταν ένα τρανς άτομo απευθύνεται σε κάποια δομή υγείας, με μεγάλη συχνότητα έρχεται αντιμέτωπο με το misgendering και τον κακοποιητικό λόγο, από τα αμήχανα ή/και αδιάκριτα βλέμματα/σχόλια άλλων ασθενών έως τις υποτιμητικές και υβριστικές συμπεριφορές επαγγελματιών υγείας. Δεν νιώθει οικεία να μοιραστεί το πρόβλημα τ@, και ειδικα εάν αυτό αφορά την τρανς κατάσταση όπως π.χ την ορμονοθεραπεία τ@.

Η πρόσβαση στις δημόσιες δομές υγείας προϋποθέτει τη χρήση ΑΜΚΑ, με αποτέλεσμα trans άτομα τα οποία δεν έχουν ‘’διορθωμένα’’ τα έγγραφα τους να προσφωνούνται με τα dead names τους, πριν και κατά τη διάρκεια της εξέτασης, χωρίς @ γιατρός να επιβεβαιώνει τις αντωνυμίες και το φύλο/όνομα στο οποίο επιθυμεί να τ@ απευθύνονται (πόσω μάλλον σε περιπτώσεις τρανς προσφύγ@/μεταναστ@ οπου οι διακρίσεις γιγαντώνονται).

Υπάρχει μεγάλο ζήτημα αποδοχής των trans ατόμων και στην ιατρική και νοσηλευτική κοινότητα καθώς είμαστε κομμάτι μιας κοινωνίας η οποία έχει μάθει να λειτουργεί σε δίπολα, άντρας/γυναίκα, υγιής/άρρωστος. Εάν προκύψει νοσηλεία ενός trans ατόμου, υπάρχει πάντα η αδικαιολόγητη αμηχανία που αφορά στον θάλαμο νοσηλείας, εάν δηλαδή θα σεβαστεί το νοσοκομείο την ταυτοτητα φύλου του ατόμου ή θα βασιστεί σε νομικά έγγραφα.

Και εδώ καλό θα ήταν να γίνει διαχωρισμός μεταξύ sex και gender το οποίο στα αγγλικά είναι πιο σαφές, ενώ στα ελληνικά χρησιμοποιείται ο γενικός όρος φύλο. Υπάρχει βέβαια το βιολογικό φύλο και το κοινωνικό φύλο. Δε μιλάμε πια για διαταραχή φύλου (ευτυχώς) αλλά για δυσφορία (λιγότερο προβληματικός όρος).

Από προσωπική εμπειρία δουλεύοντας στην ψυχική υγεία, ένα χώρο όπου θεωρητικά @ εργαζόμεν@ οφείλουν να είναι ενημερωμέν@ και ευαισθητοποιημέν@ πάνω σε αυτό το ζήτημα, βρίσκομαι πολύ συχνά στην αμήχανη θέση να πρέπει να εξηγήσω τα αυτονόητα. Ένα απλό παράδειγμα: όταν κληθήκαμε να εξετάσουμε μία τρανς νεαρή, τόσο οι συνάδελφοί όσο και ο κοινωνικός λειτουργός που την συνόδευε μιλούσαν για αυτήν χρησιμοποιώντας συνειδητά λάθος αντωνυμίες όταν η ίδια δεν ήταν παρούσα.

Επί του παρόντος, ένα τρανς άτομο για να ξεκινήσει τη διαδικασία φυλομετάβασης υποχρεωτικά χρειάζεται ψυχιατρική παρακολούθηση/γνωμάτευση. Κανένα τρανς άτομο δεν έχει την ανάγκη ενός ειδικού ψυχικής υγείας για να τ@ επιβεβαιώσει αυτό που βιώνει. Ας σταματήσουμε οι ψυχίατροι να βάζουμε παραπάνω κανονιστικά πλαίσια από όσα ήδη επιτάσσει μια δυαδική κοινωνία.

Νάγια Θανασιά – Νοσηλεύτρια.

Οι επαγγελματίες υγείας έχουν τεράστια έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με θέματα που αφορούν τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου και για αυτόν τον λόγο οι περισσότεροι δεν αναγνωρίζουν καν σε τι αναφέρονται οι όροι τρανς και ίντερσεξ.

Στους περισσότερους χώρους της υγείας ακούγονται σχόλια τα οποία δεν αρμόζουν. Όταν θέλουν να αναφερθούν στα άτομα αυτά χρησιμοποιούν κακοποιητικές λέξεις και φράσεις όπως «τραβέλια», «ανώμαλοι», «κάνουν μόνο για πιάτσα στην Συγγρού».

Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι μέχρι πρόσφατα υπήρχε νόμος με τον οποίο απαγορευόταν οι ομοφυλόφιλοι να γίνονται αιμοδότες, πράγμα αδιανόητο καθώς η διαδικασία γίνεται με εξονυχιστικό έλεγχο, οπότε είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς για τι μεσαίωνα μιλάμε στην υγεία και με τι σχόλια μπορεί να έρθει αντιμέτωπο κάποιο άτομο, γιατί καλώς ή κακώς τα νοσοκομεία είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας.

Προσωπικά, γνωρίζω πολλά περιστατικά όπου τρανς άτομα έχουν έρθει στον χώρο επειγόντων περιστατικών ή για ένα απλό τσεκ απ και είναι δακτυλοδεικτούμενα και γίνονται θέμα συζήτησης και σχολιασμού. Δυστυχώς τις περισσότερες φορές τα άτομα αυτά έχουν είτε διαφορετική αντιμετώπιση (περίεργα σχόλια, βλέμματα, αγένεια) είτε γίνονται περίγελος και “αστειάκι” μεταξύ των εργαζομένων.

Ας μην κρυβόμαστε πίσω απ’ το δάχτυλο μας. Ούτε η ομοφυλοφιλία είναι αποδεκτή μέσα στους χώρους υγείας και υπάρχουν πάντα σχολιασμοί. Κατά κύριο λόγο αυτό που ευθύνεται για τις διακρίσεις αυτές είναι ότι δεν υπάρχει η κατάλληλη εκπαίδευση και ενημέρωση για αυτά τα ζητήματα. Δεν είμαστε εκπαιδευμένοι στο πώς να συμπεριφερόμαστε και τι χρειάζεται να συμβουλέψουμε κάποιο τρανς άτομο το οποίο θέλει να εισέλθει στην διαδικασία χειρουργικής επέμβασης ή λήψης ορμονών, όπως για παράδειγμα μπορούμε να συμβουλέψουμε κάποιον ο οποίος περνάει κάτι απλό όπως μία γρίπη.

Οπότε δεν υπάρχει και το αίσθημα της εμπιστοσύνης μεταξύ των τρανς ατόμων και των επαγγελματιών υγείας λόγω της έλλειψης γνώσεων. Δεν υπάρχουν πολλοί ειδικοί οι οποίοι να γνωρίζουν ακριβώς τι περιλαμβάνει αυτή η διαδικασία, είναι αρκετά ακριβή, δεν καλύπτεται από κάποια ασφάλεια -ενώ υποτίθεται ότι παρέχεται δωρεάν υγεία-, με αποτέλεσμα τα τρανς άτομα να διαφεύγουν σε άλλες λύσεις οι οποίες μπορεί να είναι και επιβλαβείς για την υγεία τους.

Σε ένα πιο γενικό πλαίσιο όσον αφορά την έλλειψη παιδείας περιλαμβάνεται και το γεγονός ότι η διαφορετικότητα δεν είναι αποδεκτή από όλους. Θα έπρεπε να διδάσκεται από τη μικρή ηλικία μέσω των γονέων, του σχολείου και όταν θελήσει κάποιος σε μεγαλύτερη ηλικία να ασχοληθεί με τον τομέα της υγείας να υπάρχει επιπλέον εκπαίδευση καθώς και μαθήματα ψυχολογίας.

Δυστυχώς, πολλοί από τους επαγγελματίες υγείας δεν έχουν αναπτυγμένη ενσυναίσθηση και δεν αγαπούν πραγματικά αυτό που κάνουν. Δεν δέχομαι κάποιος να ασκεί ένα τέτοιο επάγγελμα το οποίο περιστρέφεται γύρω από την ανθρώπινη φύση και στην ουσία να μην αγαπά και να μην θέλει να φροντίζει τους ανθρώπους και να τους φέρνει μάλιστα και σε δύσκολη θέση. Το ότι είναι «διαφορετικοί» δεν παίζει κανέναν απολύτως ρόλο, γιατί στην στο τέλος της ημέρας όλοι άνθρωποι είμαστε.

Φίλιππος Παγάνης – Χριστιάνα Γεννατά, Ψυχολόγοι στον Επιστημονικό Φορέα Orlando LGBT+.

Η υγεία, και η πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που τη διασφαλίζει, αποτελούν θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Ωστόσο τα τρανς άτομα εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση σε αυτό το δικαίωμα ισότιμα με τα cis άτομα. Είναι σημαντικό να τονίσουμε από την αρχή ότι όταν μιλάμε για πρόσβαση δεν αναφερόμαστε μόνο στο αν ένα άτομο θα λάβει ή όχι μια υπηρεσία. Αν και δεν αποτελεί δυστυχώς εξαίρεση το να έρχονται τρανς άτομα αντιμέτωπα με τρανσφοβικές συμπεριφορές και διακρίσεις σε βαθμό που να τους στερείται πλήρως κάποια υπηρεσία υγείας (π.χ. άρνηση των επαγγελματιών να παρέχουν υπηρεσίες), η ισότιμη πρόσβαση δε συνίσταται απλά στο να μην αρνούνται την παροχή υπηρεσιών στα τρανς άτομα. H ισότιμη πρόσβαση οφείλει να περιλαμβάνει την παροχή υπηρεσιών υγείας οι οποίες ανταποκρίνονται στις ανάγκες κάθε ατόμου, χωρίς οποιαδήποτε συμπεριφορά διάκρισης ή στιγματισμού, και με πλήρη σεβασμό στην ταυτότητα φύλου του.

Αυτές είναι προϋποθέσεις που στην πλειονότητα των επαφών τρανς ατόμων με το σύστημα υγείας δεν καλύπτονται. Τα τρανς άτομα στην Ελλάδα έρχονται καθημερινά αντιμέτωπα με διακρίσεις, αποκλεισμούς, ακύρωση της ταυτότητας φύλου τους, ειρωνικά και χλευαστικά βλέμματα και σχόλια, καθώς και την έλλειψη κατάρτισης των επαγγελματιών σε ό,τι αφορά τις ανάγκες υγείας τους.

Όλα τα παραπάνω αποτυπώνονται μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες που μοιράστηκαν τα άτομα, αλλά και ερευνητικά σε διεθνές επίπεδο. Τα αποτελέσματα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Transcare – Βελτίωση της πρόσβασης των τρανς ατόµων στις υπηρεσίες υγείας-, αναδεικνύουν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα τρανς άτομα, και τα κενά στην εκπαίδευση των επαγγελματιών αλλά και σε θεσμικό επίπεδο, καταγράφοντας για πρώτη φορά στο ελληνικό πλαίσιο με τις στάσεις, τις αντιλήψεις, και τις εμπειρίες επαγγελματιών υγείας και φοιτητ(ρι)ών σχολών υγείας σχετικά με τα τρανς άτομα, αλλά και τις προσωπικές εμπειρίες τρανς ατόμων από την επαφή με το σύστημα υγείας.

Στην συντριπτική πλειοψηφία τους οι επαγγελματίες δεν λαμβάνουν κανενός είδους εκπαίδευση σε θέματα ταυτότητας φύλου, ενώ ακόμη και όταν υπάρχουν αναφορές σε τρανς ταυτότητες (π.χ. στο πλαίσιο του προγράμματος σπουδών) τις περισσότερες φορές είναι μέσα από ένα παθολογιοποιητικό πρίσμα. Αποτέλεσμα της ελλιπούς επιμόρφωσης είναι η διαιώνιση παθολογιοποιητικών στάσεων, η έλλειψη βασικών γνώσεων σχετικά με τις τρανς ταυτότητες – όπως π.χ. η μη στιγματιστική χρήση όρων και η σωστή χρήση ονόματος και αντωνυμιών κατά την αναφορά σε ένα τρανς άτομο, αλλά και η έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με βασικά ζητήματα υγείας που αφορούν τα τρανς άτομα (διαδικασίες φυλομετάβασης, συμπεριληπτικές εξετάσεις που συνδέονται με χαρακτηριστικά φύλου, κ.α.).

Ακόμη ελλείψεις σε θεσμικό επίπεδο, οι οποίες σχετίζονται με τα δεδομένα που αφορούν την καταγραφή του φύλου σε επίσημα έγγραφα, περιορίζουν την πρόσβαση στην υγεία για πολλά τρανς άτομα. Αν και το ισχύον νομικό πλαίσιο για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου έχει αποσυνδέσει την διόρθωση του ονόματος και του φύλου στα επίσημα έγγραφα από ιατρικές ή άλλες διαδικασίες φυλομετάβασης, εξακολουθεί να θέτει σημαντικούς περιορισμούς· ενδεικτικά αναφέρουμε τη χρονοβόρα και με σημαντικό κόστος δικαστική διαδικασία, την έλλειψη επιλογών φύλου πέρα από το δίπολο, την προϋπόθεση αγαμίας, αλλά και την ελλιπή και παθολογιοποιημένη πρόσβαση των ανήλικων ατόμων. Το να μην έχει ένα τρανς άτομο τη δυνατότητα να διορθώσει τα στοιχεία του στα επίσημα έγγραφά του, μπορεί να το φέρει αντιμέτωπο με εξαναγκαστικό outing σε κάθε βήμα της επαφής του με τις υπηρεσίες υγείας, εκθέτοντας το σε μεγαλύτερες διακρίσεις (misgendering, deadnaming, κ.α.)

Σε ό,τι αφορά την πρόσβαση σε υπηρεσίες φυλομετάβασης, βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα τρανς άτομα είναι η μη κάλυψη από το κράτος ούτε των βασικών χειρουργικών υπηρεσιών ιατρικής φυλομετάβασης καθώς και η έλλειψη εξειδικευμένων ιατρών/κλινικών -ιδίως στο δημόσιο τομέα- που έχει ως αποτέλεσμα οι λίγες δομές που παρέχουν σχετικές υπηρεσίες να είναι επιβαρυμένες με μεγάλο αριθμό ραντεβού, και έτσι τα άτομα που απευθύνονται σε αυτές να αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις. Η μη εναρμόνιση με το ICD-11 -το οποίο είναι σε ισχύ από το 2019, με δεσμευτική ισχύ από το 2022- παρατείνει τις δυσκολίες στην πρόσβαση σε υπηρεσίες όπως η ορμονοθεραπεία και οι επεμβάσεις επιβεβαίωσης φύλου, καθώς τα άτομα εξακολουθούν να αναγκάζονται να λάβουν ψυχιατρικές γνωματεύσεις.

Τέλος, όπως διαφαίνεται από τον λόγο των ατόμων αλλά και της ερευνητικής σκοπιάς, είναι απαραίτητη και αναγκαία η ασφαλής και συμπεριληπτική πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας όλων των ατόμων ανεξαρτήτως ταυτότητας φύλου, η επιμόρφωση των επαγγελματιών υγείας γύρω από τα τρανς ζητήματα και τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα, η πρόσβαση σε υπηρεσίες φυλομετάβασης καθώς και η εναρμόνιση με το ΙCD-11 που αποψυχιατρικοποιεί πλήρως την τρανς κατάσταση.