Ηλεκτρικές και Ηλεκτρονικές Συσκευές: Πώς μπορούμε να ανακυκλώσουμε ένα ολόκληρο… Σινικό Τείχος

Για να προστατεύσουμε το πλανήτη μας, δηλαδή το ίδιο μας το σπίτι, πρέπει όλοι να δράσουμε άμεσα, χωρίς περιττές καθυστερήσεις. Και ένα από τα πρώτα πράγματα, τα οποία μπορούμε να κάνουμε εύκολα και γρήγορα, είναι να ξεκινήσουμε την ανακύκλωση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών.

Η Παγκόσμια Ημέρα Ανακύκλωσης Ηλεκτρικών & Ηλεκτρονικών Συσκευών δίνει το καλύτερο δυνατό έναυσμα και στέλνει ένα σαφές μήνυμα: «Ανακυκλώνουμε οποιαδήποτε συσκευή μπαίνει στην πρίζα ή λειτουργεί με μπαταρίες!».

Πετάμε κάθε χρόνο ένα… Σινικό Τείχος

Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, το 2023 κάθε άτομο παγκοσμίως αναμένεται να παράγει 8 (!) κιλά Αποβλήτων Ηλεκτρικού & Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ). Τι σημαίνει αυτό αθροιστικά; 61,3 εκατομμύρια τόνοι. Δηλαδή όσο το βάρος του Σινικού Τείχους της Κίνας.

Μόνο το 17,4% απ’ αυτά τα απόβλητα παγκοσμίως, τα οποία περιέχουν ένα μίγμα επιβλαβών ουσιών και πολύτιμων υλικών, πρόκειται να συλλεχθεί και να ανακυκλωθεί με ορθά περιβαλλοντικό τρόπο. Οι υπόλοιποι 50,6 εκατομμύρια τόνοι είτε θα οδηγηθούν σε χώρους υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΑ), είτε θα καούν, είτε θα διακινηθούν παράνομα, είτε απλά θα παραμείνουν στα νοικοκυριά.

Ακόμη και στην Ευρώπη, η οποία θεωρείται ηγέτιδα δύναμη στην ανακύκλωση ηλεκτρικών & ηλεκτρονικών συσκευών, μόνο το 54% καταγράφεται επίσημα ότι συλλέχθηκε και ανακυκλώθηκε. Μην ξεχνάμε, εξάλλου, ότι η έλλειψη ευαισθητοποίησης των πολιτών εμποδίζει τις χώρες να αναπτύξουν μοντέλα κυκλικής οικονομίας για ηλεκτρονικό εξοπλισμό.

Αρωγός η Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε.

Στην Ελλάδα, το μεγαλύτερο βάρος «σηκώνει» η Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε. – Aνακύκλωση Ηλεκτρικών Συσκευών (electrocycle.gr). Πρόκειται για το μεγαλύτερο Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Αποβλήτων Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ), το οποίο ανακυκλώνει όλες τις συσκευές που μπαίνουν στην πρίζα ή λειτουργούν με μπαταρία, καθώς και λαμπτήρες, δοχεία τόνερ και μελάνια.

Αντικείμενό της εταιρείας είναι η οργάνωση της συλλογής, η μεταφορά, η προσωρινή αποθήκευση, ο διαχωρισμός και η επεξεργασία αυτών των συσκευών και των κατασκευαστικών τους στοιχείων, με τελικό στόχο την απομάκρυνση των επιβλαβών ουσιών για το περιβάλλον και την επανένταξη των αξιοποιήσιμων υλικών ως πρώτη ύλη στην παραγωγή νέων προϊόντων.

Οι «αόρατες» συσκευές;

 

Ένα από τα προβλήματα στην ανακύκλωση των ηλεκτρικών και ηλεκτρικών συσκευών έγκειται στο ζήτημα των «αόρατων» συσκευών». Ποιες είναι αυτές;

Πρόκειται για ηλεκτρονικά αντικείμενα, τα οποία συχνά δεν αναγνωρίζονται από τους χρήστες ως απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού και ως εκ τούτου δεν ανακυκλώνονται. Αν και πολλές φορές ο όρος «αόρατες» συσχετίζεται με τα gadget που απορρίπτονται ως κοινά απόβλητα, ένα σημαντικό μέρος των συγκεκριμένων αποβλήτων παραμένει «κρυμμένο» σε κοινή θέα.

Ενόσω ο σημερινός τρόπος ζωής είναι ολοένα και περισσότερο προσανατολισμένος στην τεχνολογία, πολλά προϊόντα που υπάρχουν στην αγορά έχουν ηλεκτρικά ή ηλεκτρονικά εξαρτήματα. Αυτό σημαίνει ότι στο τέλος της ζωής τους, όταν δεν μπορούν πλέον να επαναχρησιμοποιηθούν ή να επισκευαστούν, θα πρέπει να δρομολογούνται για ανακύκλωση.

Μερικά παραδείγματα αυτού του είδους αντικειμένων, που υπάρχουν σε μεγάλο βαθμό στα νοικοκυριά είναι: ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά παιχνίδια, ηλεκτρονικά τσιγάρα, ηλεκτρικά εργαλεία, ανιχνευτές καπνού, wearables συσκευές υγείας, έξυπνα οικιακά gadgets, ηλεκτρονικά ποδήλατα και ηλεκτρονικά σκούτερ ή απλά καλώδια. Άλλα παραδείγματα κοινών, αόρατων ηλεκτρονικών συσκευών στα νοικοκυριά περιλαμβάνουν οδοντόβουρτσες, ξυριστικές μηχανές, εξωτερικές μονάδες δίσκου και αξεσουάρ, ακουστικά και ακουστικά, τηλεχειριστήρια, ηχεία, φώτα LED, ηλεκτρικά εργαλεία, οικιακό ιατρικό εξοπλισμό, ανιχνευτές θερμότητας και καπνού και πολλά άλλα.

Γιατί αποτελούν πρόβλημα;

Σύμφωνα με μελέτη που αναπτύχθηκε το 2022 από το Ινστιτούτο των Ηνωμένων Εθνών για την Εκπαίδευση και τους Πόρους (UNITAR) και τα μέλη του WEEE Forum σε έξι χώρες (Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβενία και Ολλανδία), από τα συνολικά 74 ηλεκτρονικά προϊόντα, τα οποία βρίσκονται σε ένα μέσο νοικοκυριό, 13 παροπλίζονται -εννέα είναι αχρησιμοποίητα αλλά λειτουργούν και τέσσερα είναι σπασμένα.

Μικρά ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης και αξεσουάρ (όπως ακουστικά ή τηλεχειριστήρια – συχνά δεν αναγνωρίζονται ως ηλεκτρονικά είδη) κατατάσσονται στην κορυφή της λίστας των παροπλισμένων προϊόντων. Εάν αυτά τα gadget παραμείνουν στα συρτάρια και τα ντουλάπια, οι πολύτιμοι πόροι που περιέχουν δεν εισέρχονται ξανά στον κύκλο παραγωγής.

Πολλοί δεν συνειδητοποιούν ότι αυτά τα παροπλισμένα προϊόντα θα μπορούσαν να ανακυκλωθούν. Ένας τεράστιος πόρος σε μια εποχή που η ζήτηση για χαλκό προβλέπεται να αυξηθεί έξι φορές έως το 2030. Κι αυτό μόνο στην Ευρώπη, η οποία χρειάζεται να καλύψει τις ανάγκες στρατηγικών τομέων, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η ηλεκτρική κινητικότητα, η βιομηχανία , επικοινωνίες, αεροδιαστημική και άμυνα.

Την ίδια στιγμή, όταν οι ηλεκτρονικές συσκευές και τα εξαρτήματα απορρίπτονται ως ακατάλληλα επειδή δεν αναγνωρίζονται ως ηλεκτρονικά απόβλητα, συχνά καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής ή αποτεφρωτήρες. Τα ηλεκτρονικά περιέχουν διάφορες επικίνδυνες ουσίες όπως μόλυβδος, υδράργυρος, κάδμιο και επιβραδυντικά φλόγας, οι οποίες μπορούν να εισχωρήσουν στο έδαφος και τις πηγές νερού, ρυπαίνοντας τα οικοσυστήματα και θέτοντας κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία.

Αυτές οι συσκευές περιέχουν επίσης πολύτιμους πόρους, συμπεριλαμβανομένων μετάλλων όπως ο χρυσός, το ασήμι και ο χαλκός, καθώς και σπάνια και στοιχεία, οι οποίοι ονομάζονται Κρίσιμες Πρώτες Ύλες. Είναι ζωτικής σημασίας για την πράσινη μετάβαση και την παραγωγή νέων ηλεκτρονικών συσκευών. Όταν τα ηλεκτρονικά απόβλητα δεν ανακυκλώνονται σωστά, αυτά τα πολύτιμα υλικά πάνε χαμένα.

Όταν μιλούν οι αριθμοί

Και επειδή οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους, ας ρίξουμε μια ματιά στα παρακάτω:

• 7,3 δισ. ηλεκτρονικά παιχνίδια -αυτοκινητάκια, τρενάκι, μουσικά παιχνίδια, κούκλες που μιλάνε, drone κλπ- απορρίπτονται ετησίως. Ένας μέσος όρος που αντιστοιχεί σε περίπου 1 παιχνίδι ανά κάθε άνθρωπο στη γη.
• Σχεδόν το 1/6 του συνόλου των ηλεκτρονικών απορριμμάτων κατά μάζα –9 δισεκατομμύρια κιλά ετησίως– δεν αναγνωρίζονται σε μεγάλο βαθμό από τους καταναλωτές ως ηλεκτρονικά απόβλητα: καλώδια, ηλεκτρονικά παιχνίδια, ηλεκτρονικά τσιγάρα, ηλεκτρονικά ποδήλατα, ηλεκτρικά εργαλεία, ανιχνευτές καπνού, USB sticks, φορητές συσκευές υγείας, έξυπνα οικιακά gadget κ.λπ.
• Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα που απορρίπτονται ετησίως ζυγίζουν όσο έξι Πύργοι του Αιφελ.
• Κάθε χρόνο, αχρησιμοποίητα καλώδια, ηλεκτρονικά παιχνίδια, ρούχα διακοσμημένα με LED, ηλεκτρικά εργαλεία, ηλεκτρονικά τσιγάρα και αμέτρητα άλλα μικρά καταναλωτικά είδη, που συχνά δεν αναγνωρίζονται από τους καταναλωτές ως ηλεκτρονικά απόβλητα, ανέρχονται σε 9 δισ. κιλά ηλεκτρονικών αποβλήτων, το 1/6 του συνόλου ηλεκτρονικών αποβλήτων παγκοσμίως. Αυτή η «αόρατη» κατηγορία ηλεκτρονικών αποβλήτων, θα ισοδυναμούσε με το βάρος σχεδόν μισού εκατομμυρίου φορτηγών 40 τόνων, ποσότητα αρκετή για να σχηματίσει μια γραμμή φορτηγών μήκους 5.640 χιλιομέτρων από τη Ρώμη έως το Ναϊρόμπι.
• Περίπου 3,2 δισεκατομμύρια κιλά, δηλαδή 35% από τα περίπου 9 δισ. κιλά των αόρατων συσκευών, ανήκουν στην κατηγορία των ηλεκτρονικών παιχνιδιών: αυτοκινητάκια, τραινάκια, μουσικά παιχνίδια, κούκλες που μιλάνε, και άλλες ρομποτικές φιγούρες, drones κλπ. Συνολικά, γύρω στα 7,3 δισεκατομμύρια μεμονωμένα αντικείμενα απορρίπτονται ετησίως, αντιστοιχώντας σε περίπου 1 ηλεκτρονικό παιχνίδι για κάθε άντρα, γυναίκα και παιδί στη γη.
• Τα εκτιμώμενα 844 εκατ. ηλεκτρονικά τσιγάρα ισοδυναμούν με ένα βουνό ηλεκτρονικών αποβλήτων ίσο με το βάρος τη Γέφυρας του Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης επί τρεις φορές ή με έξι πύργους του Άιφελ.
• 950 εκατ. κιλά καλωδίων που περιείχαν πολύτιμο, εύκολα ανακυκλώσιμο χαλκό απορρίφθηκαν πέρυσι. Πρόκειται για καλώδιο αρκετό κάνει 107 κύκλους γύρω από τη Γη.

Έχοντας όλα αυτά κατά νου, είναι βέβαιο ότι την επόμενη φορά που θα χρειαστεί να πετάξουμε μια ηλεκτρική ή ηλεκτρονική συσκευή, θα είμαστε πολύ πιο προσεκτικοί. Και κυρίως, θα επισκεφτούμε ένα από τα εκατοντάδες σημεία ανακύκλωσης της Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε., τα οποία βρίσκονται σε όλη την Ελλάδα, ακόμη και σε επιλεγμένα σούπερ μάρκετ.

Μπορείτε να δείτε ΕΔΩ τον χάρτη των σημείων ανακύκλωσης της Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε.