5 μανάδες δολοφονημένων κοριτσιών σε κοιτάζουν στα μάτια. Εσύ θα πεις δεν αντέχω;

Η Pieta είναι ένα διάσημο μαρμάρινο γλυπτό της Αναγέννησης, γνωστό και ως «Αποκαθήλωση», που φιλοτεχνήθηκε από τον Μιχαήλ Άγγελο και βρίσκεται στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στην πόλη του Βατικανού. Απεικονίζει την Παναγία νέα, όμορφη και γαλήνια, να έχει στα πόδια της το σώμα του Ιησού μετά τη Σταύρωση και την αποκαθήλωσή του. Πρόκειται για μία αριστουργηματική αναπαράσταση του πόνου της μάνας που κρατά στα χέρια της το νεκρό της παιδί.

Δεν είναι τυχαίο που η παράσταση θεάτρου ντοκιμαντέρ της Μάρθας Μπουζιούρη τιτλοφορείται “Pieta”. Η σκηνοθέτιδα, γνωστή για τη ντοκιμαντερίστικη προσέγγιση των θεμάτων που πραγματεύεται στις παραστάσεις της, στη δική της “Pieta”, τολμά να αγγίξει ένα επώδυνο, επίκαιρο και εκκωφαντικά επείγον θέμα, αυτό των γυναικοκτονιών στηριζόμενη στις εξομολογήσεις πέντε γυναικών που έχουν βιώσει την υπέρτατη απώλεια, τη δολοφονία του παιδιού τους.

Ο λόγος για την Κούλα Αρμουτίδου (μητέρα Ελένης Τοπαλούδη), την Ελένη Κρεμαστιώτη (μητέρα της Ερατώς Μανωλακέλλη), την Κατερίνα Κώτη, (μητέρα της Ντόρας Ζαχαριά), την Αλεξάνδρα Μάκου (μητέρα της Γαρυφαλλιάς Ψαρράκου) και τη Ρόζα Φωτιάδου (μητέρα Σοφίας Σαββίδου). Πέντε μητέρες με ονοματεπώνυμο που σπάνια ακούμε στις ειδήσεις, καθώς πια τις χαρακτηρίζει μόνο το όνομα των παιδιών τους. Ονοματεπώνυμο που επιβάλλεται να ακουστεί και να εγγραφεί στις συνειδήσεις μας, γιατί οι γυναίκες αυτές πολεμούν καθημερινά για τη μνήμη των παιδιών τους, αλλά και για τα παιδιά όλων.

Μία παράσταση που επιβάλλεται να δουν όλοι

Πρότεινα σε αρκετούς φίλους να πάμε μαζί στην “Pieta”. Έλαβα από όλους αρνητική απάντηση. Ισχυρίστηκαν πως δεν αντέχουν να δουν έργο με αυτήν τη θεματολογία. Και εγώ πηγα με σφιγμένο το στομάχι να δω την παράσταση αυτή. Πώς άλλωστε μπορείς να πας με συναισθήματα χαράς σε κάτι που αφορά πέντε δολοφονημένες κοπέλες και ψηλαφεί το προσωπικό και συλλογικό τραύμα της γυναικοκτονίας – της ύστατης πράξης στην πυραμίδα κλιμάκωσης της έμφυλης βίας;
Ωστόσο, τώρα που έχω δει την Pieta, τη συστήνω σε όλους. Και σε αυτούς που μου λένε “μα δεν αντέχω να δω κάτι τέτοιο”, απαντώ επιτακτικά “να αντέξεις”. Γιατί οι μανάδες αυτές άντεξαν και αντέχουν τόσο πόνο και γιατί στη θέση τους θα μπορούσε να βρεθεί ο καθένας από εμάς. Όλοι πρέπει να δηλώσουμε παρόντες σε αυτήν την εξομολόγηση ψυχής των πέντε αυτών μανάδων. Γιατί όλοι είμαστε συνένοχοι, καθώς όλοι είμαστε μέλη αυτής της κοινωνίας που θρέφει γυναικοκτόνους.

Πέντε μανάδες, μία γροθιά

Ο πόνος έφερε κοντά αυτές τις πέντε γυναίκες. Τις έκανε μία γροθιά. Κάπως η μία βρήκε το τηλέφωνο της άλλης, έστειλαν μηνύματα στα social media και συναντήθηκαν και ένωσαν τις καρδιές τους. Η επικοινωνία τους είναι σχεδόν καθημερινή, μοιράζονται τις αναμνήσεις τους, τη λύπη τους, το πένθος τους, τις βόλτες τους στο νεκροταφείο. Η στάση τους εμπνέει δέος. Στέκονται απέναντι στο πένθος με αξιοπρέπεια και δύναμη και το μετουσιώνουν σε δράση και σε αγώνα κατά της έμφυλης βίας.

Η Μάρθα Μπουζιούρη τις συνάντησε σε ένα σπίτι στο κέντρο της Αθήνας. Εκεί έδωσαν ραντεβού προκειμένου να συζητήσουν το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας παράστασης. Έκτοτε ταξίδεψε στους τόπους τους, μπήκε στα σπίτια και στα δωμάτια των δολοφονημένων γυναικών, άγγιξε τα πράγματά τους, είδε τα φωτογραφικά τους άλμπουμ, περπάτησε στις γειτονιές τους. Στάθηκε δίπλα στις μανάδες αυτές με σπαρακτική συγκίνηση και τρυφερότητα. Μπήκε μέσα στις συναισθηματικές ατραπούς των σκέψεών τους. Άκουσε τις εκμυστηρεύσεις τους και σιγά σιγά διανοίχτηκε ένας χώρος εγγύτητας κι εμπιστοσύνης, εντός του οποίου διαμορφώθηκε σταδιακά το κείμενο της παράστασης.

Μια σκηνή, δύο κόσμοι

Η σκηνή του θεάτρου του Νέου Κόσμου έχει χωριστεί σε δύο μέρη με λευκές κάθετες λωρίδες υφάσματος. Πίσω είναι ο κόσμος των νεκρών κοριτσιών. Εκεί δεσπόζει και ένα δέντρο μνήμης. Στα κλαδιά του και στις ρίζες του βρίσκονται ενθύμιά τους. Φωτογραφίες, μία χτένα, λούτρινα κουκλάκια, διάφορα αναμνηστικά διακοσμητικά αντικείμενα των κοριτσιών. Εκεί θα δούμε την Ελένη, τη Γαρυφαλλιά, την Ντόρα, τη Σοφία και την Ερατώ να συζητούν και να αναπολούν στιγμές ευτυχίας.

Μπροστά είναι ο κόσμος των ζωντανών, σε αυτόν που είναι αναγκασμένες να ζουν οι πέντε μανάδες ψάχνοντας να βρουν δικαίωση για τα παιδιά τους που ακόμα και σήμερα συνεχίζουν να δικάζονται και να “δολοφονούνται” εντός των δικαστηρίων.
Οι πέντε γυναίκες ηθοποιοί (Νικολίτσα Αγγελακοπούλου, Μαρία Μοσχούρη, Μάρθα Μπουζιούρη, Μαριάνθη Παντελοπούλου, Ελίνα Ρίζου) δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό ενσαρκώνοντας άλλοτε τις δολοφονημένες κοπέλες, άλλοτε τις μανάδες και άλλοτε τους εαυτούς τους. Στη σκηνή ανεβαίνει και η Μάρθα Μπουζιούρη και εξηγεί πώς συνάντησε τις γυναίκες αυτές, πώς δούλεψε μαζί τους. Για την παράσταση αυτή δούλεψαν όλες μαζί. Ακόμη και οι γυναίκες ηθοποιοί πρόσθεσαν το δικό τους βιωματικό υλικό και σιγά σιγά, μέσα από την αιχμηρή και ταυτόχρονα παρηγορητική γλώσσα του θεάτρου, έχτισαν με τρόπο δεξιοτεχνικό τη δική τους Pieta, μία παράσταση που ισορροπεί με γενναιότητα και ευαισθησία ανάμεσα στο πολιτικό και το ανθρώπινο και που συνδυάζει με τρόπο αριστοτεχνικό τα γεγονότα με τη θεατρική αναπαράσταση.

Και μία συγκλονιστική εμπειρία

Η βραδιά αυτή στο θέατρο του Νέου Κόσμου δεν έχει εντυπωθεί μέσα μου ως άλλη μία παράσταση. Έχει εντυπωθεί σαν πολύτιμη εμπειρία και σαν μία επιμνημόσυνος δέηση σε όλα τα θύματα των γυναικοκτονιών, αλλά και σε όλες τις γυναίκες. Δεν ήταν λίγες οι φορές που δεν μπορούσα να συγκρατήσω τα δάκρυά μου ακούγοντας τις περιγραφές των πέντε μανάδων, βλέποντας στη γιγαντοθόνη φωτογραφίες των πέντε πανέμορφων κοριτσιών που έπεσαν θύματα ενός υπερβάλλοντος “ανδρισμού”, αλλά και τα μάτια των μανάδων τους. Το βλέμμα τους παραλύει.

Tο βράδυ του Σαββάτου 7 Οκτωβρίου το θέατρο ήταν κατάμεστο. Την παράσταση, μαζί με το κοινό, παρακολούθησαν οι μητέρες των δολοφονημένων κοριτσιών και στη συνέχεια ακολούθησε ανοιχτή συζήτηση που συντόνισε η δημοσιογράφος Ράνια Τζίμα. Στη συζήτηση συμμετείχαν οι μητέρες των κοριτσιών, καθώς και η Ελένη Κωστοπούλου, μητέρα του Ζακ Κωστόπουλου. Τα όσα ειπώθηκαν ήταν πραγματικά συγκλονιστικά και αποκαλυπτικά. “Θέλω ο κόσμος μέσα από την απώλεια να βλέπει ένα φως”, η φράση αυτή ακούγεται κατά τη διάρκεια της παράστασης από το στόμα μιας ηθοποιού που υποδύεται μία από τις μανάδες. “Θέλω να έχω κάτι να λέω στο εγγόνι μου, γι΄αυτό φτιάξαμε την παράσταση αυτή”, λέει μία άλλη.
Αυτή η εικόνα αυτών των έξι μανάδων να κάθονται δίπλα δίπλα στην κεντρική σκηνή του Θεάτρου του Νέου Κόσμου έκρυβε μέσα της έναν τεράστιο συμβολισμό για τη δύναμη της θεατρικής Τέχνης που αποκτά άλλες διαστάσεις όταν τελικά ενώνεται με τη ζωή. Και η παρουσία μας στην παράσταση είναι κάτι που χρωστάμε όλοι σε αυτές τις γυναίκες.