Αντρέι Γκαβρίλοφ: “Ο ερμηνευτής πρέπει να έχει περισσότερες γνώσεις από τον συνθέτη”

Ένας πραγματικός «στοχαστής του πιάνου», ένας καλλιτέχνης που εμβαθύνει σε κάθε μουσική νότα, ο Αντρέι Γκαβρίλοφ θεωρείται αδιαμφισβήτητα ένας από τους κορυφαίους πιανίστες της εποχής μας.

Σήμερα, Παρασκευή (20/10) είναι σολίστ στην Εναρκτήρια Συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, όπου θα δώσει δύο απαιτητικότατα πιανιστικά κοντσέρτα: Το Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ. 1 σε ρε ύφεση μείζονα, έργο 10 του Σεργκέι Προκόφιεφ και το Κοντσέρτο για πιάνο (αριστερό χέρι) και ορχήστρα σε ρε μείζονα του Μωρίς Ραβέλ.

Λίγο πριν την εμφάνισή του στην Αθήνα, μιλά στο NEWS 24/7 για τον ρόλο του ερμηνευτή και το συναρπαστικό μουσικό σύμπαν που καλείται να αποκωδικοποιήσει.

Το Πρώτο Κοντσέρτο για πιάνο του Προκόφιεφ και το Κοντσέρτο για αριστερό χέρι του Ραβέλ που πρόκειται να ερμηνεύσετε είναι αρκετά αντιθετικά μεταξύ τους, αφού το πρώτο εμπνέεται από τον όλεθρο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και το δεύτερο είναι μια αισιόδοξη νεανική σύνθεση. Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για τον σολίστ που καλείται να παρουσιάσει και τα δύο έργα στην ίδια συναυλία;

«Για έναν μουσικό που καταλαβαίνει τη μουσική και τη μουσική γλώσσα των συνθετών (ο κάθε συνθέτης έχει τη δική του ξεχωριστή μουσική γλώσσα), δεν υπάρχουν “ειδικές” δοκιμασίες και προκλήσεις. Ο δεξιοτέχνης εκφράζει τη ζωντανή συνείδηση του συνθέτη μέσω ηχητικών κυμάτων. Αυτό είναι το ένα και μοναδικό καθήκον του ερμηνευτή στη ζωή. Έχοντας επιλύσει αυτό το πρόβλημα, κατανοώντας πλήρως το συνθετικό φαινόμενο που ονομάζεται «μουσική», ο δεξιοτέχνης δεν έχει πλέον καμία «ειδική» δοκιμασία. Μεταδίδει τη συνείδηση των ερμηνευόμενων συνθετών σε ήχους χωρίς προβλήματα.»

Ο Ραβέλ και ο Πωλ Βιτγκενστάιν, για τον οποίο γράφτηκε το Κοντσέρτο για αριστερό χέρι διαφώνησαν έντονα όταν ο δεύτερος προχώρησε αυθαίρετα σε αλλαγές στο Κοντσέρτο. Κατά τη διάρκεια της διένεξης, ο Ραβέλ είπε χαρακτηριστικά: «ο ερμηνευτής είναι σκλάβος». Θα συμφωνούσατε με την άποψή του;

«Πιστεύω ότι ο Ραβέλ εξοργίστηκε από την έλλειψη κατανόησης ως προς τις αρμοδιότητες του πιανίστα όταν ξέσπασε η διένεξη με τον Βιτγκενστάιν. Από όσο γνωρίζω, ο Βιτγκενστάιν ήθελε να αλλάξει το κείμενο όπου ο ίδιος αντιμετώπιζε μεγάλα τεχνικά προβλήματα. Ο ερμηνευτής δεν έχει δικαίωμα να το κάνει αυτό, επειδή το ολοκληρωμένο έργο ενός συνθέτη αντιπροσωπεύει τη συνείδησή του που εκφράζεται σε ήχους και το να παρεισφρήσεις στη συνείδηση του συνθέτη είναι κάτι εντελώς αντιεπαγγελματικό. Από αυτή την άποψη, ο Ραβέλ είχε απόλυτο δίκιο. Όσο για τον ρόλο του ερμηνευτή και του συνθέτη, πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικούς κόσμους.»

«Ο μουσικός είναι μια μεταφυσική φιγούρα: κρατά ζωντανή την ψυχή του κόσμου», είπατε σε πρόσφατη συνέντευξή σας. Εκτός από συστηματική μελέτη, τι άλλο οφείλει να κάνει ο μουσικός για να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις αυτού του ρόλου;

«Δεν θα μπορούσαμε να απαριθμήσουμε τα ζητήματα που οφείλει να κατακτήσει ένας μουσικός μέσα στη σύντομη ανθρώπινη ζωή του. Από την ιστορία στην ανθρώπινη φυσιολογία, από την ψυχολογία στην ψυχανάλυση, από την ενδελεχή γνώση όλων των εθνικών ευρωπαϊκών πολιτισμών στην ποίηση, τη ζωγραφική, τη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία αυτών των πολιτισμών. Για να μάθει να διαβάζει το μυαλό των συνθετών μέσα από τα κείμενά τους, ένας μουσικός πρέπει να έχει μεγαλύτερη ευφυία και γνώση από τους συνθέτες που δημιούργησαν αυτά τα κείμενα. Έτσι, ένας πραγματικός μουσικός ερμηνευτής είναι μια κολοσσιαία φιγούρα ως προς την κλίμακα της γνώσης, τη δύναμη της σκέψης, καθώς και ως προς την πνευματική του ανάπτυξη και την υψηλή ηθική βάση της προσωπικότητάς του.»

Το 1993, ενώ είχατε χτίσει ήδη μια εντυπωσιακή διεθνή καριέρα, αποφασίσατε να αποσυρθείτε από τα μουσικά πράγματα, δηλώνοντας απογοητευμένος από τη μουσική βιομηχανία. Θεωρείτε ότι υπάρχει τρόπος να «ισορροπήσει» ένας καλλιτέχνης ανάμεσα στην τέχνη και την εμπορική διάσταση του επαγγέλματός του;

«Δεν μπορεί να υπάρξει «ισορροπία» μεταξύ της εμπορευματοποίησης από τη μια και του μεγαλείου πνεύματος και της διανόησης από την άλλη. Πρόκειται για διαφορετικούς κόσμους. Δεν ταιριάζουν καθόλου.»

Πώς προσεγγίζετε ένα έργο με το οποίο έχετε καιρό να καταπιαστείτε;

«Αν αποφασίσω να καταπιαστώ με κάποια σπουδαία σύνθεση, αυτό σημαίνει ότι έχω επίγνωση πως η ακρόαση του συγκεκριμένου έργου είναι επίκαιρη εκείνη τη χρονική στιγμή, τόσο για εμένα όσο και για το κοινό. Όσον αφορά την τεχνική διαδικασία, αυτή δεν έχει καμία σχέση με τη μουσική˙ η μουσική όλου του κόσμου ζει μέσα στο μυαλό μου και βρίσκεται συνεχώς υπό επεξεργασία. Η τεχνική εκπαίδευση όλων μας στο πιάνο είναι πάνω-κάτω η ίδια.»

Υπάρχουν νέοι ερμηνευτές τους οποίους θαυμάζετε;

«Ένας καλλιτέχνης της κλασικής μουσικής, λαμβάνοντας υπόψη όσα ειπώθηκαν παραπάνω, μπορεί να γίνει ώριμος μουσικός, μόνο όταν γνωρίσει τον κόσμο και την ανθρωπότητα. Ένας νεαρός μουσικός είναι πάντα μαθητής˙ οι δρόμοι της γνώσης μόλις του ανοίγονται. Σε αυτή την ηλικία, δεν έχει τίποτα να πει στον κόσμο παρά μόνο να μοιραστεί τη χαρά της ζωής που νιώθουν οι νέοι.»

Πώς προτιμάτε να περνάτε το χρόνο σας τις ώρες πριν μια συναυλία;

«Εργάζομαι πάντα με την ίδια ένταση πάνω στη δημιουργική διαδικασία που συμβαίνει μονίμως μέσα στο μυαλό μου˙ για εμένα δεν υπάρχει διαφορά είτε είναι μέρα συναυλίας είτε όχι.»