Μιλένα Αποστολάκη: “Σε λέω γυναίκα γιατί είσαι αιχμάλωτη”

Η 25η Νοεμβρίου έχει ανακηρυχθεί ως Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1999.

Η συγκεκριμένη ημέρα είχε ήδη καθιερωθεί από το 1981 από γυναικείες οργανώσεις ως φόρος τιμής στην μνήμη των τριών αδελφών Μιραμπάλ, πολιτικών αγωνιστριών από την Δομινικανή Δημοκρατία, οι οποίες βασανίστηκαν και στραγγαλίστηκαν μετά από εντολή του δικτάτορα Rafael Trujillo, στις 25 Νοεμβρίου του 1960.

Η βία κατά των γυναικών αποτελεί μια οδυνηρή πραγματικότητα που καταγράφεται όχι μόνο σε χώρες με  αυταρχικά ή αναχρονιστικά καθεστώτα, αλλά και σε σύγχρονες, δημοκρατικές και ευνομούμενες χώρες. Πρόκειται για ένα διαδεδομένο φαινόμενο που διαπερνά οριζόντια τις κοινωνικές τάξεις, ανεξαρτήτως επιπέδου ανάπτυξης, πολιτισμικού επιπέδου, θρησκείας, μόρφωσης ή οικονομικής κατάστασης θύτη ή θύματος.

Σύμφωνα με δημοσιεύσεις της UNICEF η βία κατά των γυναικών συνιστά την πιο κοινή παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων παγκοσμίως. Τουλάχιστον μία στις τρεις γυναίκες σε ολόκληρο τον κόσμο θα πέσει θύμα ξυλοδαρμού, βιασμού ή θα υποστεί βία σε κάποιο σημείο της ζωής της, βάσει έκθεσης της Παγκόσμιας Τράπεζας. Και σε ευρωπαϊκό επίπεδο η εικόνα είναι εξ ίσου ανησυχητική. Έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. κατέδειξε ότι μία στις τρεις γυναίκες έχει υποστεί σωματική βία, σεξουαλική βία, ή και τις δύο μορφές βίας από την ηλικία των 15 ετών και έπειτα.

Στις 23 Νοεμβρίου δημοσιεύθηκε στη χώρα μας η 4η Ετήσια Έκθεση για την βία κατά́ των Γυναικών από το Παρατηρητήριο Ισότητας των Φύλων της Γενικής Γραμματείας Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Σύμφωνα με αυτή, το 2020 συνολικά 4.264 γυναίκες είχαν προχωρήσει σε καταγγελία ενδοοικογενειακής βίας στην αστυνομία, ενώ́ το 2022 ο αριθμός τους ανήλθε σε 10.131. Στην πρωτοεμφανιζόμενη κατηγορία της οικονομικής ενδοοικογενειακής βίας (άρνηση καταβολής διατροφής) το 2022 ο αριθμός των γυναικών που προχώρησαν σε σχετική́ καταγγελία ανήλθε σε 1.626.

Όσον αφορά τους βιασμούς, στην αστυνομία καταγγέλθηκαν από́ γυναίκες 303 περιπτώσεις για το 2022, 34% περισσότερες σε σχέση με το 2021 και 140% περισσότερες από το 2020.

Σύμφωνα με την αστυνομία, το 2022 καταγράφηκαν στη χώρα μας 24 γυναικοκτονίες: 13 γυναίκες δολοφονήθηκαν από́ τον νυν/πρώην σύντροφο/σύζυγό (54,2%), 8 γυναίκες από́ τον υιό (33,3%), 2 από́ τον πατέρα (8,3%) και 1 από́ τον εγγον́ό (4,2%).

Σε ευρωπαϊκό́ επίπεδο και υπό το βάρος των αυξανόμενων περιστατικών έμφυλης βίας πέραν της πρότασης οδηγίας (3/2022) για την καταπολέμηση της βίας κατά́ των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, προετοιμάζεται η νέα Στρατηγική́ του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Ισότητα των Φύλων (2024-2029) , ενώ η Επιτροπή́ Υπουργών Συμβουλίου της Ευρώπης υιοθέτησε (6/2023) Κατευθυντήριες Οδηγίες για τον ρόλο ανδρών και αγοριών στην καταπολέμηση της βίας κατά́ των γυναικών.

Το Συμβούλιο της Ε.Ε. ενέκρινε την προσχώρησή της Ένωσης στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, της πρώτης νομικά δεσμευτικής διεθνούς πράξης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας που παρέχει ολοκληρωμένο πλαίσιο νομικών και πολιτικών μέτρων πρόληψης, υποστήριξης θυμάτων, τιμωρίας δραστών. Η σύμβαση προβλέπει ως αναγκαιότητα την ύπαρξη  1.000 κλινών  και άνω σε ξενώνες κακοποιημένων γυναικών για την Ελλάδα, ωστόσο η χώρα μας διαθέτει περί τις 400 σε συνολικά 19 ξενώνες φιλοξενίας.

Η βία κατά των γυναικών στις διάφορες μορφές της, λεκτική, ψυχολογική, σωματική, σεξουαλική, όταν δεν καταγγέλλεται, μετεξελισσόμενη καταλήγει σε συστηματική κακοποίηση ή ακόμη και γυναικοκτονία καθώς οι γυναικοκτονίες αποτελούν την τραγική κατάληξη της ακραίας μορφής έμφυλης βίας κατά των γυναικών. Η ψευδαίσθηση εξουσίας και μεγαλείου που αποκτά ο κακοποιητής εξ αιτίας της αδυναμίας του θύματος να εναντιωθεί σε αυτόν αποτελεί βασικό παράγοντα διαμόρφωσης των συνθηκών που οδηγούν στο έγκλημα.

Πέραν όμως  της νομικής αναγνώρισης του εγκλήματος, πρέπει να ληφθούν απαραιτήτως μέτρα για την πρόληψη του, καθώς και την προστασία και υποστήριξη των θυμάτων.

1. Η σύσταση ειδικής εισαγγελικής υπηρεσίας για ζητήματα έμφυλης βίας και παράλληλα η επιμόρφωση επαγγελματιών που έρχονται σε επαφή με τα θύματα πρέπει να αποτελέσουν άμεση προτεραιότητα. Οι Αστυνομικές Αρχές, λόγω και της μη επαρκούς γνώσης του νομικού πλαισίου, συχνά δεν εφαρμόζουν τις προβλεπόμενες διαδικασίες και  το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται.

2. Η σχολική εκπαίδευση μπορεί να αποτελέσει την βάση της αλλαγής κουλτούρας, το αντίβαρο της ανισότητας και της βίας. Η ένταξη της σεξουαλικής αγωγής στην εκπαιδευτική ύλη με βασικό προσανατολισμό τον σεβασμό ανάμεσα στα φύλα και την συναίνεση στην σεξουαλικότητα, καθώς και η λειτουργία του σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού με όρους έμφυλης ισότητας, θα συμβάλει προς την βελτίωση της μεγάλης εικόνας και την αντιμετώπιση παρωχημένων  στερεότυπων για την θέση και τον ρόλο των γυναικών. Δράσεις όπως εκδηλώσεις, εκστρατείες ευαισθητοποίησης, και εκπαιδευτικά προγράμματα για να επισημανθεί η σοβαρότητα του θέματος και να ενθαρρυνθεί η κοινότητα να συμμετάσχει στον αγώνα κατά της βίας κατά των γυναικών, μπορούν να  συμβάλουν  καθοριστικά.

3. Στην Ελλάδα το έγκλημα της γυναικοκτονίας με τα ιδιαίτερα έμφυλα χαρακτηριστικά του δεν ορίζεται διακριτά στον Ποινικό Κώδικα, όπως γίνεται σε άλλες χώρες όπως η Ισπανία. Η συμπερίληψη του στον Ποινικό Κώδικα θα έστελνε ένα ισχυρό μήνυμα ότι η κοινωνία δεν ανέχεται πλέον τη βία κατά των γυναικών, ενθαρρύνοντας τη δίωξη και τιμωρία των δραστών και συμβάλλοντας στην αύξηση της ευαισθητοποίησης του κοινού. Και βεβαία θα θέσει με σαφήνεια τα νομικά κριτήρια, προστατεύοντας αποτελεσματικά τα θύματα και διασφαλίζοντας την απονομή της δικαιοσύνης.
«Για τα δεμένα χέρια σου που έχεις όσους πολλούς αιώνες σε γνωρίζω, σε λέω γυναίκα. Σε λέω γυναίκα γιατί είσαι αιχμάλωτη» ,γράφει η Κική Δημουλά στο Σημείο Αναγνωρίσεως.

Κάποιες «αιχμαλωσίες» μπορούμε και οφείλουμε να τις αποτρέψουμε.