Xωροταξία και όροι δόμησης “κλειδιά” της βιώσιμης ανάπτυξης – Οι περιπτώσεις αγροτικής παραγωγής και τουρισμού

Κομβική για την πορεία της οικονομίας, εν τω όλω, στη βάση και των τραυματικών εμπειριών του περασμένου καλοκαιριού, είναι η οργάνωση του δομημένου περιβάλλοντος, η χωροταξία δηλαδή, οι όροι δόμησης, αλλά και οι δράσεις ανάταξης ή συντήρησης του φυσικού τοπίου. Κι αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία ένεκα της Απόφασης, που υπέγραψε o Αναπληρωτής Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, κ. Νίκος Παπαθανάσης, με την οποία εντάσσεται στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας το έργο «Ψηφιακή Τράπεζα Γης», μέσω της οποίας θα πραγματοποιείται αποκλειστικά η διαχείριση και αξιοποίηση τίτλων μεταφοράς συντελεστή δόμησης σύμφωνα με το νέο χωροταξικό και πολεοδομικό θεσμικό πλαίσιο (Ν. 4759/2020).

Τράπεζα γης

Αντικείμενο του έργου, συνολικού προϋπολογισμού 18.274.230 ευρώ, είναι η ανάπτυξη και λειτουργία μίας πλατφόρμας ηλεκτρονικής – απρόσωπης αγοράς και πώλησης δικαιωμάτων δόμησης, η οποία θα λειτουργεί και ως μηχανισμός αποζημίωσης δικαιούχων, χωρίς κόστος για το Δημόσιο, και ταυτόχρονα θα δημιουργεί πόρους για έργα φιλικά προς το περιβάλλον.

Πωλητές και αγοραστές συντελεστή δόμησης θα έχουν τη δυνατότητα να καταχωρήσουν ηλεκτρονικά τα αιτήματα τους στην Ψηφιακή Τράπεζα Γης (ΨΤΓ), μέσω της οποίας η μεταφορά συντελεστή δόμησης θα διεκπεραιώνεται ηλεκτρονικά.

Συγκεκριμένα, πωλητές μπορεί να είναι ιδιοκτήτες διατηρητέων ή άλλων ακινήτων, που βρίσκονται εντός ιστορικών τόπων, χαρακτηρισμένων μνημείων, ή ιδιοκτήτες νεοκλασικών, για τα οποία έχουν τεθεί περιορισμοί στην εξάντληση του συντελεστή δόμησης ή στα οποία απαγορεύεται τελείως η δόμηση.

Στόχος είναι να ενεργοποιηθούν οι εκκρεμείς τίτλοι, με τον καθορισμό των Ζωνών Υποδοχής Συντελεστή και με τη λειτουργία της ΨΤΓ. Στοχεύεται επίσης να χρησιμοποιηθεί το πολεοδομικό «εργαλείο» της μεταφοράς του συντελεστή δόμησης στη νομιμοποίηση ακινήτων.

Οι προκλήσεις

Είναι προφανές, ότι τούτου δοθέντος, με την αλλαγή του κλίματος, οι χρήσεις γης και το οργανωμένο χωροταξικό πλάνο, η διαχείριση δασών, η σωστή επιλογή για χωροθέτηση κλάδων, όπως η γεωργία ή ο τουρισμός, δίνουν απαντήσεις στα προτάγματα των καιρών και θωρακίζουν την ανθεκτικότητα “κομβικών’ κλάδων της οικονομίας. Τα δείγματα, άλλωστε, από τις απώλειες εσόδων από την αγροτική παραγωγή και τον τουρισμό, είναι ενδεικτικά. Με βάση ανάλυση του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος, που παρουσιάστηκε στη Γ.Σ. το Σάββατο 25/11, π.χ. οι απώλειες μετά τις τελευταίες πλημμύρες στον κλάδο στη Θεσσαλία από τον κλάδο φτάνει το 91% για την μετά περίοδο, ενώ και και οι απώλειες σε ζωικό κεφάλαιο και καλλιέργειες ήταν μεγάλες.

Μεταξύ άλλων έχασαν τη ζωή τους 84.528 αιγοπρόβατα, 7.963 βοοειδή και 23.131 χοίροι.

Χαρακτηριστικές και οι αναφορές ειδικής μελέτης του ΣΕΒ πριν δυο χρόνια που έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου λέγοντας ότι “η υλοποίηση του Συστήματος Χωρικού Σχεδιασμού μέσα από τα νέα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια, καθώς και μέσα από τα αναθεωρημένα Ειδικά και Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια, θα μετασχηματίσει τον τρόπο με τον οποίο το σύνολο των δραστηριοτήτων χωροθετείται, αδειοδοτείται και εγκαθίσταται.”

Σύμφωνα με το ΣΕΒ “οι επερχόμενες αλλαγές στο σχεδιασμό του χώρου, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν θα αναπαράγουν τα διαχρονικά προβλήματα και τις παθογένειες που ο ΣΕΒ έχει επισημάνει, απαιτούν σε άμεσο χρόνο την εισαγωγή ενός συντονισμένου και συνεχούς μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης, ο οποίος, προκειμένου να έχει έναν ολοκληρωμένο και επιστημονικά ισχυρό χαρακτήρα, προτείνεται να αποτελέσει ένα εξειδικευμένο Παρατηρητήριο Χωρικού Σχεδιασμού.

Ο κλάδος της αγροτικής παραγωγής

Συνολικά, με βάση όσα καταγράφηκαν σε έρευνα με τίτλο η «Φωνή των Αγροτών» («Farmer Voice»), που διενεργήθηκε σε 800 παραγωγούς 8 κρατών του πλανήτη από ανεξάρτητη εταιρεία και παρουσιάστηκε σε εκδήλωση, τον Σεπτέμβριο, στα κεντρικά γραφεία της Bayer στο Μόνχαιμ της Γερμανίας η ενέργεια και τα κόστη που επιφέρει στα εφόδια αποτελούν μεγάλο “πονοκέφαλο” για τους αγρότες, όπως και το κλίμα.

Όπως αναφέρθηκε, πάντως, 1 στους 6 αγρότες την τελευταία διετία είχαν απώλειες πάνω από το 25% στο εισόδημά τους, εξαιτίας της κλιματικής κρίσης. Επίσης, τέσσερις στους 10 δηλώνουν ότι θα αλλάξουν καλλιέργεια ακριβώς λόγω της κλιματικής αλλαγής και 1 στους 3 αναμένει να συνεχιστεί η έντονη μεταβλητότητα στις τιμές. Τέσσερις στους 5 αγρότες λαμβάνουν ήδη μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος, ενώ προσδοκούν πολλά από την καινοτομία και την ψηφιακή γεωργία.

Σύμφωνα με την έρευνα, την τελευταία διετία η απώλεια εισοδήματος στους αγρότες λόγω της κλιματικής αλλαγής υπολογίζεται κατά μέσο όρο στο 15,7%, ενώ το 73% των αγροτών παρατηρεί αυξημένες εντομολογικές προσβολές και περισσότερες ασθένειες στις καλλιέργειές τους.

Η κατάσταση αυτή βέβαια έχει σημάνει “συναγερμό”, όσο κι αν οι διαδικασίες ενεργοποίησης για δράση στον κλάδο της πρωτογενούς παραγωγής, ειδικά στην Ελλάδα, είναι αργές. Ήδη, πάντως, με βάση την προαναφερόμενη έρευνα, και στην Ελλάδα, προτάσσεται ως λύση η “αναγεννητική γεωργία”. μάλιστα σε όσμωση του τουρισμού με την αγροτιά, όπως έχει δείξει το παράδειγμα του Metaxa Hospitality Group και τη συνέργειά του με τον Συνεταιρισμό Οροπεδίου Λασιθίου. Με βάση την έρευνα, το 80% των ερωτηθέντων απάντησε ότι είτε έχει ήδη πάρει μέτρα είτε προτίθεται να πάρει προς αυτήν την κατεύθυνση. Το 43%, όπως ειπώθηκε, χρησιμοποιεί ή προτίθεται να χρησιμοποιήσει καλλιέργειες κάλυψης (cover crops),το 37% χρησιμοποιεί «καθαρή» ενέργεια ή βιοκαύσιμα και το 33% καινοτόμο πολλαπλασιαστικό υλικό για να μειώσει τη χρήση λιπασμάτων και φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Επιπρόσθετα, το 54% εφαρμόζει ή πρόκειται να εφαρμόσει μέτρα για να προστατέψει τα ωφέλιμα έντομα στη γη του.

Το Υπουργείο Τουρισμού

Στο φόντο των νέων αυτών προκλήσεων, που ανέδειξε και η πρόσφατη κρίση, μια νέα στρατηγική, που προτάσσει τη βιωσιμότητα και προϋποθέτει μια συνολική αναθεώρηση του τι είναι τουρισμός υλοποιεί η ηγεσία του Υπουργείου Τουρισμού, που πλέον “ξεφύγει” από τη “δουλεία” των επιδόσεων και της καταγραφής αφίξεων.

Πριν λίγες μέρες μάλιστα η Υπουργός Τουρισμού Όλγα Κεφαλογιάννη στην παρέμβασή της στο MediterraneanTourism Forum Ministers’ Summit, που έγινε στη Βαλέτα της Μάλτας ανέδειξε άλλη μια φορά τα προτάγματα που πλέον έχει η “λοκομοτίβα” της Ελληνικής οικονομίας, ο ελληνικός τουρισμός. Όπως είπε, παρά τις προκλήσεις των τελευταίων ετών, επέδειξε αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, με μεγάλες επιδόσεις εσόδων, ωστόσο, πλέον ανοίγεται ένα νέο κεφάλαιο, που δίνει προτεραιότητα στη βιωσιμότητα και την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ του οικονομικού οφέλους, της προστασίας του περιβάλλοντος, της πολιτιστικής κληρονομιάς, της διατήρησης της κοινωνικής συνοχής και της μέριμνας για την ευημερία και προστασία της ταυτότητας των τοπικών κοινωνιών.

Η κυρία Κεφαλογιάννη προσδιόρισε τη στρατηγική του υπουργείου επικεντρώνοντας σε τέσσερις στόχους:

• Προώθηση της βιωσιμότητας των προορισμών.
• Διαφοροποίηση και βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού τουριστικού προϊόντος.
• Αναβάθμιση της τουριστικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.
• Ενίσχυση της προώθησης και προβολής του ελληνικού τουριστικού προϊόντος με αξιοποίηση νέων εργαλείων, και νέα προσέγγιση.

Η υπουργός Τουρισμού αναφέρθηκε στη δημιουργία του Παρατηρητηρίου για τον Παράκτιο και Θαλάσσιο Τουρισμό στη Μεσόγειο, το οποίο στόχο έχει τη μέτρηση, συλλογή στατιστικών στοιχείων, παρακολούθηση και αξιολόγηση της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης στην περιοχή της Μεσογείου. Κάλεσε επίσης όλες τις χώρες να συμμετέχουν για τη διαμόρφωση βέλτιστων πρακτικών για τη διακυβέρνηση και τη διαχείριση της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης στους παράκτιους και νησιωτικούς προορισμούς της Μεσογείου, την ανταλλαγή δεδομένων και τεχνογνωσίας μεταξύ των μεσογειακών χωρών και τη διάχυση των αποτελεσμάτων της δραστηριότητάς τους.

Η συνεργασία των χωρών της Μεσογείου, τόνισε η κα Κεφαλογιάννη, αποτελεί «κλειδί» για τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, σε μια περιοχή όπου, παρά τις κρίσεις, διαθέτει όλα τα εφόδια για να την πραγματώσει.

Στην Υπουργική Σύνοδο υιοθετήθηκε η «Διακήρυξη της Μάλτας», στην οποία αποτυπώθηκαν τα συμπεράσματα και οι δράσεις που πρέπει να ακολουθηθούν. Ειδικότερα, η βιωσιμότητα του τουρισμού, η αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, ο σεβασμός του περιβάλλοντος και η δημιουργία ενός νέου μοντέλου βιώσιμου τουρισμού μετά την πανδημία. Όσον αφορά στην ψηφιοποίηση, θα αξιοποιηθεί η έξυπνη τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη στον τομέα του τουρισμού, για την προσφορά ενός πιο προσωποποιημένου τουριστικού προϊόντος που θα ικανοποιεί τις ανάγκες των τουριστών.

Ο ΣΕΤΕ

Στο κλίμα αυτό και ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, με βάση όσα ανέφερε ο πρόεδρός του Γιάννης Παράσχης το Σάββατο 25/11 στην παρέμβασή του στη Γενική Συνέλευση του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος στο περιθώριο της XENIA 2023, ανέδειξε τη σημασία των στρατηγικών βιωσιμότητας για την επόμενη μέρα, εστιάζοντας στα θέματα της χωροταξίας, των χρήσεων γης. “Απαιτείται σωστή προσέγγιση της εκτός σχεδίου δόμησης” ανέφερε ο κ. Παράσχης ενώ, λίγες μέρες νωρίτερα, ο Γενικός Γραμματέας του ΣΕΤΕ και Πρόεδρος του ΙΝΣΕΤΕ, κ. Γιώργος Βερνίκος, σε συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε με την αφορμή της παρουσίασης έκθεση της Considerate Group για το ΙΝΣΕΤΕ για τον βιώσιμο τουρισμό στην Ελλάδα έστειλε το μήνυμα. “Πληθαίνουν και οι φωνές για το πού ακριβώς πάμε και με ποιον τρόπο” σημείωσε ο Γιώργος Βερνίκος.

Με βάση, πάντως, παράγοντες του κλάδου, υπάρχουν ακόμη αδράνειες, ειδικά, σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, σε σχέση με την περαιτέρω εξέλιξη του κλάδου και τη δέσμευση όλων στις βιώσιμες τουριστικές πρακτικές.

Καλές πρακτικές

Στο μεταξύ πολλές επιχειρήσεις του κλάδου έχουν “πιάσει” το σφυγμό και με αιχμή την αειφορία χαράσσουν στρατηγικές. Έτσι, Όμιλοι, όπως οι όμιλοι Μίτση, Γιάννη και Τίνας Δασκαλωντνάκη, Gtivalia, HIP, Ikos , Domes Resorts, Grecotel, Metaxa Hospitality Group προτάσσουν τα θέματα βιωσιμότητας με ειδικές εκθέσεις και δράσεις. Πρωτοπόρος βέβαια είναι ο Όμιλος TEMEΣ με την Costa Navarino, που μετά την αναμόρφωση της Μεσσηνίας ως προορισμού έχει χαράξει το “δρόμο” με το Navarino Environmental Observatory (NEO). Το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος της Costa Navarino, στη Μεσσηνία λειτουργεί από το 2010 και αποτελεί πρότυπο διεθνούς συνεργασίας μεταξύ ακαδημαϊκών φορέων, όπως το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης και η Ακαδημία Αθηνών και ιδιωτικού τομέα, τόσο στην έρευνα όσο και στην εκπαίδευση σχετικά με την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον στην περιοχή της Μεσογείου.

Επίσης, και ο Όμιλος Calilo προτάσσει τη μειωμένη δόμηση σε σχέση με το δικαίωμα που παρέχει ο νόμος στις εκτάσεις που κατέχει στην Ίο ως απάντηση στα προτάγματα των καιρών και τις ανησυχίες ορισμένων περιβαλλοντικών οργανώσεων της τοπικής κοινωνίας. Μάλιστα, τα επενδυτικά σχέδια ύψους 200 εκατ. ευρώ. όπως αναφέρεται, έχουν τροποποιηθεί ώστε να εναρμονιστούν με τις απαιτήσεις του ΣτΕ.

Επίσης, όπως τονίζεται, ο Όμιλος έχει προχωρήσει σε πρωτοβουλίες για την εξοικονόμηση νερού και ενέργειας στις εγκαταστάσεις των επιχειρήσεών του, έχει σύστημα παροχής αλμυρού νερού στις κολυμβητικές δεξαμενές, πραγματοποιεί δράσεις κυκλικής οικονομίας, ενώ διαθέτει συστήματα για την τριτοβάθμια επεξεργασία λυμάτων και το διαχωρισμό ανακυκλώσιμων υλικών. Επίσης, έχει εγκαταστήσει δεξαμενές συλλογής βρόχινου νερού για τις ανάγκες των επιχειρήσεών του Ομίλου (8.500 μ3), έτσι ώστε να μην επιβαρύνεται το δίκτυο του νησιού και έχει τοποθετήσει υπόγεια καλωδίωση για την αποφυγή πυρκαγιάς.

Στα άμεσα πλάνα του, δε, όπως αναφέρεται, είναι η προώθηση ανάλυσης βιωσιμότητας του προορισμού και η δημιουργία Παρατηρητηρίου για τη Μέτρηση του Περιβαλλοντικού Αποτυπώματος του, Παρατηρητηρίου για τη διάσωση υγροβιοτόπων και Παρατηρητηρίου Πτηνών (bird-watching) σε συνεργασία με εξειδικευμένη Μη Κυβερνητική Οργάνωση και σε συντονισμό με τους αρμόδιους φορείς, στην περιοχή προστασίας στο Πικρί Νερό, που συνορεύει με το Καταφύγιο Άγριας Ζωής.

Ανάλογα και ο Όμιλος MITSIS HOTELS στην τρίτη έκδοση του Ετήσιου Κοινωνικού Απολογισμού για το έτος 2021 προτάσσει ένα ολιστικό πρόγραμμα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Μέσω των 5 πυλώνων του προγράμματος, ο Όμιλος στοχεύει να αποτελέσει πρότυπο για τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη της χώρας και εντάσσει πληθώρα δράσεων για την αντιμετώπιση καίριων σύγχρονων προκλήσεων του κλάδου, συνεισφέροντας το 5% των ετήσιων καθαρών κερδών του επιστρέφει στην κοινωνία, δίνοντας έμφαση στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των 19 ξενοδοχείων του.