Σύγχρονες θεραπείες για τον διαβήτη τύπου 2

Πλούταρχος Ε. Τζούλης MD, PhD (UCL), FRCP (Lon), MSc (Hons), CCT (UK), Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος, επ. αναπληρωτής καθηγητής Ενδοκρινολογίας, Ιατρική Σχολή UCL (University College London)

Ο σακχαρώδης διαβήτης, μια πολύ συχνή χρόνια νόσος, έχει διάφορους τύπους, με τη συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών να έχει τον τύπο 2. Στο παρελθόν οι θεραπευτικές επιλογές ήταν περιορισμένες και αποτελούνταν από τρεις μόνο κατηγορίες αντιδιαβητικών δισκίων (μετφορμίνη, σουλφονυλουρίες, γλιταζόνες) και ενέσιμες ινσουλίνες. 

Το βασικό μειονέκτημα αυτών των φαρμάκων ήταν, είτε η σημαντική αύξηση του σωματικού βάρους, είτε τα επεισόδια υπογλυκαιμίας (μιας δυσάρεστης και επικίνδυνης κατάστασης, στην οποία τα επίπεδα σακχάρου είναι χαμηλότερα από τα φυσιολογικά), ενώ δεν είχαν μελετηθεί για την καρδιαγγειακή τους ασφάλεια.

Προ 15ετίας ξεκίνησε μια επανάσταση στη φαρμακοθεραπεία του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 με την εισαγωγή νέων θεραπειών. Πλέον διαθέτουμε στη φαρέτρα μας ένα πλήθος φαρμακευτικών σκευασμάτων, που έχουν προστεθεί στις παλιότερες θεραπείες. 

Οι θεραπείες για τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2

Το 2006, οι γλιπτίνες, μια νέα οικογένεια αντιδιαβητικών δισκίων, εγκρίθηκαν με σημαντικά πλεονεκτήματα την απουσία συχνών παρενεργειών, όπως οι υπογλυκαιμίες, και την ουδέτερη επίδραση στο σωματικό βάρος. Σύντομα, μια ακόμη νέα κατηγορία φαρμάκων, οι ημερήσιοι ενέσιμοι αγωνιστές GLP-1 (γλυκαγονόμορφου πεπτιδίου), που είναι «έξυπνα» φάρμακα, που διεγείρουν την έκκριση ινσουλίνης ανάλογα με τα επίπεδα σακχάρου, εγκρίθηκαν από τις διεθνείς ρυθμιστικές αρχές. Οι αγωνιστές GLP-1 έχουν τα πλεονεκτήματα των σπάνιων υπογλυκαιμιών και της απώλειας βάρους επιπλέον της μείωσης των επιπέδων σακχάρου. 

Το 2013, μια ακόμη κατηγορία αντιδιαβητικών δισκίων, οι αναστολείς SGLT-2, με πρωτότυπο μηχανισμό δράσης, που έχει ως αποτέλεσμα σημαντική μείωση σακχάρου, σε συνδυασμό με μια μικρή μείωση βάρους, προστέθηκαν στις θεραπείες για τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. 

Τέλος, αναπτύχθηκαν νέες ινσουλίνες, που μειώνουν τη συχνότητα επεισοδίων υπογλυκαιμίας.

Διαβήτης τύπου 2: Αλλαγή προσέγγισης

Η επιστημονική έρευνα την τελευταία 10ετία έχει οδηγήσει σε μια κοσμογονία, αλλάζοντας ριζικά την προσέγγιση των ανθρώπων με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Ένας μεγάλος αριθμός κλινικών μελετών έχει στοιχειοθετήσει τα πολλαπλά οφέλη των δυο πλέον πρόσφατων κατηγοριών φαρμάκων, των αγωνιστών GLP-1και των αναστολέων SGLT-2. 

Τα φάρμακα αυτά έχουν αποδεδειγμένη οφέλη σε σχέση με την καρδιαγγειακή υγεία. Μειώνουν την πιθανότητα εμφραγμάτων του μυοκαρδίου και αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων και προστατεύουν τη νεφρική λειτουργία. Πλέον ο ιατρός, σε συνεργασία με τον ασθενή, καλείται να επιλέξει το βέλτιστο φάρμακο ή συνδυασμό φαρμάκων, με γνώμονα όχι μόνο τη μείωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα, αλλά και άλλα πιθανά οφέλη σε σχέση με την καρδιαγγειακή υγεία, τη νεφροπροστασία και τη μείωση σωματικού βάρους.

Τα τελευταία φάρμακα, που έχουν κυκλοφορήσει στη χώρα μας για τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, είναι δύο αγωνιστές GLP-1, η ντουλαγλουτίδη και η σεμαγλουτίδη. Η χρήση τους έχει σημειώσει αλματώδη αύξηση, οδηγώντας σε σημαντικές ελλείψεις στην ελληνική και στην ευρωπαϊκή αγορά. 

Τα βασικά τους πλεονεκτήματα είναι: Πρώτο, χορηγούνται ως υποδόρια ένεση μόνο μια φορά την εβδομάδα. Δεύτερο, μειώνουν την πιθανότητα καρδιαγγειακών συμβαμμάτων. Τρίτο, προσφέρουν προστασία από πιθανή επιδείνωση της νεφρικής νόσου. Το τέταρτο και πολυσυζητημένο όφελος είναι η μείωση του σωματικού βάρους της τάξης του 3% έως 6%. Από την άλλη πλευρά, τα φάρμακα αυτά έχουν συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες από το γαστρεντερικό, όπως ναυτία, δυσκοιλιότητα, και εμέτους, αλλά αυτές στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν είναι σοβαρές και βελτιώνονται σε λίγες εβδομάδες.

Σημαντικές εξελίξεις

Μια, ακόμη, σημαντική εξέλιξη στη διαχείριση του διαβήτη είναι τα συστήματα μέτρησης σακχάρου χωρίς τρύπημα στα δάκτυλα. Οι αναίμακτες αυτές συσκευές κερδίζουν σταδιακά έδαφος στις προτιμήσεις των ασθενών και τους επιτρέπουν να έχουν μια καλύτερη εικόνα των επιπέδων σακχάρου σε πολλαπλά χρονικά σημεία, χωρίς το τρύπημα των δακτύλων.

Οι επιστημονικές εξελίξεις είναι ραγδαίες και τα επόμενα χρόνια αναμένουμε και άλλα καινοτόμα αντιδιαβητικά φάρμακα. 

Το πρώτο φάρμακο, που αναμένουμε, είναι η τιρζεπατίδη, που εγκρίθηκε από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) τον Μάιο του 2022, για αγωγή σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. H τιρζεπατίδη λαμβάνεται μια φορά την εβδομάδα ως υποδόρια ένεση και είναι ο πρώτος διπλός αγωνιστής, που θα κυκλοφορήσει, στοχεύοντας όχι μόνο το GLP-1, αλλά και το γλυκοζοεξαρτώμενο ινσουλινοτροπικό πολυπεπτίδιοGIP. 

Η τιρζεπατίδη υπερτερεί των εβδομαδιαίων αγωνιστών GLP-1, γιατί έχει ακόμη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στη μείωση των επιπέδων σακχάρου και επίσης οδηγεί σε θεαματική μείωση βάρους, που υπερβαίνει το 10% του αρχικού. 

Το δεύτερο φάρμακο, που αναμένεται να κυκλοφορήσει σύντομα στη χώρα μας, ενώ ήδη είναι διαθέσιμο σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, είναι το ημερήσιο δισκίο σεμαγλουτίδης. Αυτό έχει παρόμοια αποτελεσματικότητα με την εβδομαδιαία ένεση σεμαγλουτίδης, αλλά προσφέρει μια χρήσιμη εναλλακτική επιλογή στα άτομα που επιθυμούν να αποφύγουν την ενέσιμη αγωγή. 

Τέλος, τον Ιούλιο του 2023, τα αποτελέσματα της κλινικής μελέτης ONWARDS1 έδειξαν ότι η εβδομαδιαία ινσουλίνη Icodec υπερτερεί σε αποτελεσματικότητα των ημερήσιων ανάλογων ινσουλίνης, στη ρύθμιση τιμών σακχάρου σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Αναμένουμε την απόφαση των αμερικανικών ρυθμιστικών αρχών τον Απρίλιο του επόμενου έτους, για το εάν θα αποτελέσει το πρώτο εβδομαδιαίο ανάλογο ινσουλίνης, που θα κυκλοφορήσει στην αγορά.

Συμπερασματικά, έχουμε πλέον μια ποικιλία θεραπευτικών επιλογών για την αντιμετώπιση των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, που μας επιτρέπουν μια ολιστική προσέγγιση, συνδυάζοντας ικανοποιητικό γλυκαιμικό έλεγχο με άλλα οφέλη. 

Η πληθώρα κλινικών μελετών σε εξέλιξη προδιαγράφει ένα λαμπρό μέλλον, με ακόμη περισσότερες επιλογές, ώστε να προσφέρουμε εξατομικευμένη φροντίδα υψηλής ποιότητας σε κάθε άτομο με διαβήτη.