Λαμπρίνα Μπαρμπετάκη: Περιορισμένη διαθεσιμότητα ή αποζημίωση για το 58% των νέων φαρμάκων στην Ελλάδα

Περιορισμένη πρόσβαση στις νέες θεραπείες έχουν οι πολίτες στην Ελλάδα, καθώς από τις 168 νέες θεραπείες που εγκρίθηκαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) την περίοδο 2018-2021, μόνο οι 90 είναι διαθέσιμες στη χώρα μας.

Παράλληλα, οι καινοτόμες φαρμακευτικές επιχειρήσεις αποτελούν σήμερα το βασικό χρηματοδότη της φαρμακευτικής περίθαλψης των πολιτών, μεγαλύτερο από το ίδιο το κράτος, όπως εξηγεί σε συνέντευξή της στο NEWS 24/7 η Λαμπρίνα Μπαρμπετάκη, Πρόεδρος ΔΣ PhARMA Innovation Forum kai Πρόεδρος και Διευθύνουσα Σύμβουλος της AbbVie σε Ελλάδα, Κύπρο & Μάλτα.

1. Κυρία Μπαρμπετάκη, υπάρχουν σήμερα αρκετές καινοτόμες θεραπείες στην Ελλάδα, υπολειπόμαστε σε σύγκριση με άλλες χώρες της ΕΕ;

Στη χώρα μας υπάρχουν αρκετές καινοτόμες θεραπευτικές λύσεις, αλλά δυστυχώς, δεν είμαστε ακόμα στο αντίστοιχο επίπεδο των χωρών της Κεντρικής και της Δυτικής Ευρώπης. Αυτό επιβεβαιώνουν και οι σχετικές Ευρωπαϊκές μελέτες, που καταγράφουν το γεγονός ότι από τις 168 νέες θεραπείες που εγκρίθηκαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) την περίοδο 2018-2021, μόνο οι 90 είναι διαθέσιμες στη χώρα μας. Μάλιστα, το 58% των διαθέσιμων νέων φαρμάκων στην Ελλάδα βρίσκεται σε καθεστώς περιορισμένης διαθεσιμότητας ή αποζημίωσης.

Ταυτόχρονα, για την πλήρη πρόσβαση σε μια καινοτόμα θεραπεία (αν αυτή έρθει) ένας ασθενής στη χώρα μας θα περιμένει κατά μέσο όρο 674 ημέρες, ενώ στη Γερμανία μόλις 128.

Και δυστυχώς οι τεράστιες καθυστερήσεις προκύπτουν παρά τις πολύ αξιόλογες προσπάθειες τόσο της Επιτροπής Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας, όσο και της Επιτροπής Διαπραγμάτευσης του υπουργείου Υγείας.

Όπως καταλαβαίνετε, αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να δούμε άμεσα και να βελτιώσουμε ως σύστημα. Γιατί οι νέες εγκρίσεις αφορούν σε φάρμακα πολύ υψηλής θεραπευτικής αξίας που σώζουν ζωές, αλλάζουν τα πρότυπα φροντίδας και αυξάνουν ουσιαστικά την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Επομένως, η απρόσκοπτη και ταχεία πρόσβαση των ασθενών σε αυτά τα νέα φάρμακα είναι πολύ σημαντική. Ευθύνη της Πολιτείας είναι να εξασφαλίσει την πλήρη πρόσβαση των ασθενών και την επαρκή χρηματοδότηση των νέων θεραπειών που υπάρχουν και αυτών που σύντομα θα είναι διαθέσιμες στην Ευρώπη. Γιατί όπως είναι αυτονόητο, η καθυστερημένη πρόσβαση στη φαρμακευτική καινοτομία δημιουργεί σημαντικά προβλήματα στους ασθενείς και περιορίζει σημαντικά τις θεραπευτικές επιλογές των επαγγελματιών υγείας.

2. Πώς εκτιμάτε τον ρόλο της κυβέρνησης στην προώθηση καινοτόμων θεραπειών και τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος ευνοϊκού για τη φαρμακευτική καινοτομία;

Η κυβέρνηση παίζει τον πλέον κρίσιμο ρόλο για τη διαμόρφωση μιας προβλέψιμης, δίκαιης και βιώσιμης αγοράς φαρμάκου. Η επαρκής χρηματοδότηση του συστήματος με βάση τις πραγματικές ανάγκες των ασθενών, αλλά και η προώθηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων που θα διορθώσουν δομικά προβλήματα και υπάρχουσες στρεβλώσεις, είναι κυρίως ευθύνη της Πολιτείας. Ως βιομηχανία στηρίζουμε τις προσπάθειες μεταρρυθμίσεων για τον εξορθολογισμό του συστήματος και μάλιστα έχουμε καταθέσει και ως Pharma Innovation Forum συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής.

Όπως γνωρίζετε, πέραν από τη σημαντική καθυστέρηση πρόσβασης των ασθενών στις πλέον σύγχρονες θεραπευτικές λύσεις, στις οποίες αναφέρθηκα προηγουμένως, το επιχειρηματικό περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί για τις καινοτόμες φαρμακευτικές επιχειρήσεις σήμερα είναι ιδιαιτέρως προβληματικό. Κυρίως λόγω της ανεπαρκούς χρηματοδότησης, οι υποχρεωτικές επιστροφές των καινοτόμων θεραπειών αγγίζουν πλέον περίπου το 70%, ενώ οι καινοτόμες φαρμακευτικές επιχειρήσεις αποτελούν σήμερα το βασικό χρηματοδότη της φαρμακευτικής περίθαλψης των πολιτών, μεγαλύτερο από το ίδιο το κράτος.

Ταυτόχρονα, υπάρχει σημαντική έλλειψη προβλεψιμότητας στο σύστημα και σαφείς, ξεκάθαροι κανόνες, ώστε συχνά οι εταιρίες «αιφνιδιάζονται» με μέτρα με αναδρομική ισχύ, ενώ καθίσταται αδύνατος ο οικονομικός προγραμματισμός και σχεδιασμός. Όπως καταλαβαίνετε, το υπάρχον περιβάλλον, πέρα από την αβεβαιότητα που δημιουργεί για τη βιωσιμότητα των ίδιων των φαρμακευτικών επιχειρήσεων, καθιστά αμφίβολη τη δυνατότητα των εταιριών να φέρουν τις νέες θεραπείες στη χώρα μας και επομένως αμφίβολη την απρόσκοπτή πρόσβαση των ασθενών στη φαρμακευτική καινοτομία.

Για εμάς, είναι αυτονόητη προτεραιότητα η άμεση βελτίωση του περιβάλλοντος και η άμεση διόρθωση των υπαρχουσών στρεβλώσεων στην αγορά του φαρμάκου. Για το λόγο αυτό, έχουμε τονίσει ότι είμαστε στη διάθεση του Υπουργείου Υγείας να συμβάλλουμε παραγωγικά σε ένα θεσμικό διάλογο για την εξεύρεση λύσεων, τις οποίες θα στηρίξουμε και εμείς από πλευράς μας. Χρόνος δεν υπάρχει πλέον, τα προβλήματα είναι γνωστά σε όλους, θα πρέπει να δοθούν άμεσες λύσεις.

3. Ποια είναι η στάση σας ως προς την έρευνα και ανάπτυξη καινοτόμων θεραπειών για παθήσεις που επηρεάζουν μικρότερες ομάδες ασθενών;

Η φαρμακευτική καινοτομία αναπτύσσει συνεχώς νέες θεραπείες για απειλητικές για τη ζωή ασθένειες και χρόνιες παθήσεις, καθώς και νέες θεραπευτικές επιλογές και λύσεις που βελτιώνουν την πρόγνωση και την ποιότητα ζωής των ασθενών. Μέσα στις νέες θεραπευτικές λύσεις περιλαμβάνονται βεβαίως και αυτές που αφορούν μικρότερες ομάδες ασθενών και σπάνια νοσήματα. Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι μόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση έως και 36 εκατομμύρια άτομα ζουν με κάποια σπάνια νόσο, ενώ υπάρχουν περισσότερες από 6.000 ξεχωριστές σπάνιες νόσοι στην ΕΕ. Επομένως, ενώ μία σπάνια νόσος μπορεί να προσβάλει μόνο λίγους ασθενείς, μία άλλη μπορεί να πλήξει ακόμα και 250.000 ασθενείς. Μάλιστα, περίπου το 80 % των σπάνιων νόσων είναι γενετικής προέλευσης και, από αυτές, το 70 % ήδη ξεκινούν από την παιδική ηλικία.

Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να σημειώσω και κάτι που πιθανώς δεν είναι ευρέως πολύ γνωστό: η ανάπτυξη μίας νέας φαρμακευτικής θεραπείας απαιτεί ανάληψη σημαντικού ρίσκου από πλευράς των φαρμακευτικών επιχειρήσεων, και σημαντική επένδυση σε χρόνο και κεφάλαια. Συγκεκριμένα, η ανάπτυξη ενός καινοτόμου φαρμάκου είναι μια μακροχρόνια και δαπανηρή διεργασία η οποία μπορεί να διαρκέσει από 10 έως 15 χρόνια, ενώ από τα 10.000 μόρια που σχεδιάζονται στο εργαστήριο μόνο το ένα (1) θα καταλήξει ως νέο φάρμακο στο εμπόριο και στην διάθεση των ασθενών. Όλη αυτή η διαδικασία απαιτεί επένδυση περίπου 3 δις δολαρίων (ευρώ).

Παρά τη σημαντική επένδυση σε χρόνο και το υψηλό κόστος, εμείς από πλευράς μας, ως καινοτόμες φαρμακευτικές επιχειρήσεις, θα συνεχίσουμε να αναζητούμε λύσεις και να βελτιώνουμε τις ζωές των ασθενών, όσοι και αν είναι αυτοί, όσο σπάνια και εάν είναι η πάθησή τους. Δεν θα σταματήσουμε, γιατί εξακολουθούν να υπάρχουν ακάλυπτες ιατρικές ανάγκες και πολλές παθήσεις με περιορισμένες ή καθόλου διαθέσιμες αποτελεσματικές θεραπείες.

Ωστόσο, απαραίτητη προϋπόθεση για να συνεχίζει η φαρμακευτική καινοτομία να διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση αυτών των ανεκπλήρωτων ιατρικών αναγκών με τον εντοπισμό νέων θεραπευτικών στόχων, την ανάπτυξη νέων φαρμάκων και τη διερεύνηση καινοτόμων θεραπευτικών προσεγγίσεων, θα πρέπει να υπάρξει και η σχετική μέριμνα από τους κρατικούς φορείς για την επαρκή χρηματοδότηση των καινοτόμων θεραπειών, την κινητροδότηση των επιχειρήσεων για τη συνέχιση της έρευνας και την εξασφάλιση της περιόδου προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας των νέων θεραπευτικών λύσεων.

4. Ποια είναι η εκτίμησή σας για το μέλλον των καινοτόμων θεραπειών στην Ελλάδα και πώς πιστεύετε ότι θα εξελιχθεί ο τομέας αυτός στα επόμενα χρόνια; Τι θα πρέπει να αλλάξει και προς ποια κατεύθυνση;

Το μέλλον της φαρμακευτικής καινοτομίας στη χώρα δεν είναι καθόλου αισιόδοξο, γιατί το περιβάλλον είναι ασφυκτικό για την ομαλή λειτουργία των καινοτόμων φαρμακευτικών επιχειρήσεων. Το γεγονός αυτό καθιστά εξαιρετικά δύσκολη τη γρήγορη και απρόσκοπτη πρόσβαση των ασθενών στις νέες θεραπείες και αμφίβολη τη διαθεσιμότητα στη χώρα μας των 87 καινοτόμων θεραπειών που θα έρθουν στην Ευρώπη τα αμέσως επόμενα χρόνια. Επίσης, το μέλλον δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξο, καθώς παρά τη γνώση της Πολιτείας για τα εξαιρετικά επείγοντα προβλήματα του κλάδου και την ανακοίνωση από πλευράς του Υπουργείου από τον περασμένο Οκτώβριο για την προώθηση μιας νέας Φαρμακευτικής Πολιτικής, δεν έχει υπάρχει καμία ουσιαστική πρόοδος και δεν έχει αλλάξει τίποτε. Τέλος, δεν μπορούμε να είμαστε ιδιαίτερα αισιόδοξοι, γιατί φαίνεται ότι δεν υπάρχει καμία πρόθεση από την πλευρά της Πολιτείας ουσιαστικής ενίσχυσης του διαθέσιμου προϋπολογισμού του φαρμάκου πέραν από τις μικρές τονωτικές ενέσεις που δίδονται -και ελπίζω να συνεχίζουν να δίνονται- μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης έως το 2025.

Κατά την άποψή μας, αυτό που πρέπει να καταλάβουν οι θεσμικοί φορείς είναι ότι η κατάσταση στην αγορά φαρμάκου έχει φτάσει στα όριά της και εάν δεν παρέμβουμε ουσιαστικά τώρα, οι εξελίξεις θα είναι ιδιαιτέρως αρνητικές για τους ασθενείς, τις διαθέσιμες θεραπευτικές λύσεις στη χώρα μας και την ομαλή λειτουργία των φαρμακευτικών επιχειρήσεων. Θα πρέπει επίσης να είναι σε όλους σαφές ότι οι αποφάσεις που θα πάρουμε τώρα θα καθορίσουν το μέλλον για την πρόσβαση των ασθενών στις νέες θεραπείες τα επόμενα χρόνια. Οι λύσεις και οι αναγκαίες παρεμβάσεις, είναι γνωστές σε όλους και θα πρέπει να περιλαμβάνουν ταυτόχρονα -από τη μια πλευρά- λήψη διαρθρωτικών μέτρων για εξοικονόμηση πόρων και διόρθωση των στρεβλώσεων και από την άλλη, ενίσχυση του προϋπολογισμού, που έχει μείνει σταθερός τα τελευταία 10 χρόνια, με βάση τις πραγματικές ανάγκες των ασθενών.

Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να οικοδομήσουμε μια προβλέψιμη, δίκαιη και βιώσιμη αγορά φαρμάκου στο άμεσο μέλλον.