Παχυσαρκία και οικονομική επιβάρυνση: Τι έδειξε μελέτη σε 4 χώρες της ΝΑ Ευρώπης

Έχει συχνές επιπλοκές, που αλλοιώνουν την ποιότητα ζωής των πασχόντων σε καθημερινή βάση, προκαλούν αναπηρίες και θέτουν ακόμη και τη ζωή τους σε κίνδυνο.

Το υπερβάλλον σωματικό βάρος είναι η αιτία, που οι δείκτες υγείας «τραβούν την ανηφόρα». Πίεση, «κακή» χοληστερόλη, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, αλλά και επιπλοκές σε σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού – όπως, για παράδειγμα, των νεφρών – είναι κάποια από τα σοβαρά προβλήματα υγείας, που βλέπουμε να συνυπάρχουν (συννοσηρότητες) σε άτομα με αυξημένο Δείκτη Μάζας Σώματος και πολλά παραπανίσια κιλά.

Το συγκεκριμένο ζήτημα απασχολεί τις πολιτικές ηγεσίες των Υπουργείων Υγείας πολλών χωρών, ανάμεσά τους και της Ελλάδας. Μάλιστα έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης, καθώς η οικονομική επιβάρυνση στα συστήματα υγείας συχνά είναι τεράστια. Δεν είναι λίγες οι φορές, που οι άνθρωποι, οι οποίοι χαρακτηρίζονται παχύσαρκοι, χρειάζεται να νοσηλευθούν – ενίοτε για μεγάλα χρονικά διαστήματα – στο νοσοκομείο, ενώ και οι θεραπείες, οι οποίες τους χορηγούνται είναι ακριβές.

Μια τέτοια σημαντική μελέτη, τα ευρήματα της οποίας αναμένεται να αποτελέσουν «οδηγό», παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του ετήσιου Πανελληνίου Συνεδρίου για τα Οικονομικά και τις Πολιτικές της Υγείας, που έγινε πριν από λίγες μέρες στην Αθήνα. Θέμα της «Η Οικονομική Επιβάρυνση της Παχυσαρκίας σε 4 Χώρες της Νότιο-Ανατολικής Ευρώπης: Μελέτη μικροκοστολόγησης».

Επικεφαλής της μελέτης είναι ο διαπρεπής καθηγητής Οικονομικών της Υγείας και της Οικονομικής Αξιολόγησης των Τεχνολογιών Υγείας, στο Τμήμα Πολιτικών Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, Κώστας Αθανασάκης.

Παχυσαρκία: Μελέτη για την οικονομική επιβάρυνση

Σκοπός της μελέτης ήταν να δοθεί μια εκτίμηση της οικονομικής επιβάρυνσης της παχυσαρκίας, σε ένα συνολικό φάσμα συννοσηροτήτων (Obesity Related Complications, ORC), που σχετίζονται με την παχυσαρκία, σε τέσσερις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης: στη Δημοκρατία της Τσεχίας, στην Ελλάδα, στην Ουγγαρία και στη Ρουμανία – χώρες όπου τα ποσοστά παχυσαρκίας έχουν ανέβει πάνω από 20%.

Στο μικροσκόπιο μπήκαν η χρόνια νεφρική νόσος (ΧΝΝ) και τα καρδιαγγειακά νοσήματα, που κυριολεκτικά «θερίζουν» στη χώρα μας και παγκοσμίως.

Όπως διαπίστωσαν οι Έλληνες ερευνητές, πρόκειται για τις πλέον δαπανηρές συννοσηρότητες της παχυσαρκίας, έχοντας κάθε χρόνο οικονομική επιβάρυνση πάνω από 1.500 δολάρια η κάθε μία ανά ασθενή – οι υπολογισμοί έγιναν σε δολάρια, επειδή οι τέσσερις υπό μελέτη χώρες έχουν διαφορετικό νόμισμα.

Ειδικότερα για άτομα με τυχόν προκαλούμενες από ORC οι ετήσιες δαπάνες περίθαλψης κυμαίνονται από 592 δολ. για τη ρύθμιση και την αντιμετώπιση της υπέρτασης στη Δημοκρατία της Τσεχίας μέχρι και 16.258 δολ. για την αντιμετώπιση της καρδιακής ανεπάρκειας στην Ελλάδα.

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Ότι τα συστήματα υγείας και οι ασφαλιστικοί φορείς σε αυτά τα κράτη καλούνται να υποστηρίξουν τεράστιες δαπάνες για τα άτομα που ζουν με παχυσαρκία, οι οποίοι δεν είναι λειτουργικοί και ταλαιπωρούνται από αυτές τις σοβαρές νόσους, κινδυνεύοντας ανά πάσα στιγμή να μπουν στο νοσοκομείο, αλλά και να πεθάνουν…

Τα βασικά συμπεράσματα

Ειδικότερα, τα κύρια αποτελέσματα της μελέτης, όπως παρουσιάστηκαν στο συνέδριο, είναι:

• Άτομα με τυχόν προκαλούμενες από ORC ετήσιες επιφέρουν δαπάνες περίθαλψης εύρους από 592 δολ. για την υπέρταση στη Δημοκρατία της Τσεχίας και έως 16.258 δολ. για την καρδιακή ανεπάρκεια στην Ελλάδα.
• Η χρόνια νεφρική νόσος και οι καρδιαγγειακές νόσοι (δηλαδή καρδιακή ανεπάρκεια, στηθάγχη και κολπική μαρμαρυγή) ήταν σταθερά οι πιο δαπανηρές συννοσηρότητες και στις 4 χώρες, όπου έγινε η μελέτη. Οι δαπάνες καθοδηγήθηκαν κυρίως από τη βαρύτητα της νόσου και από την επακόλουθη αυξημένη χρήση πόρων, κυρίως για ενδονοσοκομειακή περίθαλψη.
• Η υπέρταση, το άσθμα και η υπερλιπιδαιμία ήταν οι λιγότερο δαπανηρές συννοσηρότητες και στις 4 χώρες. Βρέθηκε ότι προκαλούν περίπου το ένα δέκατο έως ένα πέμπτο των δαπανών των πιο ακριβών ORC, λόγω των απλούστερων αλγορίθμων θεραπείας, και λιγότερες απαιτήσεις για δαπανηρές υπηρεσίες ενδονοσοκομειακής και εξειδικευμένης φροντίδας, που έγκεινται στη διαχείριση των νοσημάτων.
• ΧΝΝ: Η ετήσια δαπάνη που προκύπτει στην Ελλάδα είναι τουλάχιστον τρεις φορές μεγαλύτερη από την αντίστοιχη δαπάνη που εκτιμάται στην Ουγγαρία, στη Ρουμανία και στη Δημοκρατία της Τσεχίας. Αυτό το γεγονός, κατά τους ερευνητές, αποδίδεται στο υψηλότερο κόστος των θεραπειών, των ανεπιθύμητων συμβάντων και των επιπλοκών. Παράλληλα σχετίζεται με υψηλότερα ποσοστά χρήσης και δαπανών της μονάδας.
• Καρδιακή ανεπάρκεια: Η ετήσια δαπάνη, που προκύπτει στην Ελλάδα, είναι τουλάχιστον δυόμιση φορές μεγαλύτερη από τη δαπάνη συγκριτικά με τις άλλες τρεις χώρες. Αυτό αποδίδεται στο υψηλότερο κόστος θεραπειών, των επιπλοκών και των ενδονοσοκομειακών διαδικασιών. Σχετίζεται με υψηλότερα ποσοστά συνταγογράφησης, σύμφωνα με τις επιστημονικές κατευθυντήριες οδηγίες της ιατρικής θεραπείας, με μεγαλύτερες δαπάνες μονάδας και με επακόλουθη μεγαλύτερη χρήση πόρων.

Κόστος και συνολική επιβάρυνση

Σύμφωνα με τον πρώτο υπογράφοντα της μελέτης μικροκοστολόγησης, καθηγητή Οικονομικών της Υγείας και Οικονομικής Αξιολόγησης των Τεχνολογιών Υγείας, Κώστα Αθανασάκη: «Πρόκειται για την πρώτη μελέτη σε παρεμφερείς χώρες, που αξιολογεί διεξοδικά το κόστος και την επιβάρυνση, που σχετίζονται με τη διαχείριση των ORC, σε μέσο επίπεδο μεμονωμένου ασθενή. Η μελέτη εκπονήθηκε από συνολικά δέκα ειδικούς, με τους άλλους 8 να προέρχονται από την Τσεχία, την Ουγγαρία και τη Ρουμανία».

Τα στοιχεία δεν προκαλούν μόνο προβληματισμό, αλλά και ανησυχία. Ένα στα τρία άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών στη χώρα μας έχει κάποιο διαγνωσμένο χρόνιο νόσημα. Το 30% αφορά σε κάποιο καρδιαγγειακό, το 30% σε κάποιο μεταβολικό και το 17% σε κάποιο ορθοπαιδικό νόσημα.

«Η παχυσαρκία αποτελεί μια νόσο, που συνδέεται αιτιωδώς με άλλες ασθένειες, κυρίως καρδιαγγειακές. Κάθε νόσος, που προλαμβάνεται και ελέγχεται, είναι κέρδος για όλους, για τα άτομα που ζουν με παχυσαρκία και για τα συστήματα υγείας. Εξοικονομούμε πολύτιμους πόρους. Η Ελλάδα ουσιαστικά διαθέτει το 2,5% του ΑΕΠ κάθε χρόνο για τη διαχείριση της παχυσαρκίας και των συννοσηροτήτων, ξοδεύοντας περί τα 5 δισ. ευρώ, που θα μπορούσαμε να κερδίσουμε και να τα δώσουμε σε άλλα πεδία του συστήματος υγείας», υπογράμμισε ο κ. Αθανασάκης.

Οι επιστήμονες σε κάθε χώρα, ζήτησαν από έμπειρους κλινικούς γιατρούς να εκτιμήσουν τη χρήση πόρων υγειονομικής περίθαλψης (HCRU), που σχετίζονται με κάθε ORC, ενώ οι διοικητές των νοσοκομείων κλήθηκαν να εκτιμήσουν το κόστος ανά μονάδα υγειονομικής περίθαλψης. Το συνολικό ετήσιο κόστος ανά ασθενή, ανάλογα με την κάθε συννοσηρότητα, υπολογίστηκε, αθροίζοντας όλα τα στοιχεία κόστους σε κάθε κατηγορία κόστους ORC.

Παχυσαρκία: Μεγάλη οικονομική «πληγή»

Από όλα αυτά γίνεται εύκολα αντιληπτό, ότι η παχυσαρκία είναι μια «βόμβα» για τη δημόσια υγεία, για τους ίδιους τα άτομα που ζουν με παχυσαρκία και για την επιβίωση των συστημάτων υγείας, λόγω του υπέρογκου κόστους, που συνεπάγεται η αντιμετώπιση των συννοσηροτήτων της.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης, η προσέγγιση μικροκοστολόγησης για την εκτίμηση του κόστους, που έχει η αντιμετώπιση των συννοσηροτήτων της παχυσαρκίας, βασίζεται στις πληροφορίες από τους συμμετέχοντες και στην επαλήθευση των δεδομένων από ειδικούς. «Να σημειωθεί, ότι επί απουσίας αξιόπιστων δεδομένων μητρώου στις χώρες αυτές, οι δικές μας παράμετροι εκτίμησης των δαπανών παρέχουν γενική κατανόηση της οικονομικής επιβάρυνσης, ενώ υπόκεινται σε έναν βαθμό αβεβαιότητας», επισημαίνει η ομάδα των Ελλήνων επιστημόνων, που «έτρεξε» τη μελέτη.

Επιπλέον είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι ένα άτομο που ζει με παχυσαρκία είναι πιθανό να εμφανίσει πάνω από μία συννοσηρότητα κατά μέσο όρο στη ζωή του. Επιπλέον μπορεί να χρειαστεί να ληφθούν υπόψη τα κόστη από επιπλέον δαπάνες ή συνέργειες φροντίδας, ώστε να αποτυπωθεί με ακρίβεια η πραγματική επιβάρυνση κατ’ έτος ανά πάσχοντα. Ιδία έξοδα και έμμεσες δαπάνες, που σχετίζονται με απώλεια της παραγωγικότητας, δεν συμπεριελήφθησαν στη μελέτη.

Η μεθοδολογία της μελέτης

Για τη διενέργεια της μελέτης, η οποία χρηματοδοτήθηκε από τη φαρμακευτική εταιρεία Novo Nordisk, πραγματοποιήθηκε αναδρομική ανάλυση μικροκοστολόγησης από την οπτική του δημόσιου πληρωτή, για να εκτιμηθούν όλες οι σταθερές και οι μεταβλητές δαπάνες περίθαλψης, οι οποίες προκύπτουν από τον μέσο ασθενή με ORC σε κάθε χώρα από τις τέσσερις που συμμετείχαν στο project. Η λεπτομερής χρήση πόρων υγειονομικής περίθαλψης και οι δαπάνες της μονάδας προέκυψαν από ειδικούς ιατρούς του τοπικού δημόσιου τομέα και από ερευνητικά δεδομένα, τα οποία αξιοποίησαν οι διοικητές νοσοκομείων αντίστοιχα.

Τα δεδομένα της έρευνας και τα αποτελέσματα της εκτίμησης δαπάνης επικυρώθηκαν από μία επιτροπή παρακολούθησης ειδικών, η οποία αποτελείται από τοπικούς ειδικούς ιατρούς από κάθε χώρα και από έναν οικονομολόγο υγείας.

«Τα αποτελέσματά μας επιβεβαιώνουν ότι η παχυσαρκία και οι συννοσηρότητες αυτής συντελούν σε σημαντική οικονομική επιβάρυνση στα συστήματα υγείας σε αυτές τις τέσσερις χώρες και σε αμέτρητες αποταμιεύσεις δαπανών, που μπορούν να υλοποιηθούν δυνητικά, αποτρέποντας ή καθυστερώντας την εμφάνιση ORC.

Ποσοτικοποιώντας την επιβάρυνση της παχυσαρκίας στην υγεία, από την οπτική της δημόσιας υγειονομικής περίθαλψης, η μελέτη μας έχει στόχο να υποστηρίξει τις προσπάθειες πολιτικών για την εκπαίδευση και για την προαγωγή της υγείας στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας στην περιοχή», καταλήγει ο καθηγητής Οικονομικών της Υγείας και της Οικονομικής Αξιολόγησης των Τεχνολογιών Υγείας, στο Τμήμα Πολιτικών Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, Κώστας Αθανασάκης.