ΕΙΔΑΜΕ ΤΗ “ΝΕΚΥΙΑ” ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΑΓΓΕΛΑΚΑ – ΚΑΙ ΚΑΤΕΒΗΚΑΜΕ ΣΤΟΝ ΑΔΗ ΜΑΖΙ ΤΟΥ

H λ ραψωδία της Οδύσσειας, γνωστή ως Νέκυια, είναι μία από τις πιο γοητευτικές ραψωδίες των Ομηρικών Επών, αλλά και μία βαθιά μαγνητιστική πηγή έμπνευσης για όλες τις μορφές Τέχνης έως και σήμερα.

Ο λόγος για την κατάβαση του Οδυσσέα στον Άδη μέσα σε μία απόλυτα μελαγχολική ατμόσφαιρα, όπου συναντά και συνδιαλέγεται με τον μάντη Τειρεσία και αγαπημένα του πρόσωπα, όπως τον σύντροφό του Ελπήνορα, τη μητέρα του που πέθανε από τον καημό της για εκείνον, τους συμπολεμιστές του στην Τροία, καθώς και με ήρωες μιας παλαιότερης μυθολογικής γενιάς.

Πρόκειται για την πιο συγκινητική και την πιο πνευματική περιπέτεια του ομηρικού ήρωα, καθώς σε αυτή η ζωή συναντιέται με τον θάνατο και ο Άδης γίνεται δίαυλος ενός εσωτερικού νόστου, καθώς δηλώνει “παρών” ως μία υποτονική συνέχεια ζωής, αλλά και ως τοποθεσία ψυχοβολής. Το παράπονο των νεκρών είναι η νοσταλγία του πάνω κόσμου. Νοσταλγία που ωστόσο, κινδυνεύει να απολιθωθεί και να σταματήσει η δράση για τον νόστο.

 

Η “Nέκυια” του Γιάννη Αγγελάκα και του Χρήστου Παπαδόπουλου που παρουσιάζεται στη Στέγη του ιδρύματος Ωνάση δεν είναι συναυλία ούτε παράσταση. Είναι όπως πολύ εύστοχα περιγράφεται στο δελτίο Τύπου της μία ηχοτροπική κατάσταση που οι συντελεστές της ήθελαν να “μοιάζει” με μία κατάβαση στον Άδη.
Αφηγητές της ραψωδίας ο ίδιος ο Γιάννης Αγγελάκας και η έμπειρη ηθοποιός Όλια Λαζαρίδου σε μορφή αναλόγιου έκαναν ανάγνωση της ραψωδίας λ. Μαζί τους, δύο μουσικοί (Ηλίας Μπαγλάνης -πλήκτρα, πρόσθετη μουσική, Νίκος Γιούσεφ -μουσικό πριόνι), τέσσερις γυναικείες φωνές (Γιώτα Κολιούση, Ειρήνη Κολιούση, Νεφέλη Μπραβάκη, Μυρτώ Σταυρακίδου-Ζάχου) και ο ηχητικός σχεδιασμός του Coti K. συνεισέφεραν σε αυτή την ιδιότυπη κατάβαση στον Κάτω Κόσμο.

Ζήσαμε, ωστόσο, μία ξεχωριστή εμπειρία “καθόδου” στον Άδη;

Παρακολουθήσαμε την παράσταση στην πρεμιέρα της, στις 21 Δεκεμβρίου, τη μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου. Η εμπειρία θέασης και ακρόασης αυτής της Νέκυιας ήταν άκρατα ιδιοσυγκρασιακή και είχε τω όντι μεγάλο ενδιαφέρον. Όχι τόσο σε επίπεδο κειμένου, καθώς Αγγελάκας και Λαζαρίδου αρκέστηκαν σε μία υποβλητική ομηρική ανάγνωση, χωρίς καμία απολύτως δράση. Καθισμένοι και οι δύο στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης έκαναν ανάγνωση της ραψωδίας, ο πρώτος με τη χαρακτηριστική απόκοσμη βαθιά φωνή του και η δεύτερη χρωματίζοντας μοναδικά τον ομηρικό λόγο.

Η δράση ήταν έμμεση και προήλθε κυρίως από τις εντυπωσιακές εικόνες του διεθνώς αναγνωρισμένου χορογράφου Χρήστου Παπαδόπουλου και από τη μουσική σύνθεση του ίδιου του Αγγελάκα και του ηχητικού σχεδιασμού του Coti K. 

Σε αυτόν τον Άδη που καταδυθήκαμε, τα πάντα ήταν μαύρα και σκοτεινά. Το μυστικιστικό, σχεδόν αποκρυφιστικό, ομηρικό τοπίο πήρε άλλες διαστάσεις, άλλοτε συντασσόμενο με τη φαντασία μας, άλλοτε εκπλήσσοντας μας. Οι μουσικές συνθέσεις του Αγγελάκα ήταν υποτονικές, ηλεκτρισμένες υπογείως και φορτισμένες με ένα απόκοσμο συγκινησιακό βάρος που συνομιλούσε με την ελεύθερη απόδοση του ίδιου και εν μέρει με τους ομηρικούς στίχους. Τίποτα δεν παρέπεμπε στο μουσικό σύμπαν του αλλοτινού frontman του συγκροτήματος των Τρυπών. Αλλά δεν ήταν και το ζητούμενο αυτό.

Οι φωτισμοί του Χρήστου Παπαδόπουλου ανέπτυξαν με τις συνθέσεις αυτές μία απευθείας συνομιλία. Σε υπόλευκους χρωματισμούς ηλέκτριζαν ακόμη παραπάνω την ατμόσφαιρα ξεπηδώντας από τα κατάβαθα του Κάτω Κόσμου.

Δεν ξέρω αν αυτό ήταν το σύμπαν της Νέκυιας ή αν το κοινό που δε γνώριζε την υπόθεση της ραψωδίας κατάφερε να μπει μέσα στη ροή του λόγου των δύο αφηγητών, να ταυτιστεί με τα λόγια του Οδυσσέα, να συγκινηθεί από τη μοναδική του συνάντηση με τον Τειρεσία, τον Ελπήνορα ή τη μητέρα του και να κάνει τις δικές του αντιστοιχίες. Η ραψωδία αυτή άλλωστε, εξακολουθεί να επιτελεί τομή στα λογοτεχνικά χρονικά λόγω των ρηξικέλευθων μηνυμάτων της και της ασύλληπτης διαχρονικότητας της. Όσο και να την προσεγγίζει κάποιος, πάντα κάπου θα υστερεί, καθώς ο λόγος και οι εικόνες που δημιουργεί είναι βαθιά προσωπικές και υπαρξιακές.

Προσωπικά, υπήρξαν αρκετές οι φορές που παρασύρθηκα από τη σκηνοθεσία του Χρήστου Παπαδόπουλου, όπως και πολλές φορές που ένιωσα να με ξενίζει ένας υπερβάλλων οπτικός και ηχητικός μοντερνισμός – ιδιαίτερα τη στιγμή που βλέπεις να κατεβαίνει στα τρίσβαθα του Κάτω Κόσμου ένας τεράστιος φωτιστικός όγκος που μοιάζει με διαστημόπλοιο υπό εκκωφαντικούς ηλεκτρονικούς ήχους. Ωστόσο, μέρες μετά τη θέαση της παράστασης έχει και αυτός μέσα μου ενσωματωθεί αρμονικά με τη συνολική ιδιοσυγκρασιακή αισθητική του εγχειρήματος.

Γεγονός είναι πως τα 60 λεπτά της κατάβασής μας στον Άδη νιώσαμε πως μπήκαμε σε μία παράλληλη τροχιά, στην οποία δύο κόσμοι προσπάθησαν να συγκεραστούν. Σκοτάδι και φως αναμεμειγμένα με surround ηλεκτρονικούς ήχους, μουσικά πριόνια, κρωξίματα όρνιων και ομηρικούς στίχους. Μεγαλεπήβολο και ριψοκίνδυνο το εγχείρημα και εκεί έγκειται η ομορφιά και οι όποιες αστοχίες του.

Συμπέρασμα

Μία ιδιαίτερη ηχοτροπική και ψυχεδελική εμπειρία -που ίσως απευθύνεται σε ένα πιο υπομονετικό και μυημένο κοινό- με αφορμή την κατάβαση του Oδυσσέα στον Άδη που μπορεί να αποτελέσει αφορμή για μία προσωπική βουτιά στα σκοτεινά σημεία του εαυτού μας και στη διέξοδό μας στο φως.