ΓΙΑΤΙ ΝΙΩΘΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΠΙΟ ΚΟΥΡΑΣΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΠΟΤΕ

Η ιστορία έχει ως εξής: με όσους μιλώ τελευταία μου λένε όσα αισθάνομαι. Πως δεν έχουν ενέργεια για τίποτα και επειδή είναι ‘άδειοι’, είναι πιο ευαίσθητοι στα πάντα. Άρα δοκιμάζεται και η ψυχική τους υγεία.

Η Άση Μπήλιου δεν βγαίνει στα τηλέφωνα να μου εξηγήσει αν φταίνε οι πλανήτες. Ως εκ τούτου, προσέγγισα διαφορετικά το ζήτημα.

Έτσι, έπεσα πάνω στην πληροφορία ότι ζούμε στην εποχή της Μεγάλης Εξάντλησης (Great Exhaustion). O όρος δεν φαίνεται να έχει ξεκάθαρη προέλευση. Εικάζεται πως προέκυψε ως απάντηση στη συνθήκη της απομύζησης που αισθανόμαστε. Η έννοια ωστόσο, έχει διερευνηθεί από διάφορα άτομα και κινήματα, τα τελευταία χρόνια.

Για παράδειγμα, ο Κορεάτης φιλόσοφος, Byung-Chul Han (o oποίος ζει ανάποδα τις ημέρες του -συγκριτικά με όλους τους άλλους κατοίκους του πλανήτη) συζήτησε την έννοια της «κοινωνίας της εξάντλησης» στο ομότιτλο βιβλίο του («The Burnout Society»). Σε αυτό περιγράφει τον τρόπο που η συνεχής αυτοβελτιστοποίηση και η πίεση για απόδοση οδηγούν στην εξάντληση.

Η κοινωνιολόγος και καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο UC Berkeley Arlie Hochschild επινόησε τον όρο «συναισθηματική εργασία», ώστε να περιγράψει την προσπάθεια που καταβάλλεται για τη διαχείριση των συναισθημάτων στους χώρους εργασίας (για να μπορούμε να υπάρξουμε και να αποδώσουμε, μεταξύ πολλών διαφορετικών χαρακτήρων και συμπεριφορών). Γεγονός που συμβάλει στη συνολική κόπωση.

Ο καθηγητής επιστήμης των υπολογιστών στο Georgetown, Cal Newport έκανε λόγο για την εποχή της Μεγάλης Εξάντλησης, καθώς οι άνθρωποι προσπαθούμε να αποκαταστήσουμε τη σχέση μας με την εργασία, προκειμένου να μειώσουμε τη διάχυτη αίσθηση του ‘αδειάσματος’.

Η Sarah Baker, συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο «The Exhaustion Cure», υπογραμμίζει τους κοινωνικούς παράγοντες που συμβάλλουν στο να αισθανόμαστε καταπονημένοι, όπως για παράδειγμα το overdose πληροφοριών και η «λατρεία της απασχόλησης».

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

Τόσες γενιές είχαν στο επίκεντρο την ‘σκληρή εργασία’ ως τρόπο να αποκτήσουν όσα χρειάζονταν -βάσει πάντα, του τι απαιτούσε η κοινωνία. Δηλαδή, σπουδές, δουλειά, αυτοκίνητο, οικογένεια, σπίτι, παιδιά κλπ. Εύλογα αναπτύχθηκε το πολιτιστικό φαινόμενο που έγινε γνωστό ως «λατρεία απασχόλησης». Δοξάζει το να είμαστε απασχολημένοι, αφού έτσι φαίνεται πως είμαστε σημαντικοί, έχουμε αξία και status. Προφανώς και προωθεί την παραγωγικότητα.

Για αυτό

• απαντάμε στα email ό,τι ώρα και αν είναι,
• αναλαμβάνουμε περισσότερες δουλειές από όσες αντέχουμε -γεγονός που αυξάνει το άγχος και μειώνει την αποτελεσματικότητα-, ώστε να αποφύγουμε αρνητικές συνέπειες -πχ μια απόλυση ή μια επίπληξη ή να χάσουμε μια ευκαιρία-,
• λέμε συνέχεια ‘άσε σήμερα ήμουν τόσο απασχολημένος/απασχολημένη’ και
• παρουσιάζουμε την εξάντληση μας ως παράσημο.

Ενοχοποιεί την ξεκούραση, τη χαλάρωση και την προσωπική ευεξία και προφανώς, κάνει κακό και σε ό,τι μπορεί να μας αποσυμπιέσει και να μας προσφέρει στιγμές ευτυχίες, όπως και στις σχέσεις μας -για τις οποίες δεν μένει και πολύς χρόνος.

Να πούμε εδώ πως η Gen Z κάνει ό,τι μπορεί για να σπάσει αυτήν τη συνήθεια, αλλά ακόμα δεν έχει βρει τις ισορροπίες της (για παράδειγμα, δεν μπορείς από τον τρίτο χρόνο δουλειάς να παίρνεις μισθό που παίρνει ένας που δουλεύει αποτελεσματικά επί 20 χρόνια).

ΑΠΛΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΕΙΣ ΑΝ ΕΙΣΑΙ ΘΥΜΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΞΑΝΤΛΗΣΗΣ

H Emily Ballesteros, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη βιομηχανική-οργανωσιακή ψυχολογία και ιδρύτρια επιχείρησης για τη διαχείριση της εξουθένωσης έγραψε στο περιοδικό TIME απλούς τρόπους που εκδηλώνουμε την «μεγάλη εξάντληση» και δεν τους αντιλαμβανόμαστε.

«Ξέρουμε ότι είμαστε κουρασμένοι. Το βλέπουμε σε επιλογές που κάνουμε κάθε ημέρα. Για παράδειγμα,

1. παραγγέλλουμε το φαγητό μας, γιατί δεν έχουμε ενέργεια να το φτιάξουμε.
2. προσπαθούμε να βρούμε τρόπους να μην πάμε στο γραφείο και να δουλέψουμε από το σπίτι, ώστε να αποφύγουμε τις ώρες που θα περάσουμε στη μετακίνηση.
3. κάνουμε πιο σπάνιες τις εξόδους μας, καθώς φαίνεται αδύνατο να συντονιστεί το δικό μας πρόγραμμα με εκείνο των φίλων μας.
4. κρίνουμε πως δεν έχουμε χρόνο να ‘σπαταλήσουμε’ σε ένα χόμπι -προτιμάμε να ξεκουραστούμε σε εκείνο το διάστημα».
5. περνάμε περισσότερο χρόνο παρέα με τις οθόνες μας, παίρνουμε αποφάσεις χωρίς να σκεφτόμαστε ενδελεχώς όλες τις παραμέτρους -συνηθέστερα βάζοντας τον εαυτό μας σε δεύτερη μοίρα-, δεν τρώμε σωστά και σκεφτόμαστε πάντα πως κάτι κάνουμε λάθος (δεν συμπονούμε τον εαυτό μας).

Είναι αυτά που μας προκαλούν επιπλέον άγχος, τα καταπιεσμένα συναισθήματα -που δεν εκδηλώνουμε- και τελικά, την αδυναμία μας να βρούμε τρόπους να μας κάνουμε καλό.

ΠΩΣ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΕΞΑΝΤΛΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ

Η ειδικός (Ballesteros) ερεύνησε το θέμα και κατέληξε στο ότι υπάρχουν 3 παράγοντες που προσπαθούμε να τακτοποιήσουμε και σε αυτό το διάβα ξεχνάμε τη σωματική και τη ψυχική μας υγεία.

Πρόκειται για

• τον μη βιώσιμο τρόπο ζωή (τρώμε επεξεργασμένα τρόφιμα, αποφεύγουμε την κοινωνικοποίηση, το να είμαστε σωματικά δραστήριοι και εργαζόμαστε με στόχο τη μεγαλύτερη δυνατή παραγωγικότητα και όχι έναν σκοπό. Βέβαια, για την κοινωνικοποίηση και τα χόμπι χρειάζεται χρόνος, ενέργεια και χρήματα που συνήθως δεν υπάρχουν -και δη όλα μαζί).
• την έκθεση σε στρεσογόνες συνθήκες που είναι πέραν του ελέγχου μας (οι συνθήκες που μπορεί να προκαλούν άγχος, αλλά είναι στον έλεγχο μας αφορούν γνωστές υποχρεώσεις -πχ τα γαλλικά του παιδιού- για τις οποίες οργανωνόμαστε, ώστε να αποφύγουμε το στρες. Το εκτός ελέγχου άγχος αφορά τη βία στις πόλεις, τις κλιματικές καταστροφές, τις τραγωδίες που συντελούνται σε όλον τον κόσμο και φυσικά, τον πληθωρισμό. Δηλαδή, πράγματα που ό,τι και αν κάνουμε, δεν μπορούμε να τακτοποιήσουμε).
• την οικονομική ανασφάλεια (εν αντιθέσει με προηγούμενες γενιές, οι τελευταίες εξακολουθούν να έχουν στο επίκεντρο μια πολυάσχολη εργασιακή ζωή, χωρίς όμως με την ποιότητα ζωής που εξασφάλιζε παλαιότερα. Δεν μπορούν να ζήσουν μια οικογένεια με ένα εισόδημα -πολλές φορές δεν ‘φτουρούν’ και τα δύο. Μοιραία προκύπτει ανασφάλεια και απογοήτευση -όταν δεν μπορούμε να βγούμε για φαγητό με φίλους ή δεν μπορούμε να πάρουμε στο παιδί ένα δώρο που θέλει, γιατί δεν φτάνουν τα λεφτά να ‘βγάλουμε’ το μήνα. Η απογοήτευση εξελίσσεται σε ‘ήττα’ και αυτή γίνεται εξάντληση. Σκέψου και πώς εισπράττουν αυτά τα δεδομένα οι γενιές που είχαν καλομάθει).

Η προσπάθεια μας να τακτοποιήσουμε αυτές τις βασικές ανάγκες είχε αντίκτυπο στη σωματική και τη ψυχική μας υγεία.

ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΩΤΗΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ

Βλέπεις τον εαυτό σου κάπου σε όλα αυτά; Κάνε ένα βήμα πίσω, σκέψου ποιες είναι οι προτεραιότητες σου και βάλε τα όρια σου. Δεν είναι εγωιστικό να θες λίγο χρόνο για τον εαυτό σου. Είναι ανάγκη για να μπορείς να έχεις αποτέλεσμα σε ό,τι κάνεις.

Η επισήμανση ότι το άγχος είναι που μας εξαντλεί, δεν θα μπει ποτέ στην ίδια ‘μοίρα’ με τη διάσπαση του ατόμου και την ανακάλυψη της πενικιλίνης. Ίσως όμως, να καταλάβουμε λίγο καλύτερα τον ‘εχθρό’, μέσω της διαπίστωσης ότι αυτό που τερματίζει το άγχος που δεν μπορούμε να ελέγξουμε, είναι η απώλεια της ελπίδας.

Οι ειδικοί λένε πως δεν υπάρχει κάτι άλλο που να ‘λειτουργεί’ ως αντίβαρο στην εξάντληση. Με την ελπίδα πως τα πράγματα θα πάνε καλύτερα, μπορούμε και υπομένουμε τις δυσκολίες με καλύτερη ψυχολογία. Βέβαια, όπου και αν κοιτάξουμε, δεν βρίσκουμε λόγους να ελπίζουμε. Και έτσι καταρρέουμε.

Καλούμαστε λοιπόν, να βρούμε λόγους να ελπίζουμε και τρόπους να βελτιώσουμε την ποιότητα της ζωής μας.

Ένα κίνητρο για να συνεχίζουμε, χωρίς να αισθανόμαστε ως αγγαρεία τη ζωή μας. Ως έναν αγώνα που δεν έχει γραμμή τερματισμού ή έπαθλα.

Δεν χρειάζονται πολλά. Αρκούν μικρές αποφάσεις. Για παράδειγμα, να κοιμηθούμε λίγο περισσότερο, να δούμε έναν φίλο ακόμα και αν πάμε για περπάτημα, να μην ανοίξουμε τα emails που έρχονται αφότου έχουμε ολοκληρώσει τη βάρδια μας, να ‘σβήνουμε’ τις αρνητικές σκέψεις εν τη γενέσει τους και φυσικά να ζητήσουμε βοήθεια από επαγγελματίες ψυχικής υγείας και αγαπημένους.