Νέες ταινίες: Το δεύτερο μέρος του “Dune” είναι το επιβλητικό έπος που αξίζαμε

Οι “Υπέροχες Μέρες” του Βιμ Βέντερς εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός πως έπαιζαν σε ένα μάλλον άδειο διβδόμαδο, σε συνδυασμό με την αναγνωρισιμότητα του σκηνοθέτη και τις δίκαια θερμότατες κριτικές, και βρέθηκαν –σοκαριστικά θα πούμε!– στη #1 θέση του ελληνικού box office, ξεπερνώντας τις 10.000. Είχε μεγάλο άνοιγμα βέβαια το φιλμ, καθώς παίχτηκε σε 38 αίθουσες, αλλά θα το ξαναπούμε: Δεν είχε και πολλά άλλα πράγματα.

Καλό άνοιγμα και για το φανταστικό “Εκεί Που το Κακό Παραμονεύει”, μια από τις πιο ωμές ταινίες τρόμου που έχουμε δει τελευταία. Το τίμησαν 7.500 άνθρωποι, αλλά ελπίζουμε με το word of mouth να διατηρηθεί για λίγο ακόμα.

Το “Poor Things” πέρασε επισήμως τα 400.000 εισιτήρια κυνηγώντας τώρα τη “Φόνισσα”, ενώ τα “Παιδιά του Χειμώνα” ξεπέρασαν τα 70.000. Κι οι δύο ταινίες είναι λογικά πια κιόλας στο σβήσιμο, αλλά με την οσκαρική κουβέντα (και τα πιθανά Όσκαρ) το επόμενο δεκαήμερο, ένα τελευταίο σπρωξιματάκι θα το πάρουν.

Προς το παρόν τα βλέμματα στρέφονται στο “Dune: Μέρος Δεύτερο” που είναι κι η μεγάλη εμπορική ελπίδα για να σταματήσει κάπως η αιμορραγία θεατών του τελευταίου μήνα. Καλά νέα: Η ταινία είναι εξαιρετική.

Οι ταινίες της εβδομάδας:

Dune: Μέρος Δεύτερο

(“Dune: Part Two”, Ντενί Βιλνέβ, 2ω46λ)

****

Στην έρημο του Αράκις, ο Πολ Ατρείδης προσπαθεί να επιβιώσει μαζί με τη μητέρα του ύστερα από την εξολόθρευση του βασιλικού του οίκου. Εκεί, θα έρθει κοντά με μια ντόπια φυλή που περιμένει τον Μεσσία της, έναν ρόλο που ο Πολ δεν έχει αποφασίσει κατά πόσο θα ασπαστεί ή όχι. Κι ενώ η σχέση του με την Τσάνι γίνει βαθύτερη, η επιρροή της μητέρας του και μια σοκαριστική αποκάλυψη θα έχουν ως αποτέλεσμα μια απόφαση που θα σημαδέψει τον κόσμο για πάντα.

Ακόμα και για θεατές που δηλώνουν άγνοια σε σχέση με το βιβλίο του Φρανκ Χέρμπερτ (στους οποίους συμπεριλαμβάνομαι) κι ακόμα και για θεατές που είχαν μείνει κάπως κρύοι απέναντι στο πρώτο φιλμ (στους οποίους συμπεριλαμβάνομαι!), αυτό το δεύτερο μέρος δια χειρός Ντενί Βιλνέβ μπορεί και να λειτουργήσει. Γιατί κάποιες φορές το μέγεθος, πολύ, απλά μετράει – ειδικά αν μπορείς να το ζωγραφίσεις με εμβληματικής ομορφιάς κατασκευές και χρώματα, μετατρέποντας την εικόνα σε νοηματικό όχημα.

Ο Βιλνέβ κοιτάζει τους αχανείς χώρους της ερήμου και αυτό που βλέπει είναι μια τεράστια παλέτα, την οποία καδράρει με κάθε πιθανό τρόπο, και την οποία διαρκώς γεμίζει: με ανθρώπους, με ανθρώπους σε στρατιωτικούς σχηματισμούς-μοτίβα, με πλάσματα, με πλάσματα που σχίζουν την έρημο στα δύο, με κτίρια, με κτίρια που γράφουν την Ιστορία πολιτισμών μέσα από τα σχήματά τους, μέσα από τους καπνούς και τις φωτιές τους, μέσα από τα υλικά τους.

Είναι μια τρομερά υλική ταινία, πράγμα αληθινά σπάνιο για θέαμα τέτοιου μεγέθους. Ακόμα κι οι άνθρωποι που κινούνται στους τεράστιους χώρους του φιλμ, καδράροντα συχνά σαν αγάλματα, σαν μοτίβα. Σαν αρχέτυπα. Με αυτό τον τρόπο, ακόμα κι η σχετική απλότητα του στόρι κι η σχηματικότητα των χαρακτήρων μετατρέπεται σε προτέρημα: Παρακολουθούμε κάτι το αρχετυπικό, παρακολουθούμε ανθρώπους-Ιδέες που αποτυπώνονται πάνω σε πίνακες, πάνω σε τείχη σπηλαίων, πάνω σε πέτρα.

Στην καρδιά της ιστορίας βρίσκεται φυσικά μια τυπική μεσσιανική φιγούρα, ο Πολ του Τίμοθι Σαλαμέ (που είναι πάντα μια μαγνητική παρουσία που ο Βιλνέβ ξέρει να εκμεταλλευτεί, ακόμα κι αν δεν ταιριάζει ιδιαίτερα στο ρόλο), μέσα από τη σχέση του οποίου με τη ντόπια Τσάνι (Ζεντάγια, όχι ακριβώς με το πιο πλούσιο υλικό της καριέρας της) αναδεικνύεται η εσωτερική του σύγκρουση πάνω στη θέση του σε αυτό τον κόσμο. Δυνάμεις εξωτερικές από τον ίδιο τον κατευθύνουν, είτε από μακιαβελική φιλοδοξία είτε από αγνότητα πίστης. Και ένας λαός που περιμένει Σωτήρα από μια διαχρονική αποικιοκρατική εκμετάλλευση, τον κοιτά όλο και περισσότερο με δίψα, με πίστη – και τελικά, με φόβο.

Πάνω σε αυτά τα πρωτογενή υλικά ο Βιλνέβ συνθέτει μια επική τραγωδία μάλλον απλή στη σύνθεση και στις κινήσεις της πλοκής της, όμως απολύτως λειτουργική στα σύμβολα, στις εικόνες και στην αίσθησή της. Ένας λαός που ποτέ δεν είχε τον έλεγχο της μοίρας του επιλέγει την σωτηρία, κι ένας ηγέτης σε αδιέξοδο επιλέγει τον μεσσιανισμό, εκμεταλλευόμενος άνευ όρων τον φονταμενταλισμό ως όπλο. Σε αυτή τη σύγκρουση (κι εδώ είναι το τρομακτικό) μάλλον δεν υπάρχει «σωστή» διέξοδος, με τον Βιλνέβ να αρνείται να προσδώσει αγνά ηρωικά χαρακτηριστικά στον Μεσσία της ιστορίας του, στεκόμενος με τρόμο ακόμα κι απέναντι στον ίδιο του τον θρίαμβο.

Φτάνοντας ως εκεί, δημιουργεί μερικές αληθινά αξέχαστες μεμονωμένες σεκάνς μέσα σε έναν έτσι κι αλλιώς επιβλητικό κόσμο, από την χειροποίητα ασπρόμαυρη σκηνή της αρένας μέχρι την σώμα σώμα μάχη της κλιμάκωσης του φιλμ. Αντλεί δημιουργικότητα από πολλά μέλη του εντυπωσιακού καστ του, όπως έναν απολαυστικό Χαβιέ Μπαρδέμ (που βρίσκει κάτι το θλιβερά χιουμοριστικό σε αυτό τον νηφάλιο κόσμο), μια σιωπηλά δηλητηριώδη Ρεμπέκα Φέργκιουσον και έναν ωμό, ζωώδη Όστιν Μπάτλερ σε έναν ρόλο κρυφό MVP.

Όλες αυτές οι σκηνές, οι χαρακτήρες, οι στιγμές, διαθέτουν κάτι το αρκετά αιχμηρό, μέσα σε ένα περιβάλλον γενικευμένης ακινησίας. Είναι σαν μια ακολουθία από πανέμορφους πίνακες που, μαζί, λένε κάτι σαν την ιστορία του κόσμου. Τη δίψα, την οργή, την μηχανορραφία, την τυφλή πίστη, την εκμετάλλευση, την αποικιοκρατία, τον φανατισμό, τα τέρατα, τους ανθρώπους, τις κατασκευές τους, τα κτίριά τους, και –τελικά– τον συνταρακτικό κόσμο που τα περιβάλλει όλα. Το πρώτο “Dune” ήταν μια πρόβα. Στο “Μέρος Δεύτερο”, ο Ντενί Βιλνέβ άπλωσε μπροστά μας το σινεμά του πιο ολοκληρωτικά από ποτέ.

Περάσματα

(“Passages”, Άιρα Σακς, 1ω31λ)

****

Ακολουθούμε ένα ερωτικό τρίγωνο και τους τρόπους με τους οποίους οι ζωές τους μπλέκονται και ξεμπλέκονται και ύστερα και πάλι μπλέκονται, σαν σίφουνας. Ο εν λόγω σίφουνας είναι μάλλον ο Τόμας του Φραντς Ρογκόφσκι (“Transit”, “Μεγάλη Απόδραση”), ένας από τους σημαντικότερους ηθοποιούς της γενιάς του σε μια αληθινά σπουδαία κι άφοβη ερμηνεία ενός βαθιά και ακαθόριστα αρνητικού χαρακτήρα: Ο Τόμας βλέπετε είναι σκηνοθέτης, και είναι το χάος ενσαρκωμένο.

Σε πολυετή σχέση με τον Μάρτιν του Μπεν Γουίσο (“Paddington”, “Skyfall”), ο Τόμας βλέπει τον κόσμο του να ταράζεται όταν γνωρίζει σε ένα πάρτυ την Αγκάτ (Αντέλ Εξαρχόπουλος) και η ενστικτώδης έλξη που νιώθει τον οδηγεί κοντά της. Ανάμεσα στα τρία άτομα σχηματίζεται ένα ερωτικό τρίγωνο, καθώς η ταινία εξερευνά τους τρόπους με τους οποίους η συναισθηματική και ερωτική δυναμική διαρκώς μεταβάλλεται.

Μέσα από αυτή τη διαδικασία, υπάρχουν πολλές σκηνές που καίνε και κοχλάζουν, από ένα παθιασμένο χορό μέχρι μια σκηνή σεξ διαρκείας, με το φιλμ να φέρνει κάτι ορμητικά ερωτικό στη μεγάλη οθόνη με τρόπο απόλυτα συνδεδεμένο με τους χαρακτήρες, και με τον τρόπο που αισθάνονται ο ένας για τον άλλο – άλλοτε οικειότητα, άλλοτε κάτι χαοτικό, πανικόβλητο, ακαθόριστο. Υπάρχει κάτι σαγηνευτικό σε αυτή την ενσάρκωση του αγνώστου, και του χάους.

Τα πάντα σε αυτή την ταινία έχουν να κάνουν με την ακαθόριστη ενέργεια που κουβαλά κάθε άνθρωπος, την ενέργεια που νιώθεις όταν ο Τόμας κι η Αγκάτ χορεύουν κάτω από τις πολύχρωμες αποχρώσεις ενός ξέφρενου πάρτυ, ή την ενέργεια που φέρνει μαζί του ο Τόμας υπάρχοντας και μόνο σε έναν χώρο. Δεν χρειάζεται καν να μιλήσει, δεν χρειάζεται καν να κινηθεί.

Αυτή η αφηγηματική ελλειπτικότητα είναι το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της ταινίας, στην πραγματικότητα, και κάτι ακόμα πιο άφοβο από τις έτσι κι αλλιώς εξαιρετικές σωματικές σκηνές της. Τα “Περάσματα” είναι μια ταινία αποτελούμενη από σκηνές που μοιάζουν να μην ξεκινάνε και να μην ολοκληρώνονται, σα να διαβάζεις κάποιο αποσπασματικό και άναρχα κρατημένο ημερολόγιο, όπου διαρκώς προσπαθεί να θυμηθείς ή να μαντέψεις το context της κάθε σημείωσης ή του κάθε αναμνηστικού.

Όμως με αυτό τον τρόπο, με αυτή την πολύ δύσκολη κι η ιδιόμορφη σεναριακή επιλογή, το φιλμ του Άιρα Σακς (που μας έχει δώσει στο παρελθόν υπέροχα, γλυκά φιλμ όπως το “Love Is Strange” με τον Άλφρεντ Μολίνα και τον Τζον Λίθγκοου) παίρνει την μοναδική, ασυνήθιστη μορφή του. Είναι, κατά μία έννοια, εικόνα και ομοίωση του κεντρικού του ήρωα, ένα αταξινόμητο, ταραγμένο, χαοτικό αφήγημα – μια σειρά από μεσαίες πράξεις των οποίων την αρχή και το τέλος μπορείς είτε να μαντέψεις είτε δεν χρειάζεται να μαντέψεις.

Στα περιθώρια αυτού του σίφουνα, δύο άνθρωποι (ο Μάρτιν κι η Αγκάτ) προσπαθούν να ζήσουν πηγαίνοντας μπροστά. Κάθε σκηνή είναι κι ένα πέρασμα, όπως κάθε στιγμή της ζωής μας αποτελεί σύνδεση κάποιου «πριν» και κάποιου «μετά». Ο πόνος, αλλά και η απόλαυση, πηγάζουν ακριβώς από αυτό: Ότι ένα τέτοιο πέρασμα δεν μπορούμε ποτέ να το αναγνωρίσουμε την ώρα που το διαβαίνουμε. Απλά προχωράμε.

Ο Πάγος που Καίει

(“The Breaking Ice / Ran Dong”, Άντονι Τσεν, 1ω37λ)

***

Το έτερο ερωτικό τρίγωνο της εβδομάδας έρχεται με φόντο μια απομονωμένη, παγωμένη μεθοριακή πόλη της Κίνας, όπου τρεις νέοι άνθρωποι σμίγουν τις μοναξιές και τα αδιέξοδά τους προσπαθώντας να καταλάβουν αν ανήκουν καν σε αυτό τον κόσμο. Επικοινωνία, αγάπη, σιωπή, φλόγα μέσα σε ένα καμβά-αισθηματικό λαβύρινθο. Ο Άντονι Τσεν, βραβευμένος με Χρυσή Κάμερα στις Κάννες για το “Ilo Ilo” και σκηνοθέτης του επίσης όμορφου και τρυφερού “Η Εποχή της Βροχής”, κάνει ξανά αυτό που ξέρει πολύ καλά, δείχνοντας κινηματογραφική σιγουριά στις εικόνες του την ίδια ώρα που η ιστορία κι οι ήρωές του κρύβουν μέσα τους μια απέραντη αβεβαιότητα.

Αυτού του τύπου οι αναζητήσεις, όταν είναι όμορφα και ικανά εκτελεσμένες, πάντοτε κρατούν ζωντανό το ενδιαφέρον – τι είναι ας πούμε αυτό που κάνει τον Χαοφένγκ να σκέφτεται ακόμα και την αυτοκτονία όταν κουβαλά πάνω του διακριτικά σημάδια μιας πετυχημένης (εντός πολλών εισαγωγικών) ζωής; Ή τι είναι αυτό που κρατά ανείπωτη την έλξη που ενδεχομένως υπάρχει ανάμεσα στην ξεναγό Νανά και τον Σιάο; Καθώς η μια μέρα γίνεται πολλές κι οι τρεις ήρωες μοιάζουν να επιλέγουν αυτό το παγωμένο τοπίο ως έναν χώρο για να καθαρίσουν τις ψυχές και να δουν καθαρά τα θέλω τους, ο Τσεν ακολουθεί με υπομονή και αυτοσυγκράτηση τους χαρακτήρες του σε αυτό το ταξίδι φροντίζοντας έτσι και τον περίεργο θεατή. Μπορεί το δράμα να είναι κρυσταλλωμένο, αλλά ποτέ δε νιώθεις τίποτα παρά αγάπη και φροντίδα για αυτούς τους ήρωες.

Με σαφείς επιρροές στο σινεμά του Τσεν από σκηνοθέτες της Νουβέλ Βαγκ (το “Ζιλ και Τζιμ” του Τρυφώ είναι το σημείο εκκίνησης της ταινίας) αλλά και από το ταϊβανέζικο Νέο Κύμα (μπορείς να δεις το φιλμ ως απόγονο του Έντουαρντ Γιανγκ), η ταινία διαθέτει ειλικρίνεια, ρυθμό, και μια αισθητική στην απόλυτη υπηρεσία των χαρακτήρων (κι όχι το αντίθετο). Δεν διαθέτει όμως ούτε την παιχνιδιάρικη αναρχία και το απρόβλεπτο των γαλλικών 60’s, αλλά ούτε και τους μεγάλης εμβέλειας κόσμους που έχτιζαν μέσα από το υπομονετικό, λεπτομερές τους βλέμμα οι ασιάτες auteurs των ‘80s. Υπάρχει κάτι που το σινεμά του Τσεν αφήνει στο «σχεδόν», αλλά ακόμα κι έτσι τα ταξίδια των ταινιών του αξίζει απολύτως να τα ακολουθήσεις.

Άκουσέ Με

(Μαρία Ντούζα, 1ω48λ)

**

Η έφηβη Βαλμίρα φεύγει από το σχολείο κωφών που σπουδάζει στην Αθήνα καθώς αναγκάζεται να γυρίσει στην επαρχία, στο νησί πατέρα της. Εκεί θα έρθει αντιμέτωπη με την προκατάληψη και την κοινωνική αποστασιοποίηση. Καλόκαρδο κοινωνικό δράμα που ξεκινά με ενδιαφέρον ακολουθώντας μια ηρωίδα και τον τρόπο με τον οποίο (θέλει να) επικοινωνεί, αλλά σταδιακά φορτώνεται και επαναλαμβάνεται χωρίς τρομερή έμπνευση.

Μια Γυναίκα

(“A Woman / Une Femme de Notre Temps”, Ζαν-Πολ Σιβεράκ, 1ω32λ)

*½

Μια αστυνομικός και συγγραφέας(!) νιώθει πως κάτι δεν πάει καλά με τον άντρα της, κι όταν μαθαίνει για την κρυφή ζωή του τότε αποφασίζει να πάρει την κατάσταση στα χέρια της. Να διαλευκάνει την αλήθεια αλλά και να παρέμβει με τον τρόπο που είναι αναγκαίος. Ψυχολογικό θρίλερ με τη Σοφί Μαρσό που στηρίζεται σε εξωφρενικά άλματα τόνου και πλοκής, που σε κανένα επίπεδο δεν λειτουργούν.

Κυκλοφορούν ακόμη

Πρίμα Μπαλαρίνα: Αμερικανίδα αφήνει την οικογένειά της για να κάνει το όνειρό της πραγματικότητα, να γίνει μπαλαρίνα στη Μόσχα. Με την Νταϊάν Κρούγκερ να χορεύει στα Μπολσόι.

Οι Περιπέτειες του Επιθεωρητή Σαν: Παιδικό animation σε στυλ «whodunnit» με μια αράχνη ντετέκτιβ να αναλαμβάνει να διαλευκάνει ένα έγκλημα στη Σαγκάη.