ΒΑΛΚΥΡΙΑ: Η ΟΠΕΡΑ ΤΟΥ ΒΑΓΚΝΕΡ ΠΟΥ ΕΝΕΠΝΕΥΣΕ ΤΟΝ ΚΟΠΟΛΑ ΣΤΟ “ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΩΡΑ”

H Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει από τις 10 Μαρτίου και για έξι παραστάσεις στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, για πρώτη φορά στην ιστορία της, μια από τις δημοφιλέστερες όπερες του ρεπερτορίου –το αριστούργημα του Ρίχαρντ Βάγκνερ “Η Βαλκυρία”–, σε μια διεθνή συμπαραγωγή με τη Βασιλική Όπερα της Δανίας.

H Βαλκυρία είναι το πρώτο έργο του Ρίχαρντ Βάγκνερ που παρουσιάζεται στις νέες εγκαταστάσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο ΚΠΙΣΝ. Πρόκειται για το δεύτερο μέρος της τετραλογίας Το δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ και σίγουρα το πιο δημοφιλές.

Η Βαλκυρία, η Ορέστεια και ο Κόππολα

Πολύ συχνά η Βαλκυρία παρουσιάζεται αυτόνομα, καθώς περιλαμβάνει συναρπαστική μουσική εξαιρετικής ποιότητας και σαγήνης και χαρακτηρίζεται ως ένα έργο συγκινητικό, αλλά και δραματουργικά συμπυκνωμένο. Η σύνθεση του κολοσσιαίου αυτού έργου, στα πρότυπα της τριλογίας Ορέστεια του Αισχύλου, απασχόλησε τον Βάγκνερ επί πολλά χρόνια. Είναι καρπός των ιδεολογικών ζυμώσεων που κυριαρχούσαν στον γερμανικό χώρο κατά τα μέσα του 19ου αιώνα και των οποίων μετείχε ο συνθέτης την περίοδο από το 1841 έως το 1849 κατά την παραμονή του στη Δρέσδη.

Αντλώντας έμπνευση από τη μυθολογία των χωρών του Βορρά, ο Βάγκνερ –που έχει γράψει επίσης το ποιητικό κείμενο του έργου– θέλησε μέσα από το Δαχτυλίδι να ασκήσει κριτική στην πρωτοβιομηχανική κοινωνία της εποχής του, στον θεσμό του γάμου και στις σχέσεις εξουσίας. Μουσικά η Βαλκυρία είναι ένα έργο έντονα δραματικό με πολλές μουσικές καινοτομίες που προσδιόρισαν την εξέλιξη της μουσικής και επηρέασαν τις επόμενες γενιές συνθετών. Διάσημος παραμένει ο «Καλπασμός των Βαλκυριών», τον οποίο ο Φράνσις Φορντ Κόππολα αξιοποίησε στην ταινία του “Αποκάλυψη τώρα” (1979).

Ο Τζων Φούλτζεϊμς και ο πραγματικός πρωταγωνιστής της Βαλκυρίας

Για την πρώτη της Βαλκυρία, η Εθνική Λυρική Σκηνή ανέθεσε τη σκηνοθεσία στον διακεκριμένο Βρετανό σκηνοθέτη Τζων Φούλτζεϊμς, ο οποίος έχει σκηνοθετήσει για την ΕΛΣ τον Ντον Τζοβάννι και τον Τζάννι Σκίκκι. Ο σκηνοθέτης σημειώνει για την παραγωγή: «Τοποθετήσαμε την όπερα σ’ ένα φανταστικό σύμπαν που εξισορροπεί το μυθικό με το πραγματικό στοιχείο. Ο κόσμος αυτός απηχεί το σήμερα χωρίς όμως να περιορίζεται σ’ έναν συγκεκριμένο χρόνο και τόπο. Ο κεντρικός χαρακτήρας της όπερας είναι στην πραγματικότητα ο Βόταν – καθώς συμβιβάζεται με τις συνέπειες των επιλογών του, συνειδητοποιώντας ότι το μεγαλεπήβολο σχέδιό του θα καταρρεύσει και ότι πρέπει να εγκαταλείψει πρώτα τον γιο του και μετά την κόρη του και να έρθει αντιμέτωπος με τον θάνατό του.

Ο θάνατος αυτός ωστόσο δεν είναι μόνο δικός του – νοείται και σε ένα ευρύτερο οικολογικό πλαίσιο, μιας και ο κόσμος τον οποίο έχει εκμεταλλευτεί βρίσκεται επίσης αντιμέτωπος με έναν θάνατο. Τον βλέπουμε ως μια φιγούρα εξουσίας του εικοστού πρώτου αιώνα – όχι ως έναν βιομήχανο του δέκατου ένατου αιώνα όπως τόσο συχνά παρουσιάζεται, αλλά αντ’ αυτού ως έναν δημιουργικό επιχειρηματία· ίσως αρχιτέκτονα ή ηγέτη μιας τεράστιας μιντιακής αυτοκρατορίας».

Την όπερα Διευθύνει ο διακεκριμένος Γερμανός αρχιμουσικός Ρόλαντ Κλούττιχ, ένας μαέστρος με μεγάλη εμπειρία στο έργο του Βάγκνερ. Ο Ρόλαντ Κλούττιχ διευθύνει διεθνώς όπερες και συναυλίες με ευρύ ρεπερτόριο, αλλά και με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα έργα των Σούμαν, Βάγκνερ, Μπεργκ, Ντεμπυσσύ, Γιάνατσεκ και Σιμπέλιους.

Θυμίζουμε πως η όπερα αυτή διαδραματίζεται σε έναν μυθολογικό κόσμο όπου θεοί, άνθρωποι και υπερφυσικά όντα αλληλεπιδρούν και αφηγείται την ιστορία της Βαλκυρίας, Βρουγχίλδης και την περιφρόνησή της στις εντολές του θεού Βόταν.
Η ιστορία εκτυλίσσεται καθώς ο Ζήγκμουντ, ένας θνητός άνθρωπος, αναζητά καταφύγιο σε ένα σπίτι που ανήκει στον Χάντινγκ, έναν πολεμιστή. Ανακαλύπτει ότι ο Χάντινγκ είναι παντρεμένος με τη Ζήγκλιντε, την από καιρό χαμένη δίδυμη αδελφή του. Τα δύο αδέλφια μοιράζονται μια βαθιά σχέση αγάπης και η περιπέτεια ξεκινά….

Ο βαγκνερικός Στέφαν Φίνκε και ο Ζήγκμουντ

Για τους εξαιρετικά απαιτητικούς βασικούς ρόλους του έργου η Εθνική Λυρική Σκηνή έχει εξασφαλίσει κορυφαίους βαγκνερικούς τραγουδιστές διεθνούς φήμης. O Γερμανός Στέφαν Φίνκε, ένας από τους πιο καταξιωμένους τενόρους της εποχής μας, θα ερμηνεύσει τον ρόλο του Ζήγκμουντ. Έχει τραγουδήσει όλους τους μεγάλους βαγκνερικούς ρόλους για τενόρο και, από το 2006 που έκανε το ντεμπούτο του στην Όπερα της Κολωνίας ως Ζήγκφριντ στο Δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ, έχει ερμηνεύσει τον ρόλο στην ομώνυμη όπερα πάνω από 30 φορές και στο Λυκόφως των θεών πάνω από 25 φορές. Με τις πολυάριθμες εμφανίσεις του στην τετραλογία του Δαχτυλιδιού, έχει εμφανιστεί στις μεγαλύτερες σκηνές παγκοσμίως συμπεριλαμβανομένων του Φεστιβάλ του Μπάυρωυτ, της Όπερας του Παρισιού, της Βασιλικής Όπερας του Λονδίνου, της Μετροπόλιταν Όπερας, του Λισέου της Βαρκελώνης, του Θεάτρου Ρεάλ της Μαδρίτης, της Όπερας της Βιέννης, του Βερολίνου, της Αυστραλίας.

“Αυτό που με γοητεύει περισσότερο σε αυτή την όπερα είναι ο πλούτος των όμορφων μελωδιών και αρμονιών. Πιστεύω ότι λόγω αυτού η”Βαλκυρία” είναι η πιο γνωστή όπερα του βαγκνερικού κύκλου “ Το δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ”. Ακούμε πολλές γνωστές μελωδίες κατά τη διάρκεια αυτών των τεσσάρων και πλέον ωρών, αλλά και απολαμβάνουμε σπουδαίους ρόλους για τους τραγουδιστές” αναφέρει στο NEWS 24/7 o Στέφαν Φίνκε που υποδύεται τον Ζήγκμουντ.

Και συνεχίζει σκιαγραφώντας το πρωταγωνιστικό ζευγάρι και τη σχέση τους: “Ο Ζήγκμουντ και η Ζήγκλιντε φαίνονται και οι δύο πολύ ευάλωτοι χαρακτήρες στην αρχή της πρώτης πράξης. Βρίσκονται σε μια λίγο – πολύ απελπιστική κατάσταση λόγω των περιστάσεων και το κοινό παρακολουθεί πώς ξεπερνούν την άθλια κατάστασή τους καθ’ όλη τη διάρκεια της πρώτης πράξης και ακολούθως τους βλέπει γίνονται όλο και πιο δυνατοί και πιο σίγουροι για τον εαυτό τους από τις πληροφορίες που δίνουν ο ένας στον άλλον.
Αυτό κορυφώνεται με τη δύναμή τους στο τέλος της πρώτης πράξης, η οποία τους επιτρέπει να ξεφύγουν από τη δύναμη του Χάνντινγκς. Για μια στιγμή νιώθουμε μια αίσθηση λύτρωσης για τον Ζήγκμουντ και τη Ζήγκλιντε πριν από τη δεύτερη πράξη όπου η υπόθεση θα πάρει την… κατιούσα και ο Ζήγκμουντ σκοτωθεί”.

Για τη σχέση του Ζήγκμουντ με τον πατέρα του Βόταν αναφέρει “Έχει ο Ζήγκμουντ σχέση με τον Βόταν; Ο Ζήγκμουντ γνωρίζει για τον Βόταν και γνωρίζει για τη δύναμή του, γνωρίζει για το σπαθί που ο Βόταν τού υποσχέθηκε να βρει, αν πραγματικά το χρειαστεί. Ο Ζήγκμουντ πεθαίνει στην αγκαλιά του Βόταν, αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι γνωρίζει ότι πεθαίνει στην αγκαλιά του πατέρα του. Ο Βόταν φυσικά γνωρίζει τα πάντα επειδή έχει στήσει το παιχνίδι”.

Υπάρχει η έννοια της λύτρωσης.κάθαρσης, όπως απεικονίζεται στις τελευταίες στιγμές της όπερας;

Ο Στέφαν Φίνκε απαντά πως: “Δεν έχω την αίσθηση της λύτρωσης στο τέλος της Βαλκυρίας. Με κάποιο τρόπο καταλήγουμε σε μια απελπισμένη κατάσταση. Ο Βόταν έχει τιμωρήσει την πιο αγαπημένη του κόρη και την έχει “καταδικάσει” σε έναν πολύ βαθύ ύπνο και δεν ξέρει καν πότε θα αλλάξει αυτή η κατάσταση. Αυτό σημαίνει ότι όλα τα σχέδιά του για να κερδίσει την πλήρη εξουσία μάλλον καταστρέφονται.

Η Φρίκα ανάγκασε τον Βόταν να δώσει ένα τέλος στον αιμομικτικό έρωτα μεταξύ του Ζήγκμουντ και της Ζήγκλιντε.

Από την άλλη ο Βόταν αναγκάστηκε να επιτρέψει τον θάνατο του Ζήγκμουντ και έχασε τον γιο του, η Βρουγχίλδη βρίσκεται σε έναν αιώνιο ύπνο και ο Βόταν δεν είναι σε θέση να συνεχίσει να εργάζεται πάνω στα σχέδιά του. Τουλάχιστον έχουμε την υπόσχεση του Βόταν ότι μόνο ο ισχυρότερος ήρωας του κόσμου θα μπορέσει να φτάσει και να ξυπνήσει την Βρουγχίλδη. Όλοι περιμένουμε απεγνωσμένα την επόμενη όπερα (“Siegfried”) και όλοι περιμένουμε να δούμε πώς θα λυθούν αυτά τα σοβαρά προβλήματα στο τέλος της “Βαλκυρίας”.