Το Σκανδιναβικό μοντέλο, οι sugar μπαμπάδες και η προβληματική του Κουτσούμπα

Εκ νέου στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης ήρθε το περίφημο “σκανδιναβικό μοντέλο Παιδείας”, με τον ΓΓ του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα να προσπαθεί να το αποδομήσει στην ομιλία του στη Βουλή το πρωί της Πέμπτης.

O κ. Κουτσούμπας υποστήριξε μεταξύ άλλων ότι “η επιβολή διδάκτρων αναγκάζει φοιτήτριες να αναζητούν sugar daddies για να καλύψουν τις σπουδές τους. Με γνωστά ανταλλάγματα φυσικά. Τα ξέρετε”, ανέφερε.

Ακολούθως ο γενικός γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ επισήμανε ότι “μάλλον πρέπει να βρείτε άλλο καπιταλιστικό παράδεισο να αντιγράψετε”, αναφερόμενος στο Σκανδιναβικό μοντέλο και “την πικρή εμπειρία των Σκανδιναβών”, που οδήγησε όπως είπε, σε τέτοια φαινόμενα.

Παρακάτω θα δούμε τι ισχύει τελικά για τις ιδιωτικές σχολές στη Σκανδιναβία αλλά και για τους… sugar daddies.

Τι ισχύει για τα σκανδιναβικά κράτη στην ανώτατη εκπαίδευση

Στη Δανία η λειτουργία μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων αφορά αποκλειστικά την παροχή επαγγελματικής, τεχνικής και καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Δεν υπάρχουν μη κρατικά πανεπιστήμια παροχής τίτλων τριών κύκλων σπουδών. Λειτουργούν 8 ιδιωτικά ιδρύματα. Τα δημόσια είναι 8.

Στη Φινλανδία απαγορεύεται η λειτουργία κερδοσκοπικών ιδρυμάτων για ανώτατη και επαγγελματική εκπαίδευση. Απαγορεύεται η επιβολή διδάκτρων σε πολίτες της ΕΕ, εκτός από τα ξενόγλωσσα προγράμματα. Στη χώρα λειτουργούν μόλις 2 μη κερδοσκοπικά ιδρύματα και ακόμη 2 ιδιωτικά, επαγγελματικής εκπαίδευσης. Τα δημόσια είναι 11. Το Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι, ένα από τα πιο αναγνωρισμένα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας, προσφέρει δωρεάν δίδακτρα για όλους τους φοιτητές από όλο τον κόσμο που επιθυμούν να σπουδάσουν εκεί. Το πανεπιστήμιο προσφέρει επίσης υποτροφίες για διεθνείς φοιτητές που είναι επιλέξιμοι να υποβάλουν αίτηση

Στη Σουηδία επιτρέπονται και τα κερδοσκοπικά ιδρύματα, ωστόσο έχουν περιορισμό των κερδών τους στο 10% του κόστους λειτουργίας τους. Υπάρχει επίσης διαχωρισμός της άδειας λειτουργίας των ιδρυμάτων, από την άδεια απονομής τίτλων ανωτάτων σπουδών. Κοινώς, στην περίπτωση της Σουηδίας, τόσο τα κρατικά όσο και τα “ανεξάρτητα” πανεπιστήμια πρέπει να λάβουν ειδική άδεια για να χορηγούν τίτλους σπουδών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Λειτουργούν 3 μη κερδοσκοπικά και 4 αναγνωρισμένα ιδιωτικά, έναντι 30 δημοσίων. Η κυβέρνηση της Σουηδίας προσφέρει επίσης δωρεάν πανεπιστημιακή εκπαίδευση σε όλους τους διεθνείς φοιτητές μέσω κρατικών υποτροφιών.

Στη Νορβηγία επιτρέπονται και τα κερδοσκοπικά ιδρύματα με περιορισμό επίσης στη διανομή κερδών. Τα μη κρατικά, δεν αποκαλούνται πανεπιστήμια ωστόσο, ακόμη κι αν απονέμουν τίτλους σπουδών. Λειτουργούν 3 μη κερδοσκοπικά ΑΕΙ και 6 αναγνωρισμένα ιδιωτικά επαγγελματικής κατάρτισης. Τα δημόσια ιδρύματα είναι 16.

Το ΠΑΣΟΚ που στηρίζει το “σκανδιναβικό μοντέλο” ζητά “ομαλή ένταξη των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων στην ανώτατη εκπαίδευση, με κοινό σύστημα εισαγωγής, ενίσχυση της αποκέντρωσης και αποφυγή κορεσμού αντικειμένων σπουδών”. Ζητά ακόμη διασφάλιση του μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και διαμόρφωση κοινού πλαισίου διασφάλισης ποιότητας για τα δημόσια και τα μη κρατικά ιδρύματα.

skandinavika

Ωστόσο, το περιβόητο “σκανδιναβικό μοντέλο” δεν αναπτύσσεται στα πανεπιστημιακά ιδρύματα, αλλά εκκινά από τις προηγούμενες βαθμίδες και εκεί πρέπει κανείς να εστιάζει την προσοχή του. Το κύριο χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί τις σκανδιναβικές χώρες από πολλές άλλες είναι πως το σύστημα εστιάζει στη δια βίου μάθηση με εξατομίκευση στις ανάγκες του κάθε μαθητή. Στη Φινλανδία, όλα τα παιδιά φοιτούν στα ίδια σχολεία συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών με αναπηρίες, ενώ η χώρα διαθέτει το 7% του ΑΕΠ της στην εκπαίδευση. Είναι χαρακτηριστικό πως στα τεστ αξιολόγησης, οι μαθητές επιτρέπεται να χρησιμοποιούν βοηθήματα καθώς δεν βασίζονται στη λογική της αποστήθισης.

Στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσό φτάνει στο πενιχρό 2,8% του ΑΕΠ. Στη Σουηδία τα παιδιά λαμβάνουν εξοπλισμό για ψηφιακή εκπαίδευση (λάπτοπ κλπ) και υπάρχει ελεύθερο πρόγραμμα για να επιλέξουν δραστηριότητες. Επίσης, υπάρχει και αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, από τους μαθητές.

Ανούσιες οι συγκρίσεις

Φυσικά μιλάμε για ριζικές – δομικές διαφοροποιήσεις στο πνεύμα και τη βάση της εκπαίδευσης, από τις χαμηλότερες βαθμίδες, άρα η οποιαδήποτε σύγκριση είναι εκ των πραγμάτων ανεδαφική. Ακόμη, το σκανδιναβικό παράδειγμα δείχνει πως η “μη κερδοσκοπική” – ιδιωτική εκπαίδευση βασίζεται στην προώθηση τεχνικών επαγγελμάτων και επαγγελμάτων που δεν είναι σε κορεσμό.

Από τα παραπάνω προκύπτει επίσης πως δεν μπορούμε να μιλάμε για ένα αρραγές – κοινό “σκανδιναβικό μοντέλο”. Υπάρχουν κάποιες κοινές συνιστώσες, κυρίως στο πεδίο διάθεσης χρημάτων για την Παιδεία συλλήβδην, ωστόσο υπάρχουν και διακριτές γραμμές. Το βασικό “ενοποιητικό” στοιχείο όμως είναι πως υπάρχει κοινός τρόπος εισαγωγής στα μη κρατικά πανεπιστήμια, όπου αυτά λειτουργούν, κοινοί κανόνες για τα προσόντα των ακαδημαϊκών και ένταξη των μη κρατικών στον ευρύτερο σχεδιασμό για την ακαδημαϊκή έρευνα. Επίσης, ο έλεγχος ποιότητας για κρατικά και μη κρατικά γίνεται από ανεξάρτητη αρχή, ενώ όπως αναφέραμε, υπάρχουν πλαφόν στα κέρδη.

Οι προβληματικές που επικαλείται το ΚΚΕ, είναι πως στη Σουηδία η άνοδος του πληθωρισμού έφερε και αυξήσεις και στο κόστος λειτουργίας των πανεπιστημίων, χωρίς να αυξάνεται αναλόγως η κρατική χρηματοδότηση. Ακόμη, αυξήθηκαν τα επιτόκια των φοιτητικών δανείων τα τελευταία δύο χρόνια, ενώ παρατηρείται και έλλειψη φοιτητικής στέγασης. Τα ενοίκια σπιτιών για φοιτητές αυξήθηκαν, ωστόσο δεν έχει αυξηθεί αναλόγως και το στεγαστικό επίδομα που παρέχεται από την κυβέρνηση. Στη Δανία οι πόροι των ιδρυμάτων βασίζονται όλο και περισσότερο στη μη κρατική χρηματοδότηση, ενώ μειώθηκε και το επίδομα ανεργίας για αποφοίτους μεταπτυχιακών σε ένα έτος, από δύο.

Περί sugar daddies

Από εκεί και πέρα, ως “κερασάκι” στα παραπάνω έρχεται η ρητορική του κ. Κουτσούμπα περί sugar daddies στη Σκανδιναβία που αναζητούν… φοιτήτριες.

Η αλήθεια είναι πως το φαινόμενο των sugar daddies είναι γενικώς “δυτικό” και ανθεί εν μέσω καπιταλισμού. Είτε μιλάμε για τη Σκανδιναβία, είτε μιλάμε για τις ΗΠΑ και την Ελλάδα. Νομικά δεν είναι παράνομο, οι ίδιες οι πλατφόρμες που προωθούν τον όρο αυτοπροσδιορίζονται ως “κοινωνικές πλατφόρμες δικτύωσης”, ενώ η όλη συμπεριφορά εμπίπτει στο ζήτημα της ηθικής – οικονομικής εξαθλίωσης και της εν γένει εκμετάλλευσης συνθηκών και καταστάσεων.

Πράγματι, προ πενταετίας στη Σουηδία είχαν εμφανιστεί διαφημίσεις διεθνούς πλατφόρμας δικτύωσης που καλούσε φοιτητές να βρουν τον “sugar daddy” τους για να πληρώσουν δίδακτρα. Η εταιρεία “δικτύωσης” είναι Νορβηγική, ενώ αντίστοιχα μπάνερ είχαν εμφανιστεί την ίδια περίοδο και στο Βέλγιο, όπου η κυβέρνηση αποφάσισε να τα απαγορεύσει επιτρέποντας μόνο τις ηλεκτρονικές διαφημίσεις.

Το επίμαχο μπάνερ είχε εμφανιστεί και στο Παρίσι, με την διαφήμιση να συνηθίζεται στις ΗΠΑ:

Έρευνα του 2021 υπολογίζει τους Σουηδούς φοιτητές που εντάσσονται στην κατηγορία των “sugar babies” στο 30% του συνολικού αριθμού. Από την άλλη, μελέτη της ίδιας χρονιάς σταθμίζει τους σπουδαστές “sex workers” σε επίπεδα 39.2% γυναίκες έναντι 26.9% ανδρών, ενώ τα υπόλοιπα ποσοστά δεν καταγράφονται. Και όντως, η τάση των “sugarbabes” δεν αφορά μόνο τις γυναίκες αλλά και τους άνδρες και σίγουρα, δεν περιορίζεται σε straight σεξουαλικές επιλογές. Επίσης, το “sugaring” δεν θεωρείται ακριβώς εκπόρνευση, αλλά κινείται στα όριά της, αποτελώντας περισσότερο μια ετεροβαρή “σχέση” που βασίζεται στα “δώρα”.

Κάπως έτσι γίνεται σαφές πως η ρητορική του κ. Κουτσούμπα μπορεί να έχει μια έλλογη βάση ως προς την κριτική του έναντι του καπιταλισμού, ωστόσο η αναφορά του μόνο σε “φοιτήτριες” είναι a priori προβληματική γιατί αναφέρεται μονόπλευρα στο γυναικείο φύλο, την ώρα που το “sugaring” δείχνει πως δεν γνωρίζει από τέτοια στεγανά.

Παράλληλα, ο ΓΓ του ΚΚΕ χρησιμοποίησε το “sugaring” ως επιχείρημα για να αποδυναμώσει το μοντέλο της Σκανδιναβίας, το οποίο όμως – όπως είπαμε – ούτε συμπαγές είναι, ενώ η όλη πρακτική είναι παραπάνω από διεθνής και συνάδει με όλες τις χώρες όπου ενδυναμώνονται οι ταξικές αντιθέσεις και το ταξικό χάσμα.

Προφανώς και τα επιχειρήματα του ΚΚΕ περί ενίσχυσης της δημόσιας παιδείας και μη υστέρησής της έναντι άλλων επιχειρούμενων πλάνων, μόνο σωστά είναι και σε αυτά θα πρέπει να απαντήσει με σαφήνεια η Νέα Δημοκρατία. Μιας και στη χώρα μας, το δημόσιο πανεπιστήμιο είναι ήδη απαξιωμένο, την ώρα που τα “μη κερδοσκοπικά” έρχονται με όρους προβληματικούς (βάση εισαγωγής, εγκυρότητα πτυχίων – απορρόφηση στην αγορά, στόχευση σχολών σε επαγγέλματα κλπ).

Αν βέβαια ο κ. Κουτσούμπας αποφάσισε να μιλήσει για “sugar daddies” στην προσφιλή του συνήθεια να βγαίνει από τα “προβλεπόμενα”, τότε κατάφερε μια χαρά να στρέψει τα φώτα πάνω του. Θα μπορούσε ωστόσο να το κάνει αυτό με έναν πιο συμπεριληπτικό τρόπο, αναπτύσσοντας λίγο περισσότερο τον λόγο του στη βάση των σχεσιακών – ταξικών  ανισοτήτων που διαπερνούν όλες τις φυλετικές ομάδες, δείχνοντας πως το εν λόγω κόμμα μπορεί να ανταποκριθεί πιο εύστοχα στις νέες αναδυόμενες ανάγκες της εποχής. Ειδικά τώρα που η αντιπολιτευτική του δύναμη ακούγεται περισσότερο, λόγω της απουσίας άλλων αντιπολιτευτικών πόλων. Δεν είναι ζήτημα “εκσυγχρονισμού”, είναι ζήτημα εξέλιξης.

ΝΔ και ΠΑΣΟΚ κατά Κουτσούμπα

Ανακοινώσεις που κάνουν λόγο περί σεξισμού κατά των γυναικών εξέδωσαν ΝΔ και ΠΑΣΟΚ.

Εκ μέρους της ΝΔ, εκπρόσωπος Τύπου της ΝΔ, Νίκος Ρωμανός αναφέρει:

“Ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ, επιχειρηματολογώντας από βήματος Βουλής κατά των μη κρατικών Πανεπιστημίων, έκανε την αδιανόητη δήλωση ότι οι φοιτήτριες για να πληρώσουν τα δίδακτρά τους «θα αναγκάζονται να αναζητούν “sugar daddies” με τα γνωστά ανταλλάγματα». Πρόκειται για μία κατάπτυστη, απαράδεκτη, σεξιστική και άκρως υποτιμητική για το γυναικείο φύλο δήλωση. Φανταστείτε μόνο τι θα γινόταν εάν αυτή η αθλιότητα είχε ειπωθεί από πολιτικό οποιουδήποτε άλλου χώρου. Τώρα, είναι απλώς Πέμπτη…”.

“Η αγωνία του κ. Κουτσούμπα να πρωταγωνιστεί στο Luben είναι κακός σύμβουλος” δηλώνουν ακόμη πηγές του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ.

“Δεν περιμέναμε από τον Γραμματέα του ΚΚΕ τέτοιο σεξιστικό παραλήρημα”, τoνίζουν στη Χαριλάου Τρικούπη.

ΥΓ. Η ΝΔ εγκαλεί τον κ. Κουτσούμπα για σεξισμό κατά των γυναικών. Για τις οποίες δεν έχει αναγνωρίσει νομικά τον όρο της γυναικοκτονίας. Όταν το πράξει αυτό, ο λόγος της θα έχει άλλο βάρος.