5+1 πολιτικές δολοφονίες του 20ου αιώνα

 

Από το 1938 έως το 1967 έγιναν πέντε πολιτικές δολοφονίες, οι οποίες συγκλόνισαν την ελληνική κοινωνία με συμμετοχή παρακράτους και ανθρώπων του υποκόσμου, με ξεκάθαρες όμως πολιτικές υποδείξεις.

Ας δούμε τις τελευταίες ημέρες του Χρήστου Μαλτέζου, του Γιάννη Ζέβγου, του Γρηγόρη Λαμπράκη, του Νικηφόρου Μανδηλαρά και του Γιάννη Τσαρουχά. Η έκτη δολοφονία είναι του Κώστα Βιδάλη.

Χρήστος Μαλτέζος

Ο Χρήστος Μαλτέζος γεννήθηκε στα Μέθανα Τροιζηνίας το 1908. Φοιτητής της Νομικής Σχολής Αθηνών και γραμματέας της ΟΚΝΕ από τον Οκτώβριο του 1937, μεσούσης της μεταξικής δικτατορίας. Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου επέβαλε τη “δήλωση μετανοίας”, εξανάγκαζε, δηλαδή, τους πολιτικούς κρατούμενους, που ήταν και πολιτικοί του αντίπαλοι, χρησιμοποιώντας βασανιστήρια, να αποκηρύξουν την ιδεολογία τους. Επί Μεταξά, μάλιστα, έγιναν μαζικές συλλήψεις και εκτοπίσεις σε νησιά.

Σε αυτό το πλαίσιο έγινε και η σύλληψη του Χρήστου Μαλτέζου τον Μάιο του 1938. Στην Ασφάλεια τον υπέβαλαν σε απάνθρωπα βασανιστήρια για να υπογράψει δήλωση μετανοίας. Στη συνέχεια τον μετέφεραν στις φυλακές της Κέρκυρας όπου συνεχίστηκαν τα βασανιστήρια.

Τον χτύπαγαν με συρματένιο βούρδουλα ώσπου του άνοιξαν πληγές σε όλο του το σώμα. Στη συνέχεια έριχναν πάνω στις πληγές του καυτό τσιγαρισμένο λάδι. Ο Χρήστος Μαλτέζος σπαρταρούσε από τους πόνους.

Ξανά, και ξανά, και ξανά!

Αφού είδαν πως δεν είχε αποτέλεσμα, σκέφτηκαν κάτι πιο χυδαίο. Ο ένας πάτησε στο τσιμέντο το αριστερό του πόδι και ο άλλος σήκωσε το δεξί του πόδι. Πήραν ένα πέταλο, το ακούμπησαν στη φτέρνα του, πήραν και ένα καρφί και ένα σφυρί και άρχισαν να καρφώνουν το πέταλο στο πόδι του. Ο Μαλτέζος λιποθύμησε. Λιπόθυμος, όμως, τους ήταν άχρηστος, άλλωστε τα βασανιστήρια είχαν σκοπό την υπογραφή μετανοίας! Ο Χρήστος Μαλτέζος σε αυτή την κατάσταση, ξεκίνησε απεργία πείνας που διήρκησε 10 ημέρες.

Οι βασανιστές του είδαν και αποείδαν και τον σκοτώνουν τον Νοέμβριο του 1938. Οι βασανιστές λέγονταν Βασιλάτος και Διονυσάτος.

Γιάννης Ζέβγος

Ο Γιάννης Ζέβγος γεννήθηκε στο χωριό Δόριζα της ορεινής Αρκαδίας, δάσκαλος στο επάγγελμα και μέλος του ΚΚΕ από το 1919. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας πρωτοστάτησε ενάντια στην αποστολή του ελληνικού στρατού στην Μικρά Ασία και εξορίστηκε στην Φολέγανδρο. Επί Μεταξά φυλακίστηκε στην Ασφάλεια και κατόπιν μεταφέρθηκε στις φυλακές της Κέρκυρας. Το 1941 οδηγείται στην Ακροναυπλία και ήταν ανάμεσα στους 56 που απέδρασαν από το Σωτηρία.

Η πρώτη δολοφονική απόπειρα εναντίον του έγινε το 1946 στην Κόρινθο. Η δεύτερη απόπειρα που κατέληξε στην δολοφονία του έγινε στις 20 Μαρτίου 1947, μεσούντος του εμφυλίου πολέμου στη Θεσσαλονίκη. Ο διανοούμενος Γιάννης Ζέβγος βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη από τον Ιανουάριο του 1947 ως αντιπρόσωπος του ΕΑΜ στο κλιμάκιο του ΟΗΕ.

Κάποιος επ΄ ονόματι Βλάχος, άνθρωπος του περιθωρίου, άνθρωπος της Ασφάλειας τον πυροβόλησε πισώπλατα, σχεδόν εξ επαφής.

Μετά τη δολοφονία του οι αρχές απαγόρευσαν η σορός του να μεταφερθεί στην Αθήνα, υποχρέωσαν η ταφή του να γίνει σε ένα απόμερο νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης, “περικυκλωμένο από τανκς”, όπως αφηγήθηκε η σύντροφός του.

Γρηγόρης Λαμπράκης

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης γεννήθηκε στην Κερασίτσα Αρκαδίας το 1912. Σπούδασε Ιατρική με ειδικότητα στην γυναικολογία ενώ υπήρξε Βαλκανιονίκης στο μήκος και το τριπλούν. Στην Κατοχή μαζί με άλλους αθλητές διοργάνωνε αγώνες, τα έσοδα των οποίων πήγαιναν σε συσσίτια. Το 1950 έγινε υφηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το 1961 εκλέχτηκε Βουλευτής Πειραιά με την ΕΔΑ και έμεινε στην ιστορία για την Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης που πραγματοποίησε μόνος, όπου και συνελήφθη.

Στις 22 Μαΐου 1963 ο Γρηγόρης Λαμπράκης και με την ιδιότητα του Βουλευτή, ευρισκόμενος στην Θεσσαλονίκη, δέχεται δύο ισχυρά χτυπήματα στο κεφάλι. Τη στιγμή του επεισοδίου ετοιμαζόταν να ξεκινήσει την ομιλία του σε συγκέντρωση για την ειρήνη και τον αφοπλισμό, που διοργανώθηκε από την Επιτροπή Ειρήνης. Παρά τα χτυπήματα στο κεφάλι, υποβασταζόμενος εισέρχεται στην αίθουσα της εκδήλωσης.

Ταυτόχρονα με την εκδήλωση έξω στο δρόμο είχαν συγκεντρωθεί παρακρατικές οργανώσεις με την ανέχεια της αστυνομίας, αν όχι με την στήριξή της. Οι παρακρατικοί πετούσαν βροχή από πέτρες προς την εκδήλωση ενώ οι 180 αστυνομικοί που παρεβρίσκονταν στα πέριξ παρέμεναν απαθείς. Τότε οι “αγανακτισμένοι” όταν είδαν τον βουλευτή της ΕΔΑ Γιώργο Τσαρουχά τον χτυπούν στο κεφάλι και αιμόφυρτος μεταφέρεται στο νοσοκομείο. Περιττό να σημειωθεί πως δεν έγινε καμία σύλληψη.

Τη στιγμή που η εκδήλωση ολοκληρώθηκε, ο Γρηγόρης Λαμπράκης μαζί με άλλους κατευθύνεται προς το ξενοδοχείο. Τότε, ξαφνικά, εμφανίζεται ένα τρίκυκλο, πέφτει επάνω του και μέσα στο σκοτάδι διακρίνεται κάποιος που κρατάει ένα ρόπαλο. Οι δράστες θα είχαν διαφύγει αν ο Μανόλης Χατζηαποστόλου, ο επονομαζόμενος και «Τίγρης», δεν είχε πηδήξει πάνω στο τρίκυκλο για να σταματήσει τους δράστες.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης βαριά χτυπημένος στο κεφάλι, σε κακή κατάσταση, μεταφέρθηκε στο ΑΧΕΠΑ. Οι ελπίδες να ζήσει ήταν απειροελάχιστες. Στις 27 Μαΐου 1963 άφησε την τελευταία του πνοή.

Οδηγός του τρίκυκλου ήταν ο Σπύρος Γκοτζαμάνης και ο συνεργός του με το ρόπαλο ο Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης.

Νικηφόρος Μανδηλαράς

Ο Νικηφόρος Μανδηλαράς γεννήθηκε στην Κορώνο της Νάξου το 1928. Σπούδασε Νομική στην Αθήνα, και ως δικηγόρος υπερασπιζόταν πολίτες που διώκονταν για την πολιτική τους δράση, ενώ ήταν συνήγορος υπεράσπισης στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ (1965). Λόγω της δράσης του κινδύνευε μετά την επιβολή της δικτατορίας (4/1967) και για τη στάση του στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ αλλά και γιατί γνώριζε πολύ καλά τον συνωμοτικό τρόπο λειτουργίας των χουντικών αξιωματικών.

Αποφάσισε, λοιπόν, να φύγει κρυφά από τη χώρα. Επιβιβάστηκε στο πλοίο RITA-V με καπετάνιο τον Πέτρο Πόταγα.

Κάποιος από τους λίγους ανθρώπους που γνώριζαν πως επέβαινε στο πλοίο ειδοποίησε την Ασφάλεια. Τότε λίγα χιλιόμετρα από την Ρόδο αποφασίζει να πέσει στη θάλασσα (ήταν δεινός κολυμβητής) για να μην τον βρουν στο πλοίο κατά τον έλεγχο της αστυνομίας. Έκτοτε, είναι άγνωστο, σχεδόν, τι συνέβη, αλλά είναι εύκολο να το υποθέσουμε. Στις 22 Μαΐου 1967 στην παραλία Γενναδίου οι λιμενικοί βρίσκουν το πτώμα του Νικηφόρου Μανδηλαρά.

Οι χουντικοί ανέφεραν πως στην προσπάθειά του να διαφύγει χτύπησε στο κεφάλι. Όμως τα στοιχεία ανατρέπουν τους ισχυρισμούς τους. Το πτώμα του βρέθηκε 12 μέτρα από την ακτή, ενώ φωτογραφίες του πτώματος του Μανδηλαρά δείχνουν χτυπήματα στο κεφάλι και μία τρύπα στο στήθος. Ο Μανδηλαράς στην πραγματικότητα δολοφονήθηκε.

Γιώργος Τσαρουχάς

Ο Γιώργος Τσαρουχάς γεννήθηκε το 1912, σπούδασε στη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης και διετέλεσε Βουλευτής της ΕΔΑ. Υπήρξε πρωτεργάτης κατά της χούντας των συνταγματαρχών. Με την επιβολή της χούντας από τους πρώτους που ήθελαν να συλλάβουν τα όργανα της Ασφάλειας ήταν ο Γιώργος Τσαρουχάς, ως υπεύθυνο του κλιμακίου του ΚΚΕ στη Θεσσαλονίκη, επικεφαλής του Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Μετώπου / ΠΑΜ και ένας από την ομάδα που έκαναν σαμποτάζ στα εγκαίνια της ΔΕΘ που προκάλεσε επικοινωνιακή ζημιά στη Χούντα.

Ο Γιώργος Τσαρουχάς στο δρόμο από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα συλλαμβάνεται στα διόδια της Λεπτοκαρυάς και οδηγείται στο Γ’ Σώμα Στρατού όπου υποβλήθηκε σε φρικτά βασανιστήρια.

Στην έρευνα που έγινε ανακαλύφθηκαν φωτογραφίες όπου δείχνουν καθαρά την κακοποίηση, υπέστη μαστιγώματα στην πλάτη, τα πόδια του ήταν πρησμένα και μελανά (πιθανώς του έκαναν φάλαγγα), υπήρξε πρήξιμο και μελανιές ανάμεσα στους μηρούς και πρήξιμο των όρχεων. Η επίσημη ανακοίνωση της Ασφάλειας ήταν πως πέθανε από καρδιακή προσβολή. Βασανιστές του, σύμφωνα με την κόρη του Καίτη Τσαρουχά, ήταν οι Αναστασιάδης και Καραμπέρης. Για το συγκεκριμένο έγκλημα κανένας δεν τιμωρήθηκε.

Κώστας Βιδάλης

Ο Κώστας Βιδάλης γεννήθηκε το 1904 στην Αθήνα. Ξεκίνησε σπουδές στην Νομική Σχολή Αθηνών, αλλά τον κέρδισε η δημοσιογραφία, ενώ επί Μεταξά εξορίστηκε στα Κύθηρα.

Ως δημοσιογράφος του Ριζοσπάστη πήγε στη Θεσσαλία να συλλέξει στοιχεία για την περιβόητη παρακρατική συμμορία του Σούρλα. Γυρνώντας προς Αθήνα, οι συμμορίτες σταματούν το τρένο, τον αρπάζουν και τον οδηγούν στο νεκροταφείο του χωριού Μελία όπου τον βασανίζουν φρικτά. Πέταξαν το πτώμα του σε ένα χωράφι όπου το έφαγαν τα όρνια και τα αγρίμια.

Πηγές / βιβλιογραφία

• Ιστορία της αντίστασης 1940- 1938, Αυλός, 1979
• Κουζινόπουλος Σπύρος, Οι μεγάλες πολιτικές δολοφονίες στη Θεσσαλονίκη του 20ου αιώνα, Ιανός, 2013
• Νεφελούδης Β.Α., Μαρτυρίες 1906-1938, Ωκεανίδα, 1984
• Χαλαζίας Ηλ. Χρήστος, Λαμπράκης Γρ. Γρηγόρης. Η δολοφονία του Λαμπράκη και το παρακράτος, Παπαζήσης, 2019
• Χιωτάκης Γ. – Κορίδης Γ., Νικηφόρος Μανδηλαράς. Η δολοφονία ενός αγωνιστή, Ιωλκός, Αθήνα, 2002