Είδαμε την αεικίνητη Patti Smith- Κάλλας, Παζολίνι και αποθέωση

Δυνατά χειροκροτήματα, ιαχές και “because the night belongs to us”! Η Πάτι Σμιθ (Patti Smith) μετά το δυνατό κρεσέντο του εμβυθιστικού ποιητικού μονολόγου της στη Στέγη, χαμογελάει και φεύγει αργά από τη σκηνή, παίρνοντας μαζί της όλη την ενέργεια της αίθουσας.

Η Στέγη φιλοξένησε για δύο βραδιές το πρότζεκτ “Correspondences” (Αλληλογραφίες, αντιστοιχίες ή ανταποκρίσεις), ήτοι τη διαρκώς εξελισσόμενη πολυετή συνεργασία της Σμιθ με τη Soundwalk Collective – την καλλιτεχνική πλατφόρμα σύγχρονης ηχητικής τέχνης των Stephan Crasneanscki και Simone Merli.

Η αίθουσα δονήθηκε από την εκφραστική φωνή της 77χρονης Πάτι Σμιθ, την οποία όχι άδικα αποκαλούν μια από τις τελευταίες – ίσως την τελευταία – αυθεντική ποιήτρια της νεοϋορκέζικης punk rock σκηνής.

Η ασκητική φιγούρα της, ευάλωτη και ταυτόχρονα παντοδύναμη, κράτησε την προσοχή μας απνευστί από την αρχή ως το τέλος, σε μια περφόρμανς με κυρίαρχο στοιχείο την… ακρόαση. Το να αφουγκράζεσαι, όπως λέει ο Stephan Crasneanscki της Soundwalk Collective που έχει εξερευνήσει, καταγράψει και συλλέξει ήχους στα πιο απομακρυσμένα μέρη του κόσμου, είναι μια “πράξη” παρουσίας. Όταν ηχογραφεί, το περιβάλλον “απαιτεί” από εκείνον να είναι παρών με όλη τη σημασία της λέξης.

Για τον Crasneanscki η ακρόαση δεν είναι μια παθητική δραστηριότητα ή μια μορφή απουσίας. Αντιθέτως, η ακρόαση έχει να κάνει με την απόλυτη παρουσία και την προσοχή στο περιβάλλον. Το να ακούς ήσυχα δε σημαίνει να είσαι απών. Αυτό ακριβώς κληθήκαμε να κάνουμε μπροστά από την Πάτι Σμιθ και τα ηχοτοπία του Crasneanscki. Μια ενεργητική ακρόαση και καταβύθιση σε έναν αλλότριο σε μας ποιητικό ρυθμό.

Πάτι Σμιθ και ένας θρήνος για τη φύση που καταστρέφεται

Η Σμιθ κρατά τον βασικό ρόλο σε αυτό τον σπονδυλωτό μονόλογο, που χρειάζεται μερικά λεπτά για να “μας βάλει μέσα στο ρυθμό του”. Όταν τελειώνει κάθε σελίδα της ιστορίας που διηγείται η αρχιέρεια αυτού του “δράματος”, το χαρτί πέφτει στο πάτωμα μπροστά της, σαν το φύλλο ενός δέντρου που “πεθαίνει” το φθινόπωρο και δίνει τη θέση του στο επόμενο και το επόμενο και το επόμενο. Αρχικά δεν καταλαβαίνεις τι από όλα παρακολουθείς. Είναι ποιητική βραδιά, είναι συναυλία, είναι πειραματικό σινεμά;

Κινηματογραφικά πλάνα από πραγματικές τοποθεσίες προβάλλονται πίσω από την Σμιθ, ενώ ακούμε ηχογραφημένα “τοπία” όπου διακρίνουμε ίσως κάποια ζώα και κινήσεις της φύσης. Τα visuals της παράστασης που υπογράφει ο Πορτογάλος κινηματογραφιστής Pedro Maia δεν επισκιάζουν ούτε στο ελάχιστο την “ερμηνεία” της Σμιθ. Πολύ σύντομα ξεδιπλώνεται ένας θρήνος για τη φύση που καταστρέφεται. Μια φωνή από τα βάθη των ωκεανών και ένας πλανήτης που ζητάει βοήθεια. Ήχοι που ξέρουμε ότι έχουν ηχογραφηθεί στο Τσερνόμπιλ δημιουργούν νοερές εικόνες καταστροφής.

“Θέλαμε να κάνουμε ένα κομμάτι για το Τσερνόμπιλ” έχει πει η Πάτι Σμιθ, “και να το αφιερώσουμε στα παιδιά που έπαθαν παγκρεατικό καρκίνο από την ακτινοβολία και δεν έζησαν. Θέλαμε να μείνουν στη μνήμη μας. Ο Crasneanscki πήγε στο δάσος της περιοχής – αλλά και έχοντας πάρει ειδικά χαρτιά μπήκε και ηχογράφησε στον αντιδραστήρα. Ήθελε να αποτυπώσει την sonic ατμόσφαιρα του χώρου μέσα τον κλειστό αντιδραστήρα αλλά και στο περιβάλλον δάσος όπου τα φρούτα και τα λουλούδια είναι όμορφα και φαίνονται φυσιολογικά, αλλά είναι ραδιενεργά. Ο ήχος των φύλλων που πέφτουν. Αυτοί οι ήχοι είναι τελείως διαφορετικοί από οτιδήποτε άλλο”. Και τους ακούσαμε! Η Σμιθ μάς μιλάει για τη Γη, τις ιεροτελεστίες της φύσης, το βασίλειο του χειμώνα και τα αστέρια που δημιουργούν νέους αστερισμούς. Στα ιντερμέδια τραγουδάει για τα “δάκρυα”. Such great tears…

“Μην κλαις για τον Παζολίνι”

Οι εικόνες από το «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» του Παζολίνι συναντούν τις καμπάνες της αποκάλυψης και τη Μήδεια. Είναι πραγματικά ανατριχιαστικό να ακούς την Πάτι Σμιθ -γνωρίζοντας όλη τη μουσική της ιστορία και την ακτιβιστική της δράση – να μιλά ως Μήδεια και πίσω της ακριβώς να προβάλλεται η εικόνα της Κάλλας σαν βγαλμένη από ένα μυστικιστικό ποπ αρτ παράλληλο σύμπαν.

Ο Παζολίνι ασχολήθηκε με τον μύθο της Μήδειας το 1969 και βρήκε στο πρόσωπο της Κάλλας τον αρχετυπικό απόκοσμο χαρακτήρα της μάγισσας που αναζητούσε. Έξι χρόνια αργότερα ο Παζολίνι δολοφονείται άγρια στην παραλία της Όστια, κοντά στη Ρώμη. Εδώ οι ηχητικές λεπτομέρειες γίνονται όλο και πιο πολύπλοκες. Η Πάτι Σμιθ ασθμαίνει απαγγέλλοντας βραχνά με πόνο “Είμαι εγώ, είμαι ο άλλος, είμαι μητέρα, αλλά δεν είμαι πια μητέρα”.

Ο φρενήρης ρυθμός κορυφώνεται πολύ δυνατά με την Πάτι Σμιθ να φωνάζει “Μην κλαις για τον Παζολίνι, είναι νεκρός, έπεσε στη λάσπη αλλά σηκώθηκε, σηκώθηκε πιο ψηλά από ότι νομίζεις, είναι ελεύθερος”.

“Σήκω επάνω, σήκω φίλε”, φώναξε στο κοινό, δημιουργώντας μια επιθυμία πραγματικά να δράσεις, να μην μείνεις αμέτοχος σε τίποτα. Έχεις άποψη; Θέλεις να κάνεις καλύτερο τον κόσμο; “Σήκω, σήκω…. Μην κάθεσαι”.

Και ο συνδετικός ιστός όλων αυτών που παρακολουθήσαμε; Η κατανόηση; Η ανθεκτικότητα; Η δράση; Η αγάπη; Για το τέλος τραγούδησε το “Wing” και το αφιέρωσε στον Παζολίνι. Αφού μας είπε ότι παρά τις δυσκολίες που έχουμε βιώσει εδώ στην Αθήνα νιώθει μια πολύ ωραία ενέργεια στην πόλη, μας αφιέρωσε ένα τραγούδι της. Κι ενώ θα μπορούσε να τραγουδήσει το “People Have The Power” που θα είχε ένα ξεκάθαρα ακτιβιστικό μήνυμα επέλεξε κάτι άλλο.

Επέλεξε να μας αποχαιρετήσει α καπέλα με το “Because the Night”, το οποίο έγραψε μαζί με τον Μπρους Σπρίνγκστιν. Πιθανώς γιατί οι στίχοι απεικονίζουν τη αέναη σχέση αγάπης-έρωτα που έχει με το κοινό … που την αποδέχεται πάντα όπως είναι και την κατατάσσει στις καλλιτέχνιδες που ταιριάζουν με το σκοτάδι της νύχτας, αλλά δημιουργουν δρόμους προς το φως.