Το άγνωστο δράμα όσων έφτασαν στη Λευκορωσία για να περάσουν στην ΕΕ

Από το καλοκαίρι του 2021, χιλιάδες άνθρωποι ταξίδεψαν στη Λευκορωσία με σκοπό να περάσουν στη Λετονία, τη Λιθουανία ή την Πολωνία σε αναζήτηση ασφάλειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Είναι γεγονός ότι εν μέσω αυξανόμενων συγκρούσεων και κλιμακούμενων κρίσεων και η Λευκορωσία έχει γίνει βασική χώρα διέλευσης για τους ανθρώπους μετακινούνται.

Τα τελευταία χρόνια, οι άνθρωποι που αναζητούν ασφάλεια στην Ευρώπη, έχουν χειραγωγηθεί από την πολιτική ρητορική και έχουν θέσει τη ζωή τους σε κίνδυνο. Πολλοί από αυτούς που κατάφεραν να φτάσουν στη Λετονία, τη Λιθουανία και την Πολωνία βρέθηκαν να αναγκάζονται να επιστρέψουν στη Λευκορωσία από τις συνοριακές αρχές, συχνά με μια βίαιη πρακτική γνωστή ως pushback.

Σύμφωνα με πολλαπλές μαρτυρίες ανθρώπων, οι συνοριοφύλακες της ΕΕ άνοιξαν πυρ εναντίον τους, τους έριξαν δακρυγόνα, τους ξυλοκόπησαν, έκλεψαν τα τιμαλφή τους, κατέστρεψαν τα υπάρχοντά τους και τους απείλησαν με τέιζερ, σκυλιά, μεταλλικές ράβδους και αλυσίδες. Οι άνθρωποι αναφέρουν επίσης ότι τους έσπρωξαν πίσω στη Λευκορωσία μέσα από ποτάμια, τους έγδυσαν και τους ανάγκασαν να στέκονται με τα εσώρουχα για ώρες τη νύχτα στη βροχή.

Καθώς το 2021 εμφανίστηκαν αναφορές για ανθρώπους που μετακινούνται, οι οποίοι τέθηκαν σε κίνδυνο και στερήθηκαν την πρόσβαση τους σε υγειονομική περίθαλψη και προστασία στα σύνορα της Λευκορωσίας με τη Λετονία, τη Λιθουανία και την Πολωνία, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ξεκίνησαν παρεμβάσεις και στις τέσσερις χώρες.

Πριν από το 2021, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα είχαν ήδη εργαστεί στη Λευκορωσία επί σειρά ετών για την υποστήριξη του εθνικού προγράμματος για τη φυματίωση. Τον Οκτώβριο του 2021, η ομάδα επείγουσας παρέμβασης έφτασε στη Λευκορωσία-κατά τα επόμενα δύο χρόνια, βοηθήσαν τους ανθρώπους που βρίσκονταν σε κίνηση και ήταν διασκορπισμένοι σε όλη τη χώρα να έχουν πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Μέσα από τις δράσεις στη Λευκορωσία, έγιναν μάρτυρες των συνεπειών της κακομεταχείρισης και της παραμέλησης σε μια επισφαλή ομάδα ανθρώπων που προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων ασυνόδευτων παιδιών, οικογενειών, γυναικών και ανδρών.

“Μας χτυπούσαν βάναυσα και μέχρι σήμερα δεν μπορώ να αναπνεύσω”

Ένας Σύρος άνδρας περιγράφει πώς τον γύρισαν βίαια πίσω στη Λευκορωσία αφού πέρασε στην Πολωνία: «Μας έπιασαν οι Πολωνοί συνοριοφύλακες. Μας είπαν να βγάλουμε τα ρούχα μας και μείναμε με τα εσώρουχα και μας ανάγκασαν να καθίσουμε στο έδαφος», λέει. «Μας χτυπούσαν βάναυσα και μέχρι σήμερα δεν μπορώ να αναπνεύσω… Μας πήραν τα τηλέφωνα και μας τα έσπασαν, και αυτός είναι ο μόνος τρόπος που είχα για να επικοινωνήσω με την οικογένειά μου… Και μετά μας έβαλαν στην πλευρά της Λευκορωσίας».

Μια Αιγύπτια γυναίκα περιγράφει επίσης: «Η αστυνομία της Λευκορωσίας μας πήγε σε έναν καταυλισμό, όλη την ομάδα… και χτύπησαν τους ανθρώπους, πολύ. Μετά από αυτό, με ρώτησαν: «Γιατί δεν περνάς απέναντι; Τους λέμε: ‘Είναι πολύ δύσκολο, προσπαθούμε, δεν μπορούμε, δεν έχουμε νερό, φαγητό. Μου είπαν: Δεν μπορείτε να γυρίσετε πίσω, πρέπει να περάσετε απέναντι».

Οι άνθρωποι που ταξιδεύουν στη Λευκορωσία σε αναζήτηση μιας ασφαλούς διαδρομής προς την ΕΕ προέρχονται από διαφορετικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων περιοχών που έχουν εμπλακεί σε εμφύλιο πόλεμο και χαρακτηρίζονται από αναταραχές και ανασφάλεια. Πολλοί άνθρωποι που έλαβαν φροντίδα από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα είχαν ταξιδέψει από το Αφγανιστάν, τη Συρία, την Υεμένη, τη Σομαλία, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και το Ιράν.

Ένας άνδρας από το Κονγκό περιγράφει πώς παραπλανήθηκε σχετικά με το ταξίδι που είχε μπροστά του: «..Λένε: “Μπορείς να πας στην Πολωνία. Είναι η πρώτη φορά που ταξιδεύω. Δεν ήξερα τι είναι η Ευρώπη. Είσαι στη Λευκορωσία- λένε ότι είσαι στην Πολωνία… Νόμιζα ότι θα μου έδιναν βίζα. Και αυτή η βίζα θα μας βοηθούσε να πάμε στην Πολωνία. Φτάνεις και δεν μπορείς να γυρίσεις πίσω και δεν ξέρεις τι να κάνεις. Αλλά θέλουν να σου κλέψουν τα χρήματα».

Οι άνθρωποι περιέγραψαν ότι έπρεπε να περπατήσουν για μέρες από τη Λευκορωσία προς τα σύνορα, κατασκηνώνοντας σε δάση και αντιμετωπίζοντας κινδύνους στη διαδρομή. Μια γυναίκα από τη Δυτική Αφρική θυμάται: «Περπατάγαμε τη νύχτα, παντού ήταν σκοτάδι… Τόσοι πολλοί άνθρωποι πέθαιναν. Βλέπουμε κόκαλα, βλέπουμε κόκαλα όταν περπατάμε… Αλλά πρέπει να διασχίσουμε το νερό, πρέπει να το διασχίσουμε, και είναι πολύ, πολύ βαθύ».

Πολλοί άνθρωποι είπαν ότι, μετά από μια προσπάθεια να περάσουν τα σύνορα, αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στη Λευκορωσία, όπου εγκλωβίστηκαν σε πόλεις ή κωμοπόλεις όπως το Μινσκ, ζώντας υπό το φόβο της απέλασης και της αστυνομίας. Οι περισσότεροι ανέφεραν στις ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ότι ένιωθαν παγιδευμένοι και εγκαταλελειμμένοι στη Λευκορωσία και πίστευαν ότι οι μόνες επιλογές που είχαν ήταν να συνεχίσουν να προσπαθούν να περάσουν στην ΕΕ ή να ζήσουν κρυμμένοι στη Λευκορωσία.

Ένας άνδρας από την Υεμένη περιγράφει την καθημερινή του ζωή στη Λευκορωσία: «Δεν μπορώ να βγω έξω. Τις περισσότερες ημέρες βρίσκομαι στο διαμέρισμα. Μένω μόνο στο δωμάτιό μου. Μπορώ να δω από το παράθυρό μου ένα πάρκο – τα παιδιά παίζουν εκεί. Θέλω να πάω με τον γιο μου, αλλά δεν μπορώ».

Επί δύο χρόνια, η ομάδα επείγουσας παρέμβασης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Λευκορωσία παρείχε ανθρωπιστική βοήθεια σε ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνηση και διευκόλυνε την πρόσβασή τους σε ιατρική και ψυχική φροντίδα. Από τον Οκτώβριο του 2021 έως τον Οκτώβριο του 2023, το προσωπικό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα παρείχε βοήθεια σε τουλάχιστον 2.000 άτομα πριν ή μετά την προσπάθειά τους να διασχίσουν τα σύνορα Λευκορωσίας-ΕΕ.

«Οι περισσότεροι άνθρωποι που υποστηρίξαμε έχουν πραγματοποιήσει επικίνδυνα ταξίδια αναζητώντας ασφάλεια, αλλά αντ’ αυτού βρέθηκαν ανάμεσα σε σφυρί και αμόνι στα σύνορα Λευκορωσίας-ΕΕ, στερούμενοι την πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη και προστασία» αναφέρει ο Norman Sitali, Διευθυντής ιατρικών αποστολών των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Η πλειονότητα των ανθρώπων που δέχτηκαν φροντίδα από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα ήταν ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες όπως: τραυματίες, έγκυες γυναίκες, μητέρες με μικρά μωρά, άτομα με χρόνιες ασθένειες, ηλικιωμένοι και παιδιά. Το προσωπικό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα παρέπεμψε τους ανθρώπους για θεραπεία για πολλαπλά ιατρικά περιστατικά, συμπεριλαμβανομένων των κρυοπαγημάτων από τις χαμηλές θερμοκρασίες, των οξέων αναπνευστικών λοιμώξεων, των χρόνιων ασθενειών και των σωματικών τραυμάτων που συμβαδίζουν με ξυλοδαρμούς και πτώσεις από τα τείχη και τους φράχτες που χωρίζουν τη Λευκορωσία από τους γείτονές της στην ΕΕ.

Τα τελευταία δύο χρόνια, η ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Λευκορωσία λειτούργησε επίσης μια τηλεφωνική γραμμή για τους ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνηση, χρησιμοποιώντας μια εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων για την αποστολή ειδοποιήσεων SOS και αιτημάτων για επείγουσα ιατρική φροντίδα.