Η GALIT ATLAS ΕΧΑΣΕ ΤΟΝ ΣΥΝΤΡΟΦΟ ΤΗΣ ΚΑΙ “ΞΟΡΚΙΖΕΙ” ΤΟ ΤΡΑΥΜΑ ΜΑΣ

Πόσο “δικά” μας είναι τελικά τα τραύματα που κουβαλάμε; Πόσο ρόλο έχουν παίξει οι γονείς και οι πρόγονοί μας στη διαμόρφωση της συνείδησής μας; Ποια είναι η θέση μας απέναντι στη “συναισθηματική μας κληρονομιά”;

Το βιβλίο “Η κληρονομιά του τραύματος” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέλευθος μεταφέρει ιστορίες ασθενών της ψυχαναλύτριας Galit Atlas οι οποίες εμπλέκονται με τα δικά της βιώματα. Άλλωστε, αφορμή για να γραφτεί το εν λόγω έργο της είναι η απώλεια που έζησε η ίδια η συγγραφέας και κλήθηκε να διαχειριστεί.

Λίγο μετά την κυκλοφορία του βιβλίου, η Galit Atlas μιλάει στο Magazine του NEWS 24/7 σε μια συνέντευξη που μας αφορά όλους ανεξαιρέτως, είτε έχουμε επίγνωση του βάρους που κουβαλάμε, είτε ενδεχομένως όχι ακόμη.

Τι σας ενέπνευσε να γράψετε αυτό το βιβλίο και σε ποιον αναγνώστη/στρια πιστεύετε ότι απευθύνεται;

Μέσα από την εργασία μου ως κλινική ψυχολόγος, συνειδητοποίησα ότι σε κάθε συνεδρία θεραπείας, δεν «συνομιλώ» μόνο με τον ίδιο τον ασθενή αλλά τουλάχιστον και με τις δύο γενιές που προηγήθηκαν – τους γονείς και τους παππούδες του. Έγραψα το βιβλίο από ενδιαφέρον για το πώς οι τραυματικές και μη επεξεργασμένες εμπειρίες εισβάλλουν στον ψυχισμό της επόμενης γενιάς και εμφανίζονται συχνά με εκπληκτικούς και απρόβλεπτους τρόπους.

Ακολούθησα την κλινική μου παρατήρηση και περιέγραψα πώς ζουν μέσα μας αυτοί που μας μεγάλωσαν, πώς βιώνουμε τον συναισθηματικό τους πόνο, ονειρευόμαστε τις αναμνήσεις τους, γνωρίζουμε ακόμα και όσα δεν μας μεταφέρθηκαν προφορικά. Και αυτά τα πράγματα διαμορφώνουν τη ζωή μας.

Άρχισα να γράφω αυτό το βιβλίο πριν από την πανδημία. Ξεκίνησε ως ένα πολύ προσωπικό έργο, που γράφτηκε αφότου πέθανε ο σύντροφος της ζωής μου από καρκίνο, επομένως είναι γεμάτο με τη δική μου ιδιωτική θλίψη και τραύμα. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, παρατήρησα νέους τρόπους με τους οποίους οι ασθενείς μου άρχισαν να θυμούνται τραύματα από το παρελθόν τους και από το παρελθόν των γονιών τους. Η θλίψη έγινε καθολική και η πολύ προσωπική εμπειρία της συγγραφής αυτού του βιβλίου αποτέλεσε μια συγκινησιακή εμπειρία που ήθελα να μοιραστώ και με άλλους.

Το βιβλίο «Η κληρονομιά του τραύματος» έχει εκδοθεί μέχρι στιγμής σε 26 γλώσσες και έχει διαβαστεί από διάφορα είδη αναγνωστών. Όλοι τους είναι άνθρωποι που ενδιαφέρονται για την προσωπική τους ανάπτυξη και την κατανόηση της συναισθηματικής δυναμικής που μας κάνει αυτό που είμαστε.

Το βιβλίο απευθύνεται μόνο σε άτομα που έχουν βιώσει κάποιο πρόσφατο τραύμα ή σε όλους του αναγνώστες;

Αυτό το βιβλίο είναι για όλους γιατί όλοι κουβαλάμε κάποιας μορφής «συναισθηματική κληρονομιά». Ένα από τα πράγματα που γοητεύει περισσότερο τους ανθρώπους σχετικά με τη «συναισθηματική κληρονομιά», είναι η ιδέα ότι κληρονομούμε ακόμη και οικογενειακά τραύματα για τα οποία δεν μας έχουν μιλήσει και ότι στην πραγματικότητα γνωρίζουμε πράγματα που δεν μας μεταφέρθηκαν προφορικά ή επεξηγηματικά, και τους τρόπους με τους οποίους αυτά τα πράγματα έχουν επηρεάσει τη ζωή μας.

Κάθε οικογένεια έχει κάποιο ιστορικό τραύματος αφού κουβαλάμε συναισθηματικό υλικό που ανήκει στους γονείς και τους παππούδες μας, διατηρώντας τις απώλειές τους που ποτέ δεν μας διατύπωσαν πλήρως.

Νιώθουμε αυτά τα τραύματα ακόμα κι αν δεν τα γνωρίζουμε συνειδητά. Στο βιβλίο προσπαθώ να εξηγήσω αυτές τις έννοιες καθώς σχετίζονται με την ασυνείδητη επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων και με τη θεωρία της προσκόλλησης. Εξετάζω πώς κληρονομούμε, κρατάμε και επεξεργαζόμαστε πράγματα που δεν θυμόμαστε ή δεν έχουμε βιώσει οι ίδιοι.

Ποιο είναι το βάρος αυτού που είναι παρόν στη ζωή μας αλλά δεν είναι πλήρως γνωστό;

Μπορούμε πραγματικά να κρατάμε μυστικά ο ένας από τον άλλον;

Τι κληρονομούμε και τι μεταλαμπαδεύουμε στην επόμενη γενιά;

Στην Ελλάδα, σε πολλές οικογένειες δεν συνηθίζεται από τα μέλη τους να εκφράζουν τα συναισθήματά τους ο ένας στον άλλον. Πώς επηρεάζει αυτό τη διαμόρφωση του ανθρώπου αλλά και του συλλογικού συναισθήματος;

Έχετε δίκιο ότι διαφορετικοί πολιτισμοί επικοινωνούν διαφορετικά τα συναισθήματα τους. Είναι ενδιαφέρον για μένα να βλέπω διαφορετικές αντιδράσεις στο βιβλίο σε διαφορετικές χώρες. Συνειδητοποιώ ότι οι διαφορετικοί πολιτισμοί αντιμετωπίζουν τη συναισθηματική κληρονομιά με τρόπους που αντικατοπτρίζουν τόσο την οικογένεια ως αξία όσο και τους τρόπους με τους οποίους χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να εκφράσουν τα συναισθήματά τους.

Σε πολιτισμούς όπου τα συναισθήματα δεν εκφράζονται ευθέως, το τραύμα των προηγούμενων γενεών έχει τη μορφή αυτού που αποκαλώ στο βιβλίο «ένα φάντασμα». Το φάντασμα του μη εκφρασμένου και του ανείπωτου.

Σαν φάντασμα, αυτό το συναισθηματικό υλικό υπάρχει, το νιώθουν όλοι, αλλά δεν έχει μορφή ή σχήμα.

Από μικρός θυμάμαι τη μητέρα μου να αγχώνεται συνεχώς και τον πατέρα μου να είναι πιο πραγματιστής. Με τα χρόνια ανέπτυξα τις δικές μου αγωνίες και τη δική μου στάση ζωής. Τελικά όσο μεγαλώνουμε γινόμαστε αυτό που ήταν οι γονείς μας ή ενδόμυχα προσπαθούμε να πάμε κόντρα;

Αυτή είναι μια πολύ καλή ερώτηση. Εξαρτάται από το πόσο μεγαλώνουμε, ταυτιζόμενοι με τους γονείς μας. Όσοι από εμάς αναπτύσσουμε ταύτιση με έναν γονέα θα υιοθετήσουμε επίσης πολλούς από τους δικούς του μηχανισμούς προσαρμογής και άμυνας. Άλλοι θα προσπαθήσουν να αντισταθούν, να αντικαταστήσουν ή ακόμα και να επιδιορθώσουν αυτό που τους έλειψε από τα όσα τους δόθηκαν.

Αλλά είναι ενδιαφέρον, ανεξάρτητα από τη μορφή της αντίδρασης, όπως γράφω στο βιβλίο: οι γονείς μας αναπόφευκτα ζουν μέσα μας χωρίς την άδειά μας. Οι σχέσεις μας μαζί τους είναι οι πρώτες που έχουμε και οι μελλοντικές μας σχέσεις με τον εαυτό μας και με τους άλλους υπάρχουν μόνο μέσα από έναν διάλογο μαζί τους.

Πολλές φορές προσπαθώντας να σπάσουμε τον κύκλο του τραύματος, προσπαθούμε να διορθώσουμε αυτό που πήγε στραβά για να σταματήσουμε να επαναλαμβάνουμε τις ίδιες συμπεριφορές στην καθημερινότητά μας, με κάθε μέσο που μπορούμε. Είναι όμως αυτή η σωστή προσέγγιση;

Είναι πολύ φυσιολογικό να προσπαθεί κανείς να σπάσει αυτόν τον κύκλο επιστρέφοντας – συμβολικά – στον ίδιο τόπο και προσπαθώντας να διορθώσει όσα πήγαν στραβά. Στην πραγματικότητα, ξανά και ξανά, το ανθρώπινο ασυνείδητο μας φέρνει στο σημείο όπου τα πράγματα πήγαν στραβά, με την επιθυμία να επαναλάβουμε την διαδικασία με καλύτερο τρόπο, πάλι από την αρχή. Επαναλαμβάνουμε και προσπαθούμε να επιτύχουμε να ελέγξουμε εκ των υστέρων τα γεγονότα που μας επέφεραν πλήγματα, από τα οποία δεν μπορέσαμε να προστατευτούμε ή για τα οποία νιώθαμε ντροπή και ενοχή.

Στον επαναληπτικό μας ψυχαναγκασμό, θέλουμε να ξαναζήσουμε τα γεγονότα, και αυτή τη φορά να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα, να το κάνουμε σωστά, να αποκτήσουμε τον έλεγχο στις πιο ευάλωτες στιγμές της ζωής μας. Όμως αυτό που ξεκινά ως επιθυμία επιδιόρθωσης συχνά καταλήγει να είναι μια επανάληψη του ίδιου οδυνηρού πράγματος.

Το συναισθηματικό μας έργο είναι να αναλογιστούμε αυτές τις παρορμήσεις επιστροφής και «επιδιόρθωσης» και να θρηνήσουμε τον πόνο του παρελθόντος αντί να προσπαθούμε να τον διορθώσουμε, να θρηνήσουμε αυτό που δεν μπορούμε να αλλάξουμε.

Πόσο σημαντικό είναι να μην πνίξουμε το συναίσθημα της θλίψης και της απώλειας που θα ζήσουμε κάποια στιγμή στη ζωή μας;

Όλα όσα δεν επεξεργαζόμαστε βρίσκουν τρόπο να εκφραστούν.

Η συναισθηματική μας δουλειά είναι να βρούμε τον τρόπο να αποκτήσουμε τον έλεγχο της ζωής μας, να αλλάξουμε το τυχαίο και να το κάνουμε πεπρωμένο, πράγμα που σημαίνει να γίνουμε ενεργοί παράγοντες στην ίδια μας τη ζωή. Το να μπορεί κανείς να βιώσει ακόμα και τα πιο οδυνηρά και ανησυχητικά συναισθήματα είναι προνόμιο.

Ποιο είναι το πιο σημαντικό «μάθημα» που έχετε πάρει από τους θεραπευόμενους σας;

Υπάρχει η άποψη ότι οι άνθρωποι κάνουν ψυχοθεραπεία επειδή θέλουν να κάνουν αλλαγές στη ζωή τους, όμως στην πραγματικότητα, όλοι νιώθουμε αντικρουόμενα συναισθήματα σε σχέση με την αλλαγή. Συνήθως, καθώς ξετυλίγεται η αφήγηση, ανακαλύπτουμε τα κενά μεταξύ αυτού που θέλουν να έχουν οι άνθρωποι και αυτού που μπορούν να ανεχτούν να έχουν.

Για παράδειγμα, πίσω από την επιθυμία να βγάλουμε χρήματα, να κάνουμε καριέρα ή να κάνουμε παιδιά, μπορεί να εντοπίσουμε την αντίσταση στην αλλαγή, μια κρυφή αμφιθυμία σε σχέση με την κατάκτηση της ενηλικίωσης, την αντιμετώπιση του αποχωρισμού και της απώλειας που όλα τα παραπάνω συνεπάγονται. Κάτω από την επιθυμία να κατακτήσουμε ή να μην κατακτήσουμε διάφορα πράγματα στη ζωή μας, υπάρχει συνήθως ένα άλλο επίπεδο επιθυμιών που μας κατευθύνει.

Ένα από τα πιο σημαντικά μαθήματα που έχω μάθει στα 25 χρόνια που είμαι ψυχοθεραπεύτρια είναι ότι όλα όσα δεν γνωρίζουμε συνειδητά για τον εαυτό μας έχουν τη δύναμη να ελέγχουν και να κατευθύνουν τη ζωή μας. Υπάρχει πάντα ένα αόρατο, ασυνείδητο μέρος του εαυτού μας που μπορεί να πηγαίνει ενάντια στους συνειδητούς μας στόχους, και ακόμα και να τους αντιμάχεται και να να τους υπονομεύει.

Είναι σημαντικό για τους θεραπευτές και τους θεραπευόμενους να μην ξεχνούν πόσο τρομακτικό είναι να αλλάζει κανείς και πόσο όλοι φοβόμαστε το άγνωστο.

ΤΟ WHO IS WHO ΤΗΣ GALIT ATLAS

Η Galit Atlas, PhD, είναι ψυχαναλύτρια και κλινική επόπτρια με γραφείο στη Νέα Υόρκη. Είναι µέλος του διδακτικού προσωπικού του Μεταδιδακτορικού Προγράμματος Ψυχοθεραπείας και Ψυχανάλυσης του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, του Εθνικού Εκπαιδευτικού Προγράμματος και του Τετραετούς Προγράμματος Εκπαίδευσης Ενηλίκων του Εθνικού Ινστιτούτου Ψυχοθεραπείας της Νέας Υόρκης.

Έχει γράψει το The Enigma of Desire: Sex, Longing, and Belonging in Psycho-analysis και, σε συνεργασία µε τον Lewis Aron, το Dramatic Dialogue: Contemporary Clinical Practice, έχει επιμεληθεί το When Minds Meet: The Work of Lewis Aron και έχει γράψει πολυάριθµα άρθρα και κεφάλαια βιβλίων που επικεντρώνονται στο φύλο και στη σεξουαλικότητα.

Το δηµοσίευµά της στους New York Times µε τίτλο «A Tale of Two Twins» κέρδισε το βραβείο Gradiva το 2016. Ως σημαίνουσα μορφή του τομέα της σχεσιακής ψυχανάλυσης, έχει λάβει το βραβείο έρευνας André François, καθώς και το βραβείο έρευνας της Βορειοαµερικανικής Εταιρείας Δραµατοθεραπείας (NADTA). Διδάσκει και δίνει διαλέξεις σε όλες τις ΗΠΑ αλλά και διεθνώς.