Τράπεζες: “Όμηροι” του ακριβού χρήματος επιχειρήσεις και νοικοκυριά

Στη «μέγγενη» του ακριβού κόστους χρήματος εξακολουθεί να παραμένει εγκλωβισμένη η πραγματική οικονομία, καθώς τα τελευταία στοιχεία τόσο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας όσο και της Τράπεζας της Ελλάδος δείχνουν ότι οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά στην Ελλάδα εξακολουθούν να δανείζονται με επιτόκια που είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη.

Τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (Ιανουάριος 2024) καταδεικνύουν ότι το επιτόκιο δανεισμού, για παράδειγμα στα στεγαστικά δάνεια, είναι το πέμπτο υψηλότερο στην ευρωζώνη αγγίζοντας το 4,58%, έναντι 3,87% του μέσου κοινοτικού όρου.

Στα επιχειρηματικά δάνεια, η εικόνα της χώρας μας παραμένει παρόμοια, με το συνολικό περιθώριο μεταξύ επιτοκίου δανεισμού και καταθέσεων να διαμορφώνεται ως ένα από τα υψηλότερα στην ευρωζώνη, σαφώς υψηλότερο του μέσου όρου. Σύμφωνα μάλιστα με την Τράπεζα της Ελλάδος άνοδο στα μέσα επιτόκια των επιχειρηματικών δανείων καταγράφεται τον Μάρτιο, τάση που οδηγεί στη διεύρυνση του περιθωρίου μεταξύ επιτοκίων νέων καταθέσεων και δανείων στο 5,71% τον Μάρτιο (από 5,24% τον Φεβρουάριο) και στο 5,78% για το σύνολο του χαρτοφυλακίου καταθέσεων και δανείων. Συγκεκριμένα, το μέσο επιτόκιο για επιχειρηματικά δάνεια διαμορφώθηκε τον Μάρτιο στο 6,30% (5,18% στην Ευρωζώνη) έναντι 6,01% τον Φεβρουάριο (5,14% στην Ευρωζώνη) και σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤΤΕ, η μεγαλύτερη άνοδος εντοπίζεται στα μεγάλα επιχειρηματικά δάνεια άνω του 1 εκατ., όπου το μέσο επιτόκιο εκτινάχθηκε στο 6,24% τον Μάρτιο από 5,88% τον Φεβρουάριο.

Το χαμηλότερο επιτόκιο καταθέσεων στην Ευρωζώνη

Ταυτόχρονα, οι ελληνικές τράπεζες προσφέρουν το χαμηλότερο επιτόκιο καταθέσεων στα νοικοκυριά στην ευρωζώνη: 1,83% στο σύνολο των καταθέσεων με συμφωνημένη διάρκεια, έναντι 3,2% του μέσου κοινοτικού όρου, και άνω του 3,5% σε χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία.

Ως αποτέλεσμα, τα έσοδα των ελληνικών τραπεζών από τόκους σχεδόν διπλασιάστηκαν το πρώτο εξάμηνο του 2023 σε σχέση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2022, ενώ τα συνολικά κέρδη μειωθήκαν λόγω της μείωσης των εσόδων από μη επαναλαμβανόμενες συναλλαγές (πχ συναλλαγές κυβερνητικών ομολόγων, παράγωγα προϊόντα και προϊόντα αντιστάθμισης κινδύνου, κέρδη από τη διάσπαση και πώληση παραρτημάτων). Το επιτόκιο από προμήθειες αυξήθηκε επίσης κατά 5,7%, ενώ οι τράπεζες σχεδιάζουν περαιτέρω αυξήσεις με μηνιαίες χρεώσεις στους καταθετικούς λογαριασμούς.

Την ίδια στιγμή η πιστωτική επέκταση το 2023 σε σχέση με το 2022 αυξήθηκε μόλις κατά 5,8% σε επιχειρήσεις, ενώ μειώθηκε κατά 1,3% στους ελεύθερους επαγγελματίες και 2% στους ιδιώτες. Αντιθέτως, υπήρξε μεγάλη επέκταση αυξημένη κατά 15,9% προς τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις και τα λοιπά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Το δε πηλίκο του συνόλου των δανείων προς τις καταθέσεις στην Ελλάδα αγγίζει περίπου στο 60%, βαίνει μειούμενο σε σχέση με τα προηγούμενα έτη και παραμένει εξαιρετικά χαμηλότερο του μέσου όρου των χωρών του ενιαίου εποπτικού μηχανισμού (105%).

Μεγάλωσε το χάσμα μεταξύ επιτοκίων δανείων και καταθέσεων

Ή «έκρηξη» του περιθωρίου μεταξύ των επιτοκίων καταθέσεων και χορηγήσεων έρχεται σε αντίθεση από τα στοιχεία που έχουν δημοσιεύσει οι τράπεζες για το α΄ τρίμηνο του έτους, τα οποία δείχνουν μικρή πτώση των επιτοκίων κυρίως στα επιχειρηματικά δάνεια, ως αποτέλεσμα των χαμηλών επιτοκίων του Ταμείου Ανάκαμψης προς τις μεγάλες και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Η διεύρυνση του περιθωρίου μεταξύ επιτοκίων καταθέσεων και δανείων στο 5,71% με βάση τα στοιχεία που δημοσίευσε η ΤτΕ αποδίδεται και στα ιδιαίτερα χαμηλά επιτόκια που δίνουν οι τράπεζες για τις προθεσμιακές καταθέσεις από νοικοκυριά. Η μέση απόδοση υποχώρησε περαιτέρω στο 1,77% τον Μάρτιο από 1,80% τον Φεβρουάριο, όταν το αντίστοιχο μέσο επιτόκιο στην Ευρωζώνη ήταν τον Μάρτιο στο 3,19%.

Αντίθετα, σύγκλιση υπάρχει στο μέσο επιτόκιο που δίνουν οι τράπεζες για προθεσμιακές καταθέσεις από επιχειρήσεις, που αυξήθηκε τον Μάρτιο στο 3,22% από 3,20% τον Φεβρουάριο, διατηρώντας μικρή διαφορά από το μέσο αντίστοιχο ευρωπαϊκό επιτόκιο που διαμορφώθηκε στο 3,68% από 3,63%. Τα αυξημένα επιτόκια για τις προθεσμιακές καταθέσεις των επιχειρήσεων είναι αποτέλεσμα του ισχυρότερου ανταγωνισμού που υπάρχει για την προσέλκυση κεφαλαίων, ειδικά από επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται και εκτός Ελλάδας και μπορούν να μεταφέρουν μέρος της ρευστότητάς τους στο εξωτερικό.

Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τα νοικοκυριά που κρατούν το σύνολο των αποταμιεύσεών τους στις ελληνικές τράπεζες, οι οποίες λόγω της υψηλής ρευστότητας που διαθέτουν, δεν έχουν λόγο να προσφέρουν υψηλότερα επιτόκια για να προσελκύσουν καταθέσεις, ειδικά όταν πρόκειται για χαμηλά ποσά.