“Ψαλίδι” πληθωρισμού τροφίμων στο οικογενειακό εισόδημα

Παραμένει το “αγκάθι” του πληθωρισμού στα τρόφιμα, που ουσιαστικά, όπως καταγράφηκε και τον περασμένο μήνα, “ψαλιδίζει” κατά το μεγαλύτερο ποσοστό ακόμη και αυτήν την αύξηση του κατώτατου μισθού και του κατώτατου ημερομισθίου, που ανήλθε στο 6,41%. Κι αυτό την ώρα που, βέβαια, παρά τις τάσεις αποκλιμάκωσης, οι τιμές έχουν κατοχυρώσει τέτοια επίπεδα, που ακόμη και η όποια άνοδος του διαθέσιμου εισοδήματος δεν επαρκεί για να καλύψει το κενό.

Να σημειωθεί ότι  Δείκτης τιμών Τροφίμων και μη αλκοολούχων ποτών που τον περασμένο Δεκέμβριο είχε φτάσει στις 130,56 μονάδες, έχοντας αυξηθεί κατά 30,56% εν σχέσει με το 2020 που είχε οριστεί στο “100” ως έτος βάσης των συγκρίσεων για την προσεχή πενταετία, αν καιτον Απρίλιο του 2024 καταγράφει υποχώρηση στις 129,6 μονάδες ή 0,69% χαμηλότερα από το 2023.

Το εισόδημα

Να σημειωθεί, πάντως, ότι το μεγάλο ζήτημα είναι με τι “δυνάμεις” μπορεί το κάθε νοικοκυριό να καλύψει το “ράλι τιμών” αυτό. Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με ανάλυση που περιλαμβάνει η Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού για το 2024, οι δημοσιονομικές παρεμβάσεις που έχουν τεθεί σε ισχύ εκτιμάται ότι θα αυξήσουν το μέσο ετήσιο ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα φέτος, κατά 1,4%, κάτι που ειδικά για τα αδύναμα στρώματα προφανώς δεν επαρκεί. Πάντως , το διαθέσιμο εισόδημα κινείται ανοδικά την τελευταία διετία σε ονομαστικούς όρους. Συγκεκριμένα, αυξήθηκε κατά 7,6% το 2022 και κατά 7,4% το πρώτο εννεάμηνο του 2023, σε ετήσια βάση, ποσοστά, βέβαια, που δεν επαρκούν για να καλύψουν τις απώλειες από τον πληθωρισμό.

“Φρένο” στην άνοδο

Παρά τις ενδείξεις αποκλιμάκωσης του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή παραμένει ισχυρός ο ετήσιος ρυθμός ανόδου σε βασικά είδη. Συγκεκριμένα  αμετάβλητος παρέμεινε τον Απρίλιο εφέτος ο ρυθμός ανόδου του πληθωρισμού, καθώς καταγράφηκε αύξηση 3,1%, από 3,2% τον Μάρτιο και έναντι αύξησης 3% τον Απρίλιο 2023. Ωστόσο, συνεχίζονται, έστω και μικρότερες, οι ανατιμήσεις στα τρόφιμα και είδη διατροφής (5,4%), λόγω αύξησης κυρίως των τιμών σε: ρύζι, κρέατα (γενικά), νωπά ψάρια, ελαιόλαδο, φρούτα (γενικά), λαχανικά (γενικά), ζάχαρη- σοκολάτες- γλυκά- παγωτά, λοιπά τρόφιμα, μεταλλικό νερό- αναψυκτικά- χυμούς φρούτων. Μέρος της αύξησης αυτής αντισταθμίστηκε από τη μείωση κυρίως των τιμών σε: ψωμί, ζυμαρικά, γαλακτοκομικά και αυγά, άλλα βρώσιμα έλαια.

Ειδικότερα, σε ένα έτος υπήρξαν περαιτέρω ανατιμήσεις σε: Ρύζι (8,5%), Κρέατα- γενικά (3,2%), Ψάρια νωπά (10,6%), Ελαιόλαδο (63,7%), Φρούτα- γενικά (11,6%), Λαχανικά- γενικά (6,1%), Ζάχαρη- σοκολάτες- γλυκά- παγωτά (3,4%), Λοιπά τρόφιμα (3,3%), Μεταλλικό νερό- αναψυκτικά- χυμούς φρούτων (12,5%) και Αλκοολούχα ποτά- μη σερβιριζόμενα (5,8%).

Επίσης, καταγράφηκαν ανατιμήσεις σε βασικά άλλα είδη, απαραίτητα για ένα νοικοκυριό: Ένδυση και υπόδηση (4%), Ενοίκια κατοικιών (4,3%), Επισκευή και συντήρηση κατοικίας (3,2%), Πετρέλαιο θέρμανσης (6,3%), Οικιακές υπηρεσίες (2,2%), Φαρμακευτικά προϊόντα (5,5%), Ιατρικές- οδοντιατρικές και παραϊατρικές υπηρεσίες (2,5%), Νοσοκομειακή περίθαλψη (3,4%), Αυτοκίνητα καινούργια (1,1%), Αυτοκίνητα μεταχειρισμένα (0,7%), Ανταλλακτικά και αξεσουάρ αυτοκινήτου (2,9%), Καύσιμα και λιπαντικά (2,3%), Συντήρηση και επισκευή εξοπλισμού προσωπικής μεταφοράς (3,5%), Μεταφορά επιβατών με αεροπλάνο (15,1%), Εξοπλισμό επεξεργασίας πληροφοριών (6,5%), Μικρά είδη αναψυχής- άνθη- κατοικίδια ζώα (3,4%), Κινηματογράφους- θέατρα (5%), Εφημερίδες- βιβλία και χαρτικά είδη (2,1%), Πακέτο διακοπών (7,9%), Προσχολική και πρωτοβάθμια εκπαίδευση (4%), Δευτεροβάθμια εκπαίδευση (3,6%), Τριτοβάθμια εκπαίδευση (2,8%), Εστιατόρια- ζαχαροπλαστεία- καφενεία- κυλικεία (5,2%), Ξενοδοχεία- μοτέλ- πανδοχεία (7,3%), Κομμωτήρια και καταστήματα προσωπικής φροντίδας (3,6%), Ασφάλιστρα υγείας (14%) και Ασφάλιστρα οχημάτων (4,1%).

Από μήνα σε μήνα

Στις θετικές ενδείξεις, πάντως, καταγράφεται το ότι υπάρχει μια τάση σταθεροποίησης από μήνα σε μήνα των τιμών βασικών ειδών, αλλά και κάποιων περιπτώσεων μείωσης. Έτσι, καταγράφηκε, αύξηση του Γενικού ΔΤΚ μόνο κατά 0,5% τον μήνα Απρίλιο 2024, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο Δείκτη του Μαρτίου 2024, που  προήλθε κυρίως από τις αυξήσεις των δεικτών κατά: • 0,5% στην ομάδα Αλκοολούχα ποτά και καπνός, λόγω αύξησης κυρίως των τιμών στα αλκοολούχα ποτά (μη σερβιριζόμενα).

Άλλες μετρήσεις

Να σημειωθεί, παράλληλα, ότι με ρυθμό 0,28% “έτρεξε” ο πληθωρισμός στα προϊόντα σούπερ μάρκετ τον Μάρτιο του 2024 έναντι 2,70% τον Φεβρουάριο 2024, όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα πρόσφατης στοχευμένης έρευνας του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) αποκλειστικά στο κανάλι των μεγάλων αλυσίδων του κλάδου.   Από τις 23 κατηγορίες προϊόντων οι 10 παρουσίασαν μείωση και οι 13 παρουσίασαν αύξηση. Συγκεκριμένα, μεγαλύτερες μειώσεις τιμών καταγράφονται στις κατηγορίες: χαρτικά, πάνες & σερβιέτες (-5,21%), νηστίσιμα, αλίπαστα (-4,37%), αλλαντικά (-3,78%), τυροκομικά (-2,98%), γαλακτοκομικά (-2,96%).

Σημειώνεται ότι στα γαλακτοκομικά και τυροκομικά, οι μειώσεις που καταγράφονται είναι αποτέλεσμα τόσο της ομαλοποίησης της αγοράς μετά την πανδημία και της μείωσης στις τιμές παραγωγού σε ορισμένα προϊόντα.

Μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφονται στις κατηγορίες: νερά και αναψυκτικά (+9,40%), ξηροί καρποί και σνακ (+5,02%), έτοιμα γεύματα (+4,62%), ξηρά τρόφιμα παντοπωλείου (+4,57%), μπισκότα, σοκολάτες, ζαχαρώδη (+4,31%).

Τα περισσότερα από αυτά τα είδη επηρεάζονται από τις διεθνείς τιμές πρώτων υλών και κυρίως τις τιμές της ζάχαρης και του κακάο. H κατηγορία “τρόφιμα παντοπωλείου”, επηρεάζεται κυρίως από το ελαιόλαδο. Η συγκρατημένη αύξησή οφείλεται στις μειώσεις στις τιμές των λοιπών ελαίων, αλλά και στα λοιπά προϊόντα που συμμετέχουν στην κατηγορία αυτή (ζυμαρικά, ρύζι κ.ά.).

Σημειώνεται ότι τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, για τα οποία καθ’ όλο το 2023 καταγράφονται αυξήσεις στις τιμές των προϊόντων ως αποτέλεσμα του αυξημένου κόστους παραγωγής, των ακραίων κλιματικών φαινομένων και των διεθνών τιμών πρώτων υλών και οδηγούσαν τις αυξητικές πιέσεις στον πληθωρισμό τροφίμων περιορίζεται ο ρυθμός αύξησης στο 1,77%.

Σύμφωνα με το ΙΕΛΚΑ, οι λόγοι στους οποίους αποδίδεται η τάση συγκράτησης των τιμών προϊόντων στα σούπερ μάρκετ είναι:

• Η επίδραση των μέτρων της πολιτείας και κυρίως το μέτρο του αποκλεισμού για τρεις μήνες από προωθητικές ενέργειες των προϊόντων που παίρνουν ανατίμηση.
• Σταδιακή αποκλιμάκωση πληθωρισμού. Οι τιμές παρουσιάζουν σταθεροποίηση τους τελευταίους μήνες στα μεγάλα καταστήματα τροφίμων λόγω των μεγάλων όγκων προϊόντων που διακινούν, των οικονομιών κλίμακας, της οργανωσιακής/τεχνολογικής ετοιμότητας τους και της γκάμας των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας.
• Αυστηρό θεσμικό πλαίσιο. Οι αλυσίδες σουπερμάρκετ λειτουργούν σε αυστηρό θεσμικό πλαίσιο (π.χ. νόμος αθέμιτης κερδοφορίας Ν.4818/2021).
• Υψηλή κυκλοφοριακή ταχύτητα αποθεμάτων. Η συγκράτηση στις τιμές εμφανίζεται πολύ πιο γρήγορα στα μεγάλα σημεία πώλησης λόγω μεγαλύτερης κυκλοφοριακής ταχύτητας αποθεμάτων. Δηλαδή διακινούν πιο γρήγορα το απόθεμα τους και προβαίνουν πιο σύντομα σε νέες αγορές για αναπλήρωση των αποθεμάτων.
• Προσφορές και εκπτώσεις. Οι προσφορές και οι εκπτώσεις στο κανάλι του οργανωμένου λιανεμπορίου είναι περισσότερες σε αριθμό, σε ένταση και σε ποσοστιαία έκπτωση, κάτι που επηρεάζει τις τελικές τιμές των προϊόντων. Επίδραση προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας.
• Τα μερίδια πωλήσεων προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας είναι μεγαλύτερα στις μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ λόγω μεγαλύτερου εύρους κωδικολογίου.

Η κυβέρνηση

Αποκλιμάκωση του πληθωρισμού δεν σημαίνει και μείωση των τιμών, καθώς αυτές συνεχίζουν να αυξάνονται αλλά με βραδύτερο ρυθμό. Αυτό είπε ο υπουργός Ανάπτυξης Κώστας Σκρέκας, ο οποίος, μιλώντας, πριν λίγες μέρες, στα Παραπολιτικά FM ανέφερε ότι ο πληθωρισμός τροφίμων αποκλιμακώθηκε κατά 40% από τον Ιανουάριο και πως η αύξηση των τιμών στα σούπερ μάρκετ τείνει προς το 0%. Υπενθύμισε, πάντως, ότι σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ΙΕΛΚΑ, ο πληθωρισμός στα περίπου 20.000 προϊόντα των σούπερ μάρκετ τον Απρίλιο ανέρχεται σε 0,28%.  “Κάποια μειώνονται, κάποια αυξάνονται, αλλά ο μέσος όρος προσεγγίζει το 0”, τόνισε ο υπουργός, λέγοντας πως τα μέτρα της κυβέρνησης αποδίδουν και πως θα συνεχίσουν να αποδίδουν και το επόμενο διάστημα καθώς είναι διαρθρωτικής φύσης και προέβλεψε ότι θα αρχίσει να αποτυπώνεται και στις μετρήσεις της ΕΛΣΤΑΤ.  Ο υπουργός Ανάπτυξης υπεραμύνθηκε της κυβερνητικής πολιτικής κατά της ακρίβειας, λέγοντας πως δεν υπάρχει άλλη χώρα της ΕΕ που να επιβάλλει τέτοια πρόστιμα και να το έχει νομοθετήσει μάλιστα.

Επανέλαβε την σημασία του e-katanalotis καθώς δίνει περισσότερες επιλογές στον καταναλωτή να ψωνίσει φθηνότερα, βοηθώντας τον να φτιάξει ένα «καλάθι αγορών» όπου από σούπερ μάρκετ σε σούπερ μάρκετ μπορεί να φτάσει να πληρώνει ακόμα και 15% πιο φθηνά.

“Καμπανάκι” για ανατιμήσεις από την αγορά

Τον κίνδυνο, πάντως, νέων ανατιμήσεων το αμέσως επόμενο διάστημα, λόγω της ανόδου των τιμών των καυσίμων, επισήμανε ο Πρόεδρος του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών κ. Γιάννης Χατζηθεοδοσίου σε συνέντευξή του στο δελτίο ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθμού Kontra, την Κυριακή 12/05/2024.

Ο κ. Χατζηθεοδοσίου εξήγησε ότι η αύξηση του μεταφορικού κόστους επηρεάζει το σύνολο της εφοδιαστικής αλυσίδας, άρα και την τελική τιμή των προϊόντων.

Ερωτηθείς σχετικά με την καταναλωτική κίνηση της περιόδου του Πάσχα, ο Πρόεδρος του Ε.Ε.Α. σημείωσε ότι καταγράφηκε αξιόλογος τζίρος, ωστόσο αν ληφθεί υπόψη ο πληθωρισμός τότε θα γίνει σαφές ότι οι ποσότητες που πουλήθηκαν ήταν φέτος μικρότερες.

Αυτό, όπως είπε, “αποδεικνύει την κρίση της ακρίβειας”, την οποία αντιμετωπίζει το 95% των Ελλήνων.

Σε αυτό το πλαίσιο ο κ. Χατζηθεοδοσίου τόνισε την ανάγκη λήψης δραστικότερων μέτρων από την κυβέρνηση, ιδιαίτερα στο πεδίο της καταπολέμησης της αισχροκέρδειας, η οποία φαίνεται ότι συνεχίζεται.

”Είναι θέμα πολιτικής βούλησης. Η κυβέρνηση μπορεί να βάλει πλαφόν στις τιμές ή ακόμη και να απαγορεύσει την εισαγωγή κάποιων προϊόντων όταν κάποιες πολυεθνικές θεωρούν ότι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν στη χώρα μας”, ανέφερε χαρακτηριστικά.

Υπογράμμισε ακόμη τη δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις λόγω της ακρίβειας, γεγονός που, όπως είπε, αποτυπώνεται και στα στοιχεία της ΑΑΔΕ, σύμφωνα με τα οποία, αυξάνονται τα χρέη τόσο στην εφορία όσο και στα ασφαλιστικά ταμεία.

Πάντως ανησυχητικό είναι το  μήνυμα για την πορεία των τιμών τους επόμενους 1-2 μήνες καθώς καταγράφεται νέα αύξηση του Δείκτη Τιμών Εισαγωγών στη Βιομηχανία. Συγκεκριμένα το Μάρτιο σημειώθηκε αύξηση 1,3% στις τιμές των εισαγομένων προϊόντων, πρώτων υλών και εφοδίων, καθώς οι τιμές εισαγωγών παρουσιάζουν αύξηση. Κι αυτό την ώρα που το Μάρτιο  2023 ο Δείκτης αυτός είχε μείωση 12,7% που κατά τη σύγκριση των αντίστοιχων δεικτών το 2023 με το 2022.

Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, η αύξηση αυτή στον λεγόμενο «εισαγόμενο πληθωρισμό» οφείλεται:

α. Στην αύξηση του δείκτη τιμών εισαγωγών από χώρες εκτός ευρωζώνης κατά 2,3%, και

β. Στη μείωση του δείκτη τιμών εισαγωγών από χώρες ευρωζώνης κατά 0,7%.

Παράλληλα, ο γενικός δείκτης παρουσίασε αύξηση 1,3% τον Μάρτιο 2024 σε σύγκριση με τον δείκτη του Φεβρουαρίου 2024, έναντι μείωσης 2,7% που σημειώθηκε κατά την αντίστοιχη σύγκριση των δεικτών το 2023.

Θετικό είναι πάντως ότι, παρά την αύξηση του Γενικού Δείκτη Τιμών Εισαγωγών στη Βιομηχανία (σύνολο αγοράς κατά 1,3%) σημειώνονται μειώσεις στον κλάδο της Βιομηχανίας Τροφίμων (-2,7%), στη Χαρτοποιία και κατασκευή χάρτινων προϊόντων (-3,0%), στην Παραγωγή βασικών μετάλλων (-4,9%) και στην Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού (-17,7%). Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να υπάρξουν εκ νέου εισαγόμενες πληθωριστικές πιέσεις, αλλά ο κλάδος διατροφής τυποποιημένων-βιομηχανοποιημένων ειδών δείχνει τάσεις αποκλιμάκωσης, που θα πρέπει να φτάσουν και στις τιμές καταναλωτή.