Ένα ρομπότ ονόματι Ελευθερία;

Αυτές τις μέρες κυκλοφορούσε (έπεσε κάτω κιόλας) το διάσημο ρομπότ Sophia στην Έκθεση Beyond στη Θεσσαλονίκη. Έδινε ευφυέστατες απαντήσεις, ο Περιφερειάρχης και οι εκθέτες το παρακολουθούσαν με χαμόγελο πατρικού θαυμασμού. Στις ίδιες περίπου μέρες στο διαγωνισμό της Eurovision η τεχνητή νοημοσύνη υπερνίκησε τη φυσική, αφού κατάφερε οι ζωντανές αποδοκιμασίες να μετατρέπονται κατά την αναμετάδοση σε ζητωκραυγές. Antibooing! Γαλαρίες, γήπεδα, πεζοδρόμια, πλατείες, μη βραχνιάζετε, χαμένο στην αναμετάδοση θα πάει το όποιο γιούχα.

Λογικό λοιπόν και ταιριαστό φάνηκε το όνομα Σοφία για ένα ρομπότ με ισχυρή νοημοσύνη*. Διαδόθηκε γρήγορα και άρεσε.

Ρομπότ όμως με όνομα Ελευθερία! Θα ταίριαζε; Θα άρεσε; Όχι και όχι η γνώμη μου στα δυο ερωτήματα.

Δεν θα ταίριαζε το όνομα, κατ’ αρχάς για λόγους ουσίας: Η τεχνητή νοημοσύνη, με την αρχική της μορφή, δημιουργήθηκε για να εκτελεί ανθρώπινες εντολές. Γι΄αυτό είναι πολύ χρήσιμη. Καθ’ οδόν, με την προηγμένη μορφή της γενικής νοημοσύνης (ChatGPT κλπ) μπορεί να φθάνει σε αυτοπροσδιοριζόμενες επιλογές, ωστόσο αυτό συμβαίνει πάντα μέσα σε προσχεδιασμένα ευρύτερα πλαίσια. Αν εξελιχθεί παραπέρα, υπερβαίνοντας την ανθρώπινη νοημοσύνη (αν γίνει Υπερνοημοσύνη, Superintelligence) τότε ναι, θα μπορεί να αυτενεργεί ελεύθερα: Να παρακούει ή να διαστρέφει ανθρώπινες εντολές, να αποφασίζει ό,τι θέλει, ακόμη και την καταστροφή. Τότε το όνομα Ελευθερία θα είχε νόημα για το ρομπότ και θα άρεσε στο ίδιο. Για την ανθρωπότητα όμως θα σηματοδοτούσε την υποταγή στο ρομπότ, την υποδούλωση αντί για την ανθρώπινη Ελευθερία. Η συγκεκριμένη τεχνολογική εξέλιξη πάντως φαίνεται προς το παρόν, ίσως και διαχρονικά, να προσκρούει στις απροσδιοριστίες του σύμπαντος, του μικρόκοσμου και της ηθικής**.

Υπάρχει όμως κι άλλη ουσιαστική αντίρρηση. Σημαντικό μέρος της λειτουργίας της τεχνητής νοημοσύνης είναι το προγνωστικό: Κατεξοχήν η δημιουργία προφίλ ατομικών και συλλογικών στους τομείς της οικονομίας, της πολιτικής (εξού το αυξημένο ενδιαφέρον για υποκλοπές) και του αστυνομικού ελέγχου επικινδυνότητας. Όμως, όπου προφίλ εκεί και δυνατότητα πρόβλεψης συμπεριφοράς και όπου πρόβλεψη συμπεριφοράς εκεί και δυνατότητα χειραγώγησης.*** Παρεμπόδισης, εξουδετέρωσης, ή αντίστροφα προνομιακής προώθησης. Και χειραγώγηση, θυμόμαστε, σημαίνει στέρηση ελευθερίας.

Δεν ταιριάζει επομένως το όνομα Ελευθερία σε ρομπότ, ούτε καν σαν οξύμωρο ή ειρωνεία. Γι΄αυτό και δεν θ΄άρεσε στον (ανθρώπινο) κόσμο, δεν θα αφομοιωνόταν, κι ο αρμόδιος Περιφερειάρχης δεν θα το κοιτούσε στοργικά.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

*Προηγούμενο σχετικό άρθρο εδώ

**Ιδέα που υποστηρίζεται στο βιβλίο μου «Ο επιεικής αλγόριθμος. Από την αριστοτελική σκέψη στην τεχνητή νοημοσύνη», έκδ. Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών, που παρουσιάζεται στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης 18/5/2024.

***Αξεπέραστη η ανάλυση της Shoshana Zuboff, The Age of Surveillance Capitalism. The Fight for a human Future at the new Frontier of Power (Profile books 2019, ελλην. μτφρ. Γ. Μπέτσου, β’ έκδ. Καστανιώτη 2019).

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

«Ο ΕΠΙΕΙΚΗΣ ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΣ. Από την αριστοτελική σκέψη στην τεχνητή νοημοσύνη» του Ν. Παρασκευόπουλου, ομότιμου καθηγητή ΑΠΘ (Πρόλογος Μιχ. Σταθόπουλου, επίτιμου καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών, ακαδημαϊκού)

Σάββατο 18 Μαΐου 2024, 15:00–16:00, Αίθουσα «ΔΙΑΛΟΓΟΣ» (Helexpo, Περίπτερο 14) ΕΚΔΟΣΗ – ΟΡΓΑΝΩΣΗ: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη]

ΟΜΙΛΗΤΕΣ: Βασίλης Κάλφας, ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής Α.Π.Θ., Άγγελος Κορνηλάκης, αναπληρωτής καθηγητής Νομικής Σχολής Α.Π.Θ., Δήμητρα Σφενδόνη-Μέντζου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλοσοφικής Σχολής Α.Π.Θ. – πρόεδρος ΔΙΚΑΜ

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Γιώργος Παπαναστασίου, καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ, διευθυντής του Ινστιτούτου

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ [ΙΔΡΥΜΑ Μ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗ] ΔΙΕΘΝΉΣ ΕΚΘΕΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ | INTERNATIONAL BOOK FAIR THESSALONIKI ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ 13, ΕΚΘΕΤΗΡΙΟ 98 | PAVILION 13, STAND 98.