1 ΣΤΟΥΣ 5 ΔΙΑΙΤΗΤΕΣ ΕΧΕΙ ΦΑΕΙ ΞΥΛΟ – ΕΡΕΥΝΑ-ΣΟΚ ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

Το Euro, ένα από τα πιο σημαντικά αθλητικά γεγονότα στον κόσμο, ξεκίνησε και σύμφωνα με κάτι πρόχειρους υπολογισμούς του Conversation, αναμένεται να αποφέρει εμπορικά έσοδα ύψους τουλάχιστον 2,4 δισεκατομμυρίων ευρώ. Την ίδια στιγμή, πάνω από πέντε δισεκατομμύρια τηλεθεατές αναμένεται να παρακολουθήσουν τους 51 αγώνες, με αποκορύφωμα τον τελικό στο Olympiastadion του Βερολίνου στις 14 Ιουλίου.

Στο επίκεντρο αυτού του παγκόσμιου θεάματος βρίσκονται 19 άνδρες που έχουν ως αποστολή να διατηρούν την τάξη εντός του αγωνιστικού χώρου. Οι αποφάσεις τους σε κλάσματα του δευτερολέπτου μπορούν να καθορίσουν την έκβαση των αγώνων -και να εξοργίσουν στρατιές οπαδών. Θεωρούνται ως οι καλύτεροι διαιτητές στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο (συν ένας από την Αργεντινή) αλλά, όπως και οι υπόλοιποι παράγοντες σε όλα τα επίπεδα του παιχνιδιού, έτσι κι αυτοί έχουν υποστεί ένα σωρό βρισιές από παίκτες, προπονητές και οπαδούς κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους προς την κορυφή του αθλήματος.

Ο ένας από τους δύο Άγγλους διαιτητές στο φετινό Euro, ο Μάικλ Όλιβερ, δέχτηκε ιδιαίτερα σοκαριστικές προσβολές, συμπεριλαμβανομένων απειλών θανάτου, αφότου καταλόγισε πέναλτι λίγα λεπτά πριν το τέλος σε προημιτελικό του Champions League τον Απρίλιο του 2018. Και δεν ήταν μόνο αυτός: στη σύζυγο του, επίσης διαιτητή, στάλθηκαν υβριστικά SMS, μετά την ανάρτηση του αριθμού του κινητού της τηλεφώνου στα social media.

Οι διαιτητές των προηγούμενων Euro χρειάστηκε να ανεχτούν παρόμοια μεταχείριση. Από τη στιγμή που ο Ελβετός διαιτητής, Ουρς Μέγιερ, ακύρωσε ένα γκολ της Αγγλίας εναντίον της Πορτογαλίας στον προημιτελικό του 2004, του δόθηκε αστυνομική προστασία και του συνέστησαν να κρυφτεί αφού έλαβε περισσότερα από 16.000 mails (!) από οργισμένους Άγγλους οπαδούς. Μάλιστα, η Sun δεν έχασε καθόλου χρόνο να ρίξει λάδι στη φωτιά, δημοσιεύοντας τη διεύθυνση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του.

“Η πρόσφατη έρευνά μας σε σχεδόν 1.300 διαιτητές ποδοσφαίρου στην Ευρώπη, την Ωκεανία και τη Βόρεια Αμερική δείχνει ότι η κακοποίηση των παραγόντων είναι πλέον ενδημική σε όλα τα επίπεδα του παιχνιδιού”, γράφουν στο Conversation οι καθηγητές του Πανεπιστημίου του Κόβεντρι, Τομ Γουέμπ και Χαρίν Σέχον. “Σε μια άλλη μελέτη, πάνω από το 93% των διαιτητών ποδοσφαίρου μάς είπαν ότι έχουν υποστεί λεκτική κακοποίηση, ενώ σχεδόν ένας στους πέντε ανέφερε και σωματική κακοποίηση. Περίπου οι μισοί διαιτητές με τους οποίους έχουμε έρθει σε επαφή δηλώνουν ότι σκέφτονται να εγκαταλείψουν το παιχνίδι”.

Ως αποτέλεσμα, το ποδόσφαιρο οδεύει προς μια κρίση, καθώς παλεύει να προσλάβει διαιτητές και κυρίως να τους πείσει να παραμείνουν σε μόνιμη βάση. “Ενώ το παιχνίδι ανθεί σε όλη την Ευρώπη, με τα πρωταθλήματα γυναικών να αναπτύσσονται ιδιαίτερα γρήγορα, εκτιμάται ότι ένας στους επτά διαιτητές παραιτείται κάθε χρόνο, με την κακοποίηση που αντιμετωπίζουν να αποτελεί σημαντική αιτία”, γράφει ο βρετανικός ιστότοπος.

Ο επικεφαλής των διαιτητών της UEFA, Ρομπέρτο Ροζέτι, κάνει λόγο για “επαγγελματική κρίση”, η οποία ασκεί επίσης αυξημένη πίεση στις προσπάθειες που χρειάζονται για να φτάσουν οι διαιτητές στα ελίτ επίπεδα του αθλήματος.

Τον Αύγουστο του 2023, η UEFA ξεκίνησε την πρώτη της εκστρατεία πρόσληψης διαιτητών, στοχεύοντας να στρατολογήσει περίπου 40.000 νέους διαιτητές κάθε σεζόν σε όλη την Ευρώπη.

“Αλλά αν δεν υπάρξει δραματική αλλαγή στη συμπεριφορά των παικτών, των προπονητών και των θεατών, τα πρωταθλήματα της Ευρώπης θα δυσκολευτούν να διατηρήσουν πολλούς από αυτούς τους νεοσύλλεκτους. Ενώ τα χρήματα συνεχίζουν να εισρέουν στο ελίτ ποδόσφαιρο, οι εθελοντές διαιτητές όλων των ηλικιών θα συνεχίσουν να γυρίζουν την πλάτη τους από φόβο για την κακοποίηση που μπορεί να αντιμετωπίσουν όταν πατήσουν στο γήπεδο”.

ΟΛΟ ΚΑΙ ΛΙΓΟΤΕΡΟΙ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΔΙΑΙΤΗΤΕΣ

Στην Αγγλία, η επιθετική συμπεριφορά προς τους διαιτητές έχει γίνει τόσο ανησυχητική, ώστε τον Φεβρουάριο του 2023 η Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (FA) έγινε η πρώτη διοικητική αρχή που δοκίμασε τη χρήση καμερών σώματος (body cameras) για τη μείωση της κακοποίησης προς τους διαιτητές.

Ανακοινώσεις κρέμονται στους τοίχους των αποδυτηρίων και στους φράχτες των γηπέδων ζητώντας από τους παίκτες, τις διοικήσεις των ομάδων και τους θεατές να δείχνουν περισσότερο σεβασμό κατά τη διάρκεια των αγώνων. Ωστόσο, σύμφωνα με έναν άλλο διαιτητή με τον οποίο μίλησε το Conversation, αυτές οι πινακίδες δεν καταφέρνουν τίποτα:

“Θα έλεγα ότι το τοπικό ποδόσφαιρο είναι ίσως το χειρότερο παράδειγμα. Έχει παίκτες που χρησιμοποιούν κάθε πιθανό τρόπο για να κερδίσουν, ό,τι κι αν χρειαστεί να κάνουν. Βρισιές, φτηνά σχόλια προς τους διαιτητές και μια γενική διάθεση να φωνάξουν φάουλ σχεδόν σε κάθε επαφή… Οι κόκκινες και κίτρινες κάρτες δεν έχουν αναχαιτίσει το τείχος των προσβολών και των αντιαθλητικών ενεργειών που βλέπουμε κάθε εβδομάδα”.

Από το 2016, σχεδόν 10.000 διαιτητές εγκατέλειψαν το αγγλικό ποδόσφαιρο μέσα σε πέντε σεζόν, με την πανδημία του COVID να αυξάνει τη δυσκολία πρόσληψης αντικαταστατών, αφήνοντας έτσι ένα σημαντικό έλλειμμα στη χώρα που κυριολεκτικά ζει για την μπάλα.

Απαγορεύσεις έως και οκτώ ετών έχουν επιβληθεί τις τελευταίες σεζόν για σωματική κακοποίηση ανδρών και γυναικών διαιτητών, οι οποίοι έχουν δεχθεί κλωτσιές, χτυπήματα στο κεφάλι, γροθιές και φτυσίματα. Σε έναν τοπικό τελικό κυπέλλου, το BBC ανέφερε ότι ο διαιτητής είχε πέσει στο έδαφος και είχε δεχθεί γροθιές από “έως και 20 άτομα”.

Ακόμη και τα παιδιά-διαιτητές που κάνουν τα πρώτα τους βήματα στο παιχνίδι δεν είναι απρόσβλητα από αυτή τη μεταχείριση. Τον Νοέμβριο του 2021, όλοι οι διαιτητές ηλικίας 13 και 14 ετών στην κομητεία Νορθάμπερλαντ απέργησαν για ένα Σαββατοκύριακο σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τα επίπεδα κακοποίησης που δέχονταν από προπονητές αλλά και από γονείς.

Ο Μάρτιν Κάσσιντι, διευθύνων σύμβουλος της φιλανθρωπικής οργάνωσης Ref Support, προειδοποίησε ότι οι νέοι διαιτητές απομακρύνονται από το παιχνίδι από την κακοποίηση που βλέπουν και βιώνουν, σε βαθμό που “η δεξαμενή των νέων διαιτητών που έρχονται στο παιχνίδι να έχει σχεδόν στερέψει”.

“Κάνουμε έρευνα γύρω απ’ την κακοποίηση των διαιτητών στο ποδόσφαιρο και σε άλλα αθλήματα σε όλο τον κόσμο τις τελευταίες δύο δεκαετίες και το 2020 δημοσιεύσαμε ένα σχέδιο δέκα σημείων για την αντιμετώπιση αυτής της κακοποίησης”, λένε οι δύο καθηγητές. “Ένα από τα προβλήματα που επισημαίνονται συχνά είναι ότι οι διαιτητές θεωρούνται ‘παρείσακτοι’ με τους οποίους οι παίκτες και οι θεατές δυσκολεύονται να συμπάσχουν.

Είτε σχολιάζοντας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είτε φωνάζοντας βρισιές από μια κατάμεστη κερκίδα, η αποτυχία των ανθρώπων να αναγνωρίσουν τους διαιτητές ως ‘πραγματικά ανθρώπινα όντα’ είναι ένα επαναλαμβανόμενο θέμα της έρευνάς μας”, επισημαίνουν οι δύο καθηγητές. “Υπάρχει ελάχιστη κατανόηση του αντίκτυπου που μπορεί να έχει αυτή η κακοποίηση στην ψυχή ενός διαιτητή”.

Η ανάπτυξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η παρουσία των διαδικτυακών κοινοτήτων έχει επιτείνει την αίσθηση ότι οι διαιτητές αποτελούν ένα ελεύθερο πεδίο για κριτική, ένα “παιχνίδι” που μπορείς να το πειράζεις όσο θες χωρίς τον φόβο οποιασδήποτε ανταπόδοσης. Για τους θεατές (είτε από την τηλεόραση είτε από κοντά) η κακοποίηση των διαιτητών μπορεί να γίνει μεταδοτική.

“Όπου υπάρχουν μεγαλύτερες ομάδες ανθρώπων, αρχίζει η νοοτροπία της αγέλης”, συνεχίζουν. “Υπάρχουν άνθρωποι που στο μυαλό μου δεν θα έκαναν κανονικά καμία υβριστική χειρονομία προς κανέναν -όμως συχνά θεωρείται αποδεκτό όταν παρακολουθούν αγώνες επειδή δεν θα συλληφθούν ποτέ. Καθώς δεν έχουν καμία προσωπική σχέση με τον διαιτητή, δεν αισθάνονται καθόλου τύψεις”

Η ΚΑΚΗ ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ

Η συχνή κακοποίηση των διαιτητών στο επαγγελματικό ποδόσφαιρο θεωρείται ως ένας σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στα προβλήματα στις χαμηλότερες βαθμίδες της πυραμίδας του ποδοσφαίρου, καθώς οι παίκτες και οι θεατές παραδειγματίζονται από τη συμπεριφορά που βλέπουν στα γήπεδα και στην τηλεόραση.

Σε ένα συγκλονιστικό πρόσφατο παράδειγμα, ο Τούρκος διαιτητής, Χαλίλ Ουμούτ Μελέρ, δέχθηκε γροθιές που τον πέταξαν στο έδαφος, μετά το τελευταίο σφύριγμα ενός αγώνα στην κορυφαία λίγκα της Τουρκίας, με αποτέλεσμα να νοσηλευτεί στο νοσοκομείο τραυματισμένος, με ένα μικρό κάταγμα κάτω από το μάτι του να ξεχωρίζει. Ο άνθρωπος που του επιτέθηκε, ο πρόεδρος μίας από τις δύο ομάδες, συνελήφθη και του απαγορεύτηκε η συμμετοχή στο ποδόσφαιρο εφ’ όρου ζωής.

Κατά έναν ειρωνικό τρόπο, η εισαγωγή του VAR θεωρήθηκε ως ένας τρόπος προστασίας των διαιτητών από το να κάνουν “σαφή και προφανή λάθη”. Εντούτοις, πολλοί υποστηρίζουν ότι στην πραγματικότητα αύξησε την πίεση στους διαιτητές και τους έσπρωξε ακόμα περισσότερο στο προσκήνιο, έκανε τον κόσμο του ποδοσφαίρου να προσέχουν ακόμα περισσότερο την κάθε κίνησή τους.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΓΙΑ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ Η ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

“Το κλειδί είναι να υπάρξει μία αλλαγή σε αυτήν τη γενικότερη κουλτούρα κακοποίησης. Οι προπονητές παίζουν σημαντικό ρόλο στο να δίνουν το παράδειγμα και να επιβάλλουν κώδικες συμπεριφοράς στους παίκτες τους”, λέει ένας επαγγελματίας διαιτητής στο Conversation.

Πολλοί διαιτητές θα ήθελαν να δουν περισσότερη εκπαίδευση των παικτών, των φιλάθλων και των παραγόντων της ομάδας. Πρέπει να θυμούνται ότι οι διαιτητές δεν αποτελούν εμπόδιο αλλά είναι οι άνθρωποι που αφιερώνουν το χρόνο τους για να μπορούν όλοι να απολαμβάνουν το παιχνίδι.

Αλλά υπάρχουν και πολλοί διαιτητές θέλουν πιο αυστηρές ποινές για την εξάλειψη της κακοποίησης. “Η έρευνά μας διαπίστωσε ότι μόνο το ένα τρίτο των διαιτητών ποδοσφαίρου που συμμετείχαν στην έρευνα σε Ευρώπη, Βόρεια Αμερική και Ωκεανία ήταν ικανοποιημένοι με τις κυρώσεις που επιβάλλονται αφού αναφέρουν ότι έχουν υποστεί κακοποίηση”, λένε οι καθηγητές, ενώ κλείνουν με τη δήλωση ενός ανώνυμου επαγγελματία διαιτητή:

“Νομίζω ότι το ποδόσφαιρο χρειάζεται μια συνολική αλλαγή κουλτούρας, ώστε να γίνει όπως το ράγκμπι, όπου δεν επιτρέπεται να διαφωνείς με τους διαιτητές. Αλλά ίσως οι διαιτητές πρέπει επίσης να είναι αυστηρότεροι με τις ποινές για τις διαφωνίες. Στο μπάσκετ, αν διαφωνείς με τους διαιτητές, δέχεσαι τεχνική ποινή και αυτό ίσως είναι κάτι που θα μπορούσε να περιορίσει τις διαφωνίες στο ποδόσφαιρο”.