ΝΙΚΟΣ ΨΑΡΡΑΣ: “Η ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΞΕΝΟΥΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΕΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΔΩΡΟ”

Ο Νίκος Ψαρράς αποτελεί μοναδική περίπτωση Έλληνα ηθοποιού, καθώς τα τρία τελευταία χρόνια έχει συνεργαστεί με τρεις σπουδαίους σκηνοθέτες του παγκόσμιου στερεώματος σε παραστάσεις/αρχαίες τραγωδίες που έχουν ανεβάσει στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου.

Το 2008 συνεργάστηκε με έναν από τους σημαντικότερους ανθρώπους του ευρωπαϊκού θεάτρου, τον Ρώσο Ανατόλι Βασίλιεφ και ερμήνευσε τον Ιάσονα στη “Μήδεια” του Ευριπίδη. Πέρσι, το 2023, πρωταγωνίστησε στη “Μήδεια” του Φρανκ Κάστορφ, του Γερμανού ιστορικού διευθυντή της θρυλικής βερολινέζικης Φολκσμπίνε, υποδυόμενος τρεις ρόλους: την τροφό, τον Αιγέα και τον αγγελιαφόρο. Φέτος πρωταγωνιστεί στην “Ιφιγένεια εν Αυλίδι”, την παράσταση που υπό τα σκηνοθετικά ηνία του σπουδαίου Ρώσου σκηνοθέτη Τιμοφέι Κουλιάμπιν θα σηκώσει την αυλαία της Επιδαύρου στις 5 και 6 Ιουλίου.

Πόσο πολύτιμη μπορεί να είναι η εμπειρία για έναν Έλληνα ηθοποιό να συνεργάζεται με τόσους σημαντικούς ξένους σκηνοθέτες και μάλιστα πάνω σε έργα που είναι είτε καθαρόαιμα κλασικά ελληνικά είτε αφορμώνται από αυτά; Σίγουρα έχει ξεχωριστή αξία η ματιά ενός ξένου δημιουργού πάνω σε μία αρχαία τραγωδία, καθώς είναι μία πιο αγνή και ανόθευτη ματιά που καθώς δεν έχει “γαλουχηθεί” στα κείμενα αυτά από την παιδική και εφηβική ηλικία

“Tυχαίνει να κάνω αυτή τη δουλειά και τυχαίνει να είμαι την κατάλληλη στιγμή εκεί που κάποιος ξένος σκηνοθέτης αναζητά Έλληνες ηθοποιούς. Δε μας γνωρίζουν οι άνθρωποι αυτοί, δεν ξέρουν ούτε ποιοι είμαστε, ούτε τι έχουμε κάνει. Γι΄αυτό και περνάμε κάθε φορά από οντισιόν” μου λέει ο Νίκος Ψαρράς που σίγουρα δεν τον επιλέγουν τυχαία οι ξένοι σκηνοθέτες για τις επιδαύριες αυτές παραστάσεις. Κάτι τους εμπνέει στο υποκριτικό του εκτόπισμα

Η εμπειρία του Νίκου Ψαρρά με τον Ανατόλι Βασίλιεφ

Ο Νίκος Ψαρράς θυμάται με χαρά και νοσταλγία τη Μήδεια του Ανατόλι Βασίλιεφ. “Η συνεργασία μου με τον Βασίλιεφ, το 2008, ήταν ένα πολύ μεγάλο σχολείο.

Ήταν μία πολύ ενδιαφέρουσα διαδικασία, γι΄ αυτό και εκ των υστέρων νιώθω σαν να έβγαλα μια ολόκληρη δραματική σχολή. Ουσιαστικά όλο αυτό αποτέλεσε μια καινούργια προσέγγιση όλων αυτών των κειμένων, μια καινούργια άσκηση σώματος, φωνής, πειθαρχίας. Γι΄αυτό και μετά από την παράσταση αυτή, ήμασταν όλοι άλλοι ηθοποιοί.

Ο ίδιος πολλές φορές έλεγε “δεν είμαι σκηνοθέτης, είμαι δάσκαλος”. Δουλέψαμε μαζί οχτώ ολόκληρους μήνες. Δωδεκάωρα, από τις 10 το πρωί μέχρι τις 10 το βράδυ. Στις παραστάσεις συνήθως κάνουμε πέντε ώρες πρόβας. Τότε οι πρόβες ήταν τρεις ώρες σώμα και δύο φωνή και όταν τελείωνε το πεντάωρό αυτό ζέσταμα, ο Βασίλιεφ μας έλεγε “Τέλεια, είστε έτοιμοι να δουλέψουμε τώρα! Τώρα μπορείτε!””.

Η εμπειρία του Νίκου Ψαρρά με τον Φρανκ Κάστορφ

Αξέχαστη όμως θα του μείνει και η εμπειρία της Μήδειας που σκηνοθέτησε ο Φρανκ Κάστορφ: “Ο Κάστορφ ήταν μία τελείως διαφορετική εμπειρία. Αρχικά, κάναμε μία κουβέντα γνωριμίας. Έφτιαξε τον θίασο του και δουλέψαμε έναν ολόκληρο μήνα για να φτιάξουμε την παρτιτούρα του κειμένου. Ακολούθως έφυγε και τον ξαναείδαμε μια εβδομάδα πριν την πρεμιέρα” αναφέρει.

Και συνεχίζει: “Αυτό ήταν πάρα πολύ επώδυνο για όλους. Γιατί όλοι οι ηθοποιοί ήμασταν σε μια φοβερή αβεβαιότητα, αμηχανία και πανικό. Δεν προλάβαμε να τον γνωρίσουμε καλά, δε δουλέψαμε μαζί του έτσι όπως θέλαμε και δε δουλέψαμε ούτε τα κείμενά του Χάινερ Μίλερ που τον ήξερε και ήταν φίλος του. Ήταν ένα μεγάλο σοκ αυτή η παράσταση και όλη αυτή η εμπειρία. Γι΄αυτό και στους περισσότερους από εμάς μας πήρε μήνες μετά για να συνέλθουμε”.

“Ήταν τραυματικό μεν για σας, αλλά σαν παράσταση ήταν μία αποκαλυπτική εμπειρία για εμάς το κοινό” του λέω, καθώς η Μήδεια του Κάστορφ ήταν -τουλάχιστον για μένα- μία από τις πιο ενδιαφέρουσες θεατρικές εμπειρίες των τελευταίων ετών. 

“Το χαίρομαι αυτό που λες. Γιατί το πιο σημαντικό είναι η θέση του θεατή. Ό,τι και να κάνουμε εμείς οι ηθοποιοί, ό,τι παρασκήνιο και να υπάρχει από πίσω, για τους θεατές κάνουμε ό,τι κάνουμε” αναφέρει.
Και συνεχίζει “ο Κάστορφ έτσι δουλεύει. Δεν είναι ότι δούλεψε με εμάς μόνο έτσι. Έτσι δουλεύει τόσα χρόνια με τους ηθοποιούς του, έτσι θα ξαναδουλέψει. Από την πρώτη ανάγνωση μας είπε ότι για μένα το πιο σημαντικό δεν είναι να έχετε ενέργεια επί σκηνής, αλλά να είστε σε νευρικό κλονισμό.

Και το κατάφερε. Γιατί όταν αλλάζεις ή βγάζεις σκηνές δύο ώρες πριν την πρεμιέρα, όταν μετακινείς πράγματα, τον ηθοποιό τον βάζεις αμέσως σε μία φοβερή ανασφάλεια. Αυτό που για μας ήταν φοβερά επώδυνο, ήταν η πρώτη ύλη δουλειάς”.

Τουλάχιστον νιώθεις πως εξελίχθηκες κάπως μέσα από αυτή τη διαδικασία;

“Δεν μπορώ να στο πω αυτό με βεβαιότητα. Επειδή είχα και ένα ατύχημα στις πρόβες στην Επίδαυρο, όλο αυτό ήταν μία επώδυνη εμπειρία και κυριολεκτικά και μεταφορικά. Σίγουρα είναι κάτι πάντως που κανένας ηθοποιός δε θέλει να το περάσει, είναι αυτό που οι ηθοποιοί βλέπουμε πολλές φορές και στους εφιάλτες μας. Δεν ξέρω, μπορεί σε κάποιους να ταιριάζει, σε μένα σίγουρα δεν ταιριάζει.

Εγώ θέλω να νιώθω μια σιγουριά και κυρίως ό,τι παράσταση και να κάνω, θέλω να υπάρχει η χαρά του παιχνιδιού. Το ρήμα που χρησιμοποιούμε σε αυτή τη δουλειά είναι το “παίζω” και όταν η χαρά δεν υπάρχει και κυριαρχεί ένας πανικός, όσο γόνιμος και να είναι, είναι κάτι μακριά από αυτά που ψάχνω εγώ.

Είναι πολύ σημαντικό για μένα το με ποιους θα συνυπάρξω, παρά το τι ρόλους θα παίξω. Δε με νοιάζει να είναι ο πρώτος ρόλος, δεν με ενδιαφέρουν αυτά χρόνια τώρα. Με νοιάζει όμως πολύ η συνάντηση, με νοιάζει να μετακινηθώ, να πάω σε περιοχές ωραίες και γόνιμες, αλλά πάντα μέσα από μια χαρά και μια δημιουργία”.

Η εμπειρία του Νίκου Ψαρρά με τον Τιμοφέϊ Κουλιάμπιν

Όταν τον ρωτώ για το πώς περνούν στις πρόβες της “Ιφιγένειας εν Αυλίδι” χαμογελά και ο τόνος της φωνής του γίνεται πιο γλυκός. “Ο Κουλιάμπιν είναι μια πάρα πολύ ευχάριστη έκπληξη για όλους μας. Είναι ένα νέο παιδί με μια αδιανόητη μόρφωση, ευγένεια και οργάνωση. Ένας άνθρωπος που φλέγεται ο ίδιος, πριν από μας. Και νομίζω ότι έχει κερδίσει όλο τον θίασο με τη φαντασία του και με τους τρόπους που μας καθοδηγεί σε αυτό το κείμενο.

Μιλάμε για ένα αριστουργηματικό κείμενο του Ευριπίδη, που το κύριο θέμα του είναι ο πόλεμος. Και για να γίνει ο πόλεμος χρειάζεται να θυσιαστεί ένα αθώο πλάσμα. Ο πόλεμος πάντα ήταν και είναι ο ίδιος. Ίδια η αγριότητα, ίδια και η κινητήρια δύναμη που ωθεί σε αυτόν: η επεκτατική δηλαδή πολιτική και ο αφανισμός αθώων ανθρώπων για έναν σκοπό που αυτοί οι ίδιοι που ξεκινούν τον πόλεμο, θεωρούν πιο υψηλό.

Το ωραίο με τον Αγαμέμνονα που υποδύομαι εγώ, είναι ότι είναι ένας άνθρωπος που πάλλεται, που προσπαθεί να να σώσει το παιδί του, που θεωρεί ότι όλο αυτό είναι μια τεράστια αδικία. Ο ίδιος ο Ευριπίδης μάς έχει δώσει την απάντηση στο τελευταίο μονόλογο του Αγαμέμνονα που λέει στην Ιφιγένεια ότι “παιδί μου, πρέπει να σε θυσιάσω, αλλιώς θα πεθάνεις και εσύ κι εγώ και η μάνα σου και τα αδέρφια σου στο Άργος”. Δηλαδή ή θα αφανιστεί όλη η οικογένεια ή εσύ μόνο.

Η Ιφιγένεια για τον Κουλιάμπιν είναι ένα εργαλείο πολέμου, είναι η κινητήρια δύναμη για να πάρει μπροστά ο πόλεμος. Γιατί δεν είναι αρκετό να φυσήξουν οι άνεμοι, πρέπει να έχουν και τον κόσμο όλον μαζί.

Η αρπαγή της Ελένης δεν ήταν, σύμφωνα με το παλάτι, αρκετή στο να κινηθούν όλοι αυτοί οι άνθρωποι. Όμως, η δολοφονία- θυσία ενός αθώου πλάσματος είναι αρκετό ώστε να έχει κάποιος όλο τον κόσμο, την κοινή γνώμη μαζί του. Βλέπουμε δηλαδή πως επαναλαμβάνεται η ιστορία, γι αυτό και συνηθίζω να λέω και εγώ πως ο άνθρωπος που δεν ξέρει το παρελθόν του δεν μπορεί να έχει μέλλον”.

Πάντως από τη συζήτησή μας καταλαβαινω πως είναι μία τεράστια εμπειρία τελικά να δουλεύει ένας ηθοποιός με ξένους σκηνοθέτες

Βέβαια, γιατί πρόκειται για καλλιτέχνες που τους θαυμάζουμε σαν θεατές και είναι πολύ ωραίο να μπορείς να μπεις στο σύμπαν τους για λίγο. Ακόμα και με τον Κάστορφ ισχύει αυτό, παρότι ήταν δύσκολο.

Το ότι το Φεστιβάλ Αθηνών φέρνει ξένους δημιουργούς -και μάλιστα αυτού του βεληνεκούς- να δουλέψουν με το ελληνικό έμψυχο υλικό αποτελεί ένα τεράστιο δώρο, γιατί κι εμείς πάμε μπροστά σαν καλλιτέχνες και προβληματιζόμαστε αλλιώς. Ειδικά σε αυτά τα κείμενα, τα οποία είναι τόσο ανοιχτά.

Και οι τρεις ξένοι που δούλεψα γνώριζαν πολύ καλά την ελληνική παράδοση, τη μυθολογία μας, το τι εστί Επίδαυρος, το τι εστί στο να καταπιαστείς με αυτά τα κείμενα. Και υπάρχει μια φοβερή αγάπη κι ένας σεβασμός γι΄ αυτά. Νομίζω ότι όλοι οι μεγάλοι σκηνοθέτες θέλουν να έρχονται και να κάνουν παραστάσεις εδώ. Ένα ξένο μυαλό βλέπει τα πράγματα αλλιώτικα. Η δικιά μας δουλειά είναι πώς αυτό το σύμπαν που έχει σκεφτεί αυτός ο άνθρωπος, θα το φέρουμε εις πέρας”.