Πόσο κατά φαντασίαν ασθενείς είμαστε σήμερα;

Την εκρηκτική κωμωδία του Μολιέρου «Ο Κατά Φαντασίαν Ασθενής» σκηνοθετούν και διασκευάζουν φέτος το καλοκαίρι ο Αιμίλιος Χειλάκης και ο Μανώλης Δούνιας. Οι δυο τους έχουν μέχρι τώρα δώσει τα καλύτερα “μολιερικά” διαπιστευτήρια: Το 2009 παρουσίασαν τον «Δον Ζουάν» στο Εθνικό Θέατρο και το 2016 τον «Ταρτούφο».

Τώρα, συνεχίζουν τη μελέτη τους πάνω στον κορυφαίο Γάλλο δραματουργό, ο οποίος, μέσα πάντα από το πρίσμα της κωμωδίας φώτισε τα σκοτάδια της ανθρώπινης ψυχής, κατανόησε την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση και δημιούργησε χαρακτήρες με οικουμενική εμβέλεια και έργα που παραμένουν επίκαιρα μέχρι σήμερα.
Η παράσταση θα κάνει πρεμιέρα, τη Δευτέρα 1η Ιουλίου στο Θέατρο Πέτρας, ενώ θα ακολουθήσει μεγάλη περιοδεία σε όλη την Ελλάδα.

Εμείς μιλήσαμε με τους συντελεστές της παράστασης στην προσπάθειά μας να “φέρουμε” τον Μολιέρο λίγο πιο κοντά στο σήμερα. Με τον «Κατά Φαντασίαν Ασθενή» ο Μολιέρος βάζει στο στόχαστρό του τους τσαρλατάνους και τους κομπογιαννίτες που λυμαίνονται το ιατρικό επάγγελμα. Δε μένει μόνο εκεί. Παράλληλα κάνει και ένα πολιτικό σχόλιο καταγγέλλοντας κάθε μορφή εξουσίας και ασκώντας έντονη κριτική στη γαλλική κοινωνία και στα κακώς κείμενά της. Με ανάλαφρο αλλά καυστικό τρόπο, τα βάζει με τις παντός είδους αυθεντίες που τυφλωμένοι από αλαζονεία και έχοντας κατακτήσει προνόμια και εξουσία, υποτιμούν και καταπιέζουν τον απλό πολίτη.
Έτσι τους ρωτήσαμε αν θεωρούν πως σήμερα η κοινωνία μας νοσεί στην πραγματικότητα ή κατά φαντασίαν και αν υπάρχει κάποιος γιατρός γι΄ αυτή τη νόσο. Και πόσο αυτός ο “γιατρός” μοιάζει με τους γιατρούς του Μολιέρου.

ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΧΕΙΛΑΚΗΣ
Κατα φαντασίαν ασθενείς, Εν τοις πράγμασι ηττημένοι

Ο Μολιέρος διέγνωσε κάπου εκεί στον 17ο αιώνα, στην κορυφή του Γαλλικού Διαφωτισμού, ότι έρχεται ένα νέο είδος ανθρώπου στην Ευρώπη. Ένας πολίτης που ουδόλως θα φέρνει τα χαρακτηριστικά του φωτεινού ανθρώπου της σκέψης, της σύγκρισης και της αδιαπραγμάτευτης σχέσης αιτίου αιτιατού, αλλά ένας κανάγιας που θα έχει στα χέρια του εξουσία λόγω της οικονομικής του επιφάνειας ως έμπορος και με το κόμπλεξ του άρχοντα που δεν έχει τίτλους. Ο Αστός.

Ο θάνατος της Φεουδαρχίας δεν εξάλειψε την βαρβαρότητα του τρόπου διοίκησής της άλλωστε για πολλά χρόνια αργότερα.

Είδε λοιπόν ο Μολιέρος ότι ο φίλος πλούσιος κανάγιας θα μιμηθεί τους τιτλούχους άφραγκους ευγενείς στα χειρότερα τερτίπια τους και ειδικά στην υποκριτική τους σχέση με την εκκλησία. Ίσως είναι ο Ταρτούφος και ο Δον Ζουάν του τα πρώτα λογοτεχνικά κείμενα που περιγράφουν την σχέση Κράτους και Εκκλησίας 200 χρόνια περίπου πριν τον Μπακούνιν και το μνημειώδες έργο του Θεός και Κράτος, αλλά και 250 πριν τον Βέμπερ και το Προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του Καπιταλισμού. Το θέατρο άλλωστε ως κατ’εξοχήν λαϊκότερη ανάγκη αυτά τα περιγράφει πάντα, πριν τα αναλύσει η φιλοσοφία.

Λάβρος λοιπόν ο ποιητής στα χρόνια του, έθεσε επί τάπητος τους κινδύνους αυτούς που ειρήσθω εν παρόδω ειδικά σήμερα μας βασανίζουν ξανά στο πρόσωπο της Λευκής Χριστιανικής Ευρώπης.

Όμως ο μέγας κωμωδιογράφος μας, κατάλαβε και τις άλλες συμπεριφορές που ο κανάγιας θα ακολουθήσει αυτή την φορά όχι μιμούμενος αλλά ως πιονέρος! Την άκρατη πίστη στην νέα θρησκεία, την Επιστήμη! Δεν νομίζω ο Μολιέρος να είχε πρόβλημα με την Ιατρική ως επιστήμη, αλλά με τους γιατρούς, που σαν άλλοι ιερείς περιφέρουν την αγνωσία τους ως θέσφατο λόγο, τρομοκρατώντας τους ήδη φοβισμένους ασθενείς.

Έλα όμως που στον Κατά Φαντασίαν δεν έχουμε κάποιον φιλάσθενο ήρωα, αλλά κάποιον που θέλει την αμέριστη προσοχή όλων! Και το προκαλεί πάση θυσία… των άλλων! Χωρίς να χρειάζεται να κάνουμε ανάλυση του έργου, άλλωστε οι θεατρικές παραστάσεις είναι εμπειρίες και όχι συγγράματα, πρέπει να σταθούμε ακριβώς στο σημείο που αναφέραμε.

Στο πως επηρεάζουν οι πράξεις και τα λόγια μας τον τρόπο σκέψης των άλλων. Η ασθένεια του Αργκάν έγκειται στη φιλαργυρία του και στην ανάγκη αναγνώρισης του από τους άλλους και δεν είναι καθόλου κατά φαντασίαν. Τα θέλει όλα δωρεάν και μόνο για τον εαυτό του. Διοικεί την οικογένειά του όχι σαν στοργικός ηγήτωρ αλλά ως καταπιεστικός διοικητής λεγεώνας που όλοι του οφείλουν υποταγή.

Σας θυμίζει κάτι;
Οι συν αυτώ γιατροί αποδεικνύουν το μαύρο άσπρο, είτε πρόκειται για τις αδυναμίες ενός ηλιθίου μέλλοντος γαμπρού που παρουσιάζονται ως πλεονεκτήματα είτε οι διαφόρων ειδών αμφίβολες θεραπείες και τα κάθε είδους κλύσματα και συνταγές.
Όμως και η οικογένεια δεν είναι άμοιρη ευθυνών αφού λόγω προσωπικής ατζέντας του καθενός, ανέχονται τη συμπεριφορά της κότας με τα χρυσά αυγά και έτσι χρησιμοθηρικά διαιωνίζουν το πρόβλημα.

Σας θυμίζει κάτι αυτό;
Οι προσωπικές φιλοδοξίες πολλές φορές μας υποδεικνύουν την ψήφο μας και όχι η ιδεολογία μας. Δεν φειδώμεθα μόνο πολιτικών αρχηγών αλλά και κοινής πίστης σε κάτι καλύτερο. Και έτσι κυβέρνηση και αντιπολίτευση, στην Ελλαδα κσι στην Ευρώπη δεν έχουν ιδεολογικούς ταγούς αλλά γκόλντεν διαχειριστές κρίσεων και ντάματζ κοντρόλ.

ΑΘΗΝΑ ΜΑΞΙΜΟΥ
“Οι κοινωνίες δεν αρρωσταίνουν!”

Η νοσηρότητα είναι μία έννοια που ακολουθεί διαχρονικά τον άνθρωπο και τις κοινωνίες του από αρχής του κόσμου και πάντα υπάρχουν οι επιτήδειοι για να την εκμεταλλευτούν προς ίδιον όφελος.

Όταν μία κοινωνία πείθεται ότι νοσεί σοβαρά και πείθεται ότι κανένα δραστικό μέτρο ή καμία επέμβαση δεν είναι αρκετή ακολουθεί τις συντηρητικές αγωγές που κάποιοι τσαρλατάνοι δήθεν «γιατροί» της κοινωνίας τους πασάρουν ως μόνη λύση. Αυτή είναι η πιο επικίνδυνη συνθήκη ενός κοινωνικού συνόλου! Οι κοινωνίες δεν αρρωσταίνουν! Οι κοινωνίες έχουν προβλήματα και αυτά χρειάζεται να λύσουμε ξεκινώντας πρώτα από όλα με το πως λειτουργούμε ο καθένας ως μονάδα.

ΜΥΡΤΩ ΑΛΙΚΑΚΗ
“Η νοσηρή πλευρά της κοινωνίας και ο φόβος, την καθιστά εύκολα θύματα της πλειοψηφίας των πολιτικών”

Θεωρώ πως κάθε κοινωνία έχει τις νοσηρές πτυχές της ….για παράδειγμα στην σημερινή εποχή ,ο Υπερκαταναλωτισμός, η αδιαφορία για την κλιματική αλλαγή, η ξενοφοβία και ο ρατσισμός αποτελούν τέτοια παραδείγματα.
Στο έργο του Μολιέρου έχουμε την περίπτωση ενός αρρωστοφοβικού και τσιγκούνη ανθρώπου, που χρησιμοποιεί τις νευρώσεις του για να ελέγχει τους γύρω του, ταυτόχρονα όμως αυτες οι νευρώσεις τον καθιστουν εύκολο θύμα στα χέρια επιτήδειων γιατρών εν προκειμένω, οι οποίοι αποσκοπούν στο κέρδος και μόνο.
Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και με κοινωνικές ομάδες ανθρώπων που η νοσηρή τους πλευρά και ο φόβος, τις καθιστά εύκολα θύματα της πλειοψηφίας των πολιτικών, οι οποίοι χρησιμοποιώντας τη δημαγωγία και τον λαϊκισμό, κερδίζουν εξουσία και κατ’ επέκταση και χρήμα.

ΘΟΔΩΡΗΣ ΡΩΜΑΝΙΔΗΣ
“Όπου υπάρχει ασθένεια, υπάρχει και φάρμακο”

Η σημερινή κοινωνία νοσεί και πραγματικά, αλλά και κατά φαντασία. Οι διάφοροι ιοί, ο πάντα επίκαιρος καρκίνος, τα καινούργια «φρούτα»: τα αυτοάνοσα κλπ είναι οι πραγματικές ασθένειες. Όπως και οι ψυχικές ασθένειες που όλο και περισσότερο μας κατακλύζουν. Ο ρυθμός της ζωής, τα βάρη, ποιος ξέρει; Υπάρχουν όμως και οι κατά φαντασίαν ασθένειες. Γιατί βλέποντας τόσες ασθένειες από φόβο «νοσούν» και αυτοί.
Και οι ψυχολογικές ασθένειες είναι οι χειρότερες.

Γιατροί υπάρχουν και μάλιστα στην Ελλάδα έχουμε εξαίρετους αλλά όπως και σε όλα τα επαγγέλματα, έτσι και εδώ, υπάρχουν οι διάφοροι «Πυργκόν», ο τσαρλατάνος γιατρός στο έργο μας, οι οποίοι εκμεταλλεύονται τους ασθενείς. Και κάπου εδώ, μπαίνουν στο κάδρο και οι πολιτικοί, οι οποίοι θέλουν να μας πείσουν ότι όλα όσα κάνουν, τα κάνουν για να εξυγιάνουν την κοινωνία μας. Βέβαια πλέον, δε νομίζω ότι πείθουν και πολλούς. Και αυτό φάνηκε στις Ευρωεκλογές, όπου ο μέγας νικητής ήταν η αποχή. Αν και δεν τη θεωρώ πολιτική πράξη, αλλά είναι μια πράξη διαμαρτυρίας και αυτή. Ένα είναι πάντως το συμπέρασμα: όπου υπάρχει ασθένεια, υπάρχει και φάρμακο. Να μην το ξεχνάμε.

ΝΙΚΟΣ ΓΚΕΛΙΑ
“Πάντα θα υπάρχουν καιροσκόποι γιατροί/πολιτικοί που θέλουν να αφαιμάξουν τον εκάστοτε νοσούντα πολίτη”

Ο αντικατοπτρισμός του “Ασθενή” μας σε σχέση με τη νοσηρή πραγματικότητα που ζούμε είναι εμφανής σε πολλά επίπεδα. Πάντα θα υπάρχουν καιροσκόποι γιατροί/πολιτικοί που θέλουν να αφαιμάξουν τον εκάστοτε νοσούντα πολίτη, γιατί είναι εύκολο, αλλά και εντελώς χυδαίο να παίζεις με τον φόβο και την αγωνία του.

Πάντα θα υπάρχει και η φωνή της λογικής που θα προσπαθεί να ανοίξει τα μάτια, αλλά η κρούση με την ανοησία έχει πάντα τον ίδιο νικητή! Ελπίζω τα ερωτήματα που θέτουμε σαν παράσταση να έχουν έναν τουλάχιστον αποδεκτή στο πέρας της, γιατί αυτή είναι η ευτυχία της δουλειάς μας και ίσως της τέχνης εν γένει!

ΒΙΚΥ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
“Η ανθρωπότητα έχει γίνει η αυτοάνοση νόσος της γης”

Εάν δούμε τη γη ως ζωντανό οργανισμό… η ανθρωπότητα έχει γίνει η αυτοάνοση νόσος της. Μέσα σε αυτόν τον πλανήτη υπάρχουν μικροοργανισμοί που νοσούν και μεταδίδουν.

Υπάρχουν ωστόσο και τα αντισώματα… Νομίζω το πρόβλημα είναι ότι οι περισσότεροι θεωρούμε τον εαυτό μας καλό παθογόνο. Δεν κάνουμε αυτοκριτική ή τουλάχιστον δεν συμφέρει να την κάνουμε θεωρώντας την μετακίνηση σε κάτι άλλο αχρείαστη.

Οι τσαρλατάνοι γιατροί της εποχής μας πολύ φοβάμαι ότι όντως πιστεύουν ότι βοηθούν και γιατρεύουν. Για κάθε αρρώστια ψάχνουμε το γιατρικό. Και σε κάθε νέο γιατρικό θα εμφανιστεί μια νέα νόσος. Και έτσι κυλάει η ζωή. Δεν θέλουν όλοι αυτός ο οργανισμός να είναι υγιής γιατί δεν συμφέρει να είναι. Η αγάπη προς τον εαυτό μας και κατά συνέπεια προς τους άλλους (ανθρώπους, ζώα, φύση) αυτή είναι η παρακεταμόλη μου.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΑΓΚΛΑΡΑΣ
“Το θέμα είναι το σε τι κόσμο θέλουμε να ζούμε”

Ο γιατρός κατά την άποψη μου είναι η παιδεία. Η παιδεία που ξεκινά από το οικογενειακό περιβάλλον, συνεχίζεται στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο και έπειτα στην εργασία και στη ζωή.
Αν αυτός ο γιατρός είναι τσαρλατάνος τότε δεν υπάρχει πιθανότητα να μη νοσούμε διαρκώς. Αν ο γιατρός αυτός δεν υπάρχει στην παιδική ηλικία, τοτε θα βαριαρρωσταίνεις μέσα στην οικογένεια. Θα σε πάρει η μπάλα στο σχολείο αν ο γιατρός αυτός εξακολουθεί να είναι στρεβλός και η αρρώστια θα είναι ανίατη στον εργασιακό βίο και ευρύτερα στις κοινωνικές σχέσεις.

Έτσι πολλοί άρρωστοι μαζί, θα συνυπαρχουμε σε μια κοινωνία που κανείς δε θα μπορέσει να σώσει τον εαυτό του. Ούτε καν τους γύρω του δε θα μπορεί να βοηθήσει ή έστω να κατανοήσει τι τον αρρωσταίνει και θα αφήνει τον κάθε τυχαρπαστο επιτήδειο, τάχα μου μορφωμένο, να τον γιατροπορεύει επιδερμικως τάζοντας του σίγουρα μια θέση, ένα ρουσφέτι ή ένα λαχείο που θα τον απαλύνει επιφανειακά αφήνοντας τον να νομίζει πως γιατρεύτηκε. Παντα, όμως, θα ζητάει ως αντάλλαγμα μια ψήφο εμπιστοσύνης, μια ψήφο αλλαγής, μια ψήφο έστω μελλοντικής αλλαγής και ανάπτυξης για την επόμενη γενιά για να ικανοποιήσει μόνο τις δικές του φιλοδοξίες και τα δικά του συμφέροντα.

Για μένα το θέμα δεν είναι αν είμαστε άρρωστοι στην πραγματικότητα ή στη φαντασία μας, αλλά το σε τι κόσμο θέλουμε να ζούμε. Σε αυτόν που οι γενιές απλώς θα συνεχίζουν να κάνουν τα ίδια και τα ίδια από την εποχή του χρυσού αιωνα μεχρι σήμερα; Ή σε αυτόν που οι καινούργιες γένιες θα νιωθουν ευτυχισμένες σεβόμενες τα όρια της ελευθερίας του καθενός ανθρώπου ξεχωριστά χωρίς ανθρωποφαγιες, γενοκτονίες, γυναικοκτονιες, αυτοκτονίες, βιασμούς, πολέμους και κάθε είδους βίας.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΥΓΟΥΡΗΣ
“Ζούμε σε μια κοινωνία που νομίζουμε ότι έχουμε το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου”

Μα φυσικά και νοσούμε και στην πραγματικότητα και κατά φαντασίαν. Καταρχάς με την πραγματική νόσο ας ασχοληθεί η ιατρική και οι λοιπές επιστήμες.
Όσον αφορά την κατά φαντασιαν νόσο, νομίζω ότι είναι ολοφάνερη. Ζούμε σε μια κοινωνία που νομίζουμε ότι έχουμε το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου. Στην πραγματικότητα το δικαίωμα του λόγου υπάρχει, το δικαίωμα του διαλόγου τείνει προς εξαφάνιση. Για να μην αναφερθούμε καν στο θέμα της παλαιστινης που ολόκληρη η ανθρωπότητα έχει εκφράσει την συμπαράσταση της στον καταπιεσμένο λαό της. Αλλά τα συμφέροντα δεν συνδιαλέγονται ποτέ με την πλειοψηφία, εξού και η εξαφάνιση του διαλόγου.

Όσο το συνειδητοποιεί αυτό κανείς, καταλαβαίνει ότι το δίκαιο και η δικαιοσύνη σπάνια υπάρχουν σε πραγματικές συνθήκες. Προσωπικά εμένα αυτό με κάνει να αισθάνομαι ότι μεγαλώνω χωρίς όνειρα. Από αυτήν την ασθένεια δεν ξέρω πως μπορεί να γιατρέψει κανείς τον εαυτό του.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ
“Ο βασικότερος τρόπος για να εξυγιανθεί η κοινωνία σε έναν βαθμό είναι η ατομική ευθύνη”

Δε νομίζω πως βρίσκομαι σε θέση να μπορώ να χαρακτηρίσω ολόκληρη την κοινωνία νοσηρή ή υγιή. Σε δεύτερο επίπεδο το ίδιο ισχύει και για το αν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε αυτή τη νόσηση πλασματική ή πραγματική.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι έχουμε επιμέρους προβλήματα και σπανίζουν οι επιμέρους λύσεις.

Νομίζω πως ο βασικότερος τρόπος για να εξυγιανθεί η κοινωνία σε έναν βαθμό είναι η ατομική ευθύνη και η καθημερινή προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Πράγμα το οποίο προϋποθέτει την συνειδητή επιλογή του καθενός ξεχωριστά να πάει κόντρα στα ευτελή του χαρακτηριστικά. Η διαφορά μας με τους μολιερικούς γιατρούς, νομίζω πως εντοπίζεται ακριβώς σε αυτό. Στο ότι εκείνοι επιλέγουν συνειδητά την απάτη, ενώ εμείς οφείλουμε να κάνουμε το αντίθετο.