ΠΩΣ ΕΦΤΑΣΕ ΤΟ ΑΒΟΚΑΝΤΟ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΑΠΕΙΛΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ

Προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι μέσα σε μόλις 20 χρόνια, η ραγδαία αύξηση της ζήτησης για αβοκάντο στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, έχει οδηγήσει σε τριπλασιασμό της παγκόσμιας παραγωγής. Την ίδια στιγμή όμως, αυτό το δημοφιλές φρούτο γίνεται όλο και πιο “αμφιλεγόμενο” λόγω των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της καλλιέργειας και της διανομής του σε όλο τον κόσμο.

Για αυτά τα προβλήματα δεν φταίει αυτοματώς η ίδια η φύση των αβοκάντο, τα οποία θα μπορούσαν να αποτελούν ένα ακόμη κομμάτι μιας υγιεινής διατροφής αλλά μάλλον αντικατοπτρίζουν ορισμένα από τα βαθιά ριζωμένα προβλήματα που σχετίζονται με την παραγωγή τους.

Τα αβοκάντο κατάγονται από την Κεντρική και τη Νότια Αμερική, όπου το θερμό, εύκρατο κλίμα παρέχει ιδανικές συνθήκες καλλιέργειας. Υπάρχουν εκατοντάδες ποικιλίες, ωστόσο αυτή με την οποία οι περισσότεροι από εμάς είμαστε εξοικειωμένοι σήμερα είναι η ποικιλία Hass (Χας), η οποία προέρχεται από ένα μόνο δέντρο που φυτεύτηκε πριν από σχεδόν 100 χρόνια.

Μέρος της αύξησης της δημοτικότητας του αβοκάντο τις τελευταίες δεκαετίες οφείλεται στην προώθησή του ως “superfood”. Αν και ορισμένοι ισχυρισμοί για το πόσο καλό κάνεις στην υγεία μας μπορεί να είναι υπερβολικοί, είναι όμως όντως μια καλή πηγή βιταμινών, μετάλλων και ακόρεστων λιπαρών, συστατικά τα οποία δίνουν στα αβοκάντο την νόστιμη και κρεμώδη υφή τους.

Γιατί λοιπόν τα αβοκάντο έχουν γίνει τόσο αμφιλεγόμενα; Όπως πολλές σύγχρονες καλλιέργειες, οι περισσότερες φυτείες αβοκάντο βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε λιπάσματα και ορυκτά καύσιμα, συμβάλλοντας έτσι στην αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Έχουν μικρότερες αποδόσεις από πολλές άλλες καλλιέργειες και έτσι έχουν υψηλότερο αποτύπωμα άνθρακα ανά κιλό.

Κατά μέσο όρο, το αποτύπωμα άνθρακα των αβοκάντο είναι περίπου 2,5 κιλά ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα ανά κιλό -δηλαδή όλα τα αέρια του θερμοκηπίου που προκύπτουν από την παραγωγή και τη μεταφορά των αβοκάντο, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο και το οξείδιο του αζώτου.

Για να καταλάβουμε για τι μεγέθη μιλάμε, ας σκεφτούμε ότι το αποτύπωμα άνθρακα του αβοκάντο είναι υπερδιπλάσιο από αυτό της μπανάνας και πάνω από πέντε φορές υψηλότερο από αυτό του μήλου -αν και είναι ελάχιστα χειρότερο από αυτό της ντομάτας.

Ωστόσο, αυτά τα στοιχεία είναι μικρά σε σύγκριση με το παγκόσμιο μέσο αποτύπωμα άνθρακα των περισσότερων προϊόντων ζωικής προέλευσης. Για παράδειγμα, ένα κιλό αυγά έχει αποτύπωμα άνθρακα 4,6 κιλά διοξειδίου του άνθρακα, ένα κιλό κοτόπουλο έχει αποτύπωμα άνθρακα 9,8 κιλά και ένα κιλό μοσχαρίσιο κρέας έχει κατά μέσο όρο το -τρομακτικό- αποτύπωμα 85 κιλά.

“Για όσους ζουν εκτός Αμερικής, οι μεγάλες αποστάσεις που συχνά διανύουν τα αβοκάντο μπορεί να μη δημιουργούν και τόσο μεγάλο πρόβλημα όσο πιστεύουν κάποιοι, τουλάχιστον όσον αφορά το αποτύπωμα του άνθρακα”, γράφει το Conversation. “Η συντριπτική πλειονότητα των αβοκάντο μεταφέρεται με πλοία, τα οποία δεν προκαλούν τόσο μεγάλο οικολογικό πρόβλημα λόγω των τεράστιων ποσοτήτων που μπορούν να μεταφερθούν σε ένα μόνο ταξίδι. Ακόμη και όταν μεταφέρονται χιλιάδες ναυτικά μίλια μακριά, η μεταφορά έχει ως αποτέλεσμα μόλις 200 γραμμάρια CO₂e ανά κιλό αβοκάντο, το οποίο είναι συχνά πολύ μικρότερο από το αποτύπωμα από την καλλιέργειά τους”.

Η ναυτιλία όμως συνεπάγεται και άλλα ζητήματα. Η υπερβολική εξάρτηση από τους θαλάσσιους δρόμους έχει δημιουργήσει ένα σύστημα τροφίμων που είναι ευάλωτο σε διάφορες αναταραχές, όπως ήταν για παράδειγμα το μπλοκάρισμα της διώρυγας του Σουέζ από ένα πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων το 2021 ή ακόμα χειρότερα, οι πόλεμοι σε διάφορα μέρη του κόσμου. Τέτοια περιστατικά μπορούν να οδηγήσουν σε ελλείψεις τροφίμων σε πολλές άλλες χώρες.

“Το πρόβλημα είναι πιθανό να ενταθεί καθώς η κλιματική κρίση βαθαίνει”, γράφει το Conversation.

ΜΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΙΚΉ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ

Τα δέντρα αβοκάντο είναι φυτά που διψούν πολύ και απαιτούν κατά μέσο όρο περίπου 1.000 λίτρα νερού ανά κιλό. Αυτό είναι υψηλότερο από τα περισσότερα άλλα φρούτα και λαχανικά, αλλά χαμηλότερο από ορισμένα δημητριακά, όπως το ρύζι. Το κύριο πρόβλημα όμως είναι ότι τα αβοκάντο καλλιεργούνται σε περιοχές που ήδη αντιμετωπίζουν προβλήματα λειψυδρίας.

Το Μεξικό, ο μεγαλύτερος παραγωγός αβοκάντο στον κόσμο, βιώνει παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας, οπότε η άρδευση αυτών των φυτειών μπορεί να υπονομεύσει την πρόσβαση του τοπικού πληθυσμού στο νερό. Αυτό το ζήτημα της δίκαιης κατανομής του νερού θα μπορούσε να επιδεινωθεί τις επόμενες δεκαετίες.

Υπάρχουν επίσης επιπτώσεις στη φύση που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη. Παραδοσιακά, τα δέντρα αβοκάντο φυτεύονταν σε μικτά αγροτεμάχια με άλλες καλλιέργειες και συγκομίζονταν ως τροφή διαβίωσης, ενώ μόνο το πλεόνασμα εξάγονταν. Η πρακτική αυτή άλλαξε καθώς αυξήθηκε η ζήτηση από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.

Τα αβοκάντο καλλιεργούνται πλέον κυρίως ως εξαγωγική καλλιέργεια, με την παραγωγή να στρέφεται σε μεγάλες φυτείες μονοκαλλιέργειας για τη μεγιστοποίηση της παραγωγικότητας. Αυτές οι μονοκαλλιέργειες έχουν εκτοπίσει άλλες ντόπιες καλλιέργειες και είναι πολύ πιο ευάλωτες σε παράσιτα και ασθένειες από ό,τι οι μικτές καλλιέργειες.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι πρέπει να χρησιμοποιούνται μεγαλύτερες ποσότητες χημικών φυτοφαρμάκων και συνθετικών λιπασμάτων. Αυτά, με τη σειρά τους, επηρεάζουν αρνητικά τη βιοποικιλότητα, την ποιότητα του εδάφους και -φυσικά- και την ανθρώπινη υγεία.

Ακόμη χειρότερα, σε ορισμένες περιοχές οι νέες φυτείες αβοκάντο οδηγούν στην αποψίλωση των δασών. “Μέχρι και 25.000 εκτάρια δάσους αποψιλώνονται κάθε χρόνο στην πολιτεία Μιτσοακάν, την κύρια περιοχή παραγωγής αβοκάντο του Μεξικού, η οποία προμηθεύει το μεγαλύτερο μέρος των αβοκάντο που πωλούνται στις ΗΠΑ”, σημειώνει το Conversation.

Αυτή η πολιτεία έχει πλούσια δασική κάλυψη που φιλοξενεί αρκετά ζώα που απειλούνται με εξαφάνιση, όπως τζάγκουαρ, κούγκαρ και κογιότ. Η αύξηση της παραγωγής αβοκάντο στην περιοχή αυτή θα μπορούσε επομένως να αποτελέσει τεράστια απειλή για τη βιοποικιλότητα.

Τέλος, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ανθρώπινες επιπτώσεις. Ενώ το εμπόριο αβοκάντο μπορεί να βοηθήσει τους τοπικούς πληθυσμούς παρέχοντας εισόδημα στους αγρότες, αυτοί είναι επίσης που αισθάνονται το κύριο βάρος των περιβαλλοντικών ζητημάτων. Επιπλέον, οι φυτείες αβοκάντο έχουν συνδεθεί με το οργανωμένο έγκλημα και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με ορισμένες πόλεις και χωριά να αγανακτούν τόσο πολύ από τα προβλήματα που απαγόρευσαν εντελώς τα αβοκάντο.

Αυτό το φρούτο δεν είναι το μόνο τρόφιμο με περιβαλλοντική επιβάρυνση. Όπως είπαμε, έχουν πολύ χαμηλότερο αποτύπωμα άνθρακα από τα περισσότερα ζωικά προϊόντα και είναι μόνο μία από τις πολλές καλλιέργειες, όπου μια και μόνο ποικιλία κυριαρχεί στην αγορά. Όμως δεν πρέπει να μην παίρνουμε σοβαρά τη ζημιά που προκαλεί η παραγωγή τους στη φύση και στους τοπικούς πληθυσμούς.

“Η καλύτερη συμβουλή για τους καταναλωτές μπορεί να είναι να εξετάσουν εναλλακτικές ποικιλίες αβοκάντο, όπου είναι δυνατόν, ώστε να μειωθεί η ζήτηση για μονοκαλλιέργειες φυτειών”, λέει το Conversation. “Όπου αυτές δεν είναι διαθέσιμες, το επόμενο καλύτερο πράγμα είναι πιθανώς να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε το αβοκάντο ως απόλαυση και όχι ως τακτική και βασική τροφή”.