ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ-ΚΛΕΙΔΙ ΑΠΟ ΤΟ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΛΥΤΡΑ
Το κοινό περί δικαίου αίσθημα που διαμορφώνεται στα social media επηρεάζει πια και υπουργούς.
Υπάρχουν πράγματα που ‘έχασες’ στο σίριαλ που έχει κερδίσει την τηλεθέαση τις τελευταίες ημέρες. Όπως ένα νομοθέτημα που μπορεί να σου κάνει τη ζωή δύσκολη. Αλλά για αυτό είμαστε εμείς εδώ.
Δηλαδή, η Βάσω Πανταζή, δικηγόρος που εξειδικεύεται στο ποινικό δίκαιο και έχει αναφερθεί πολλάκις στο «κοινό περί δικαίου αίσθημα». Μεταξύ άλλων, έχει τονίσει πως οι δικαστές ερμηνεύουν και εφαρμόζουν ένα συγκεκριμένο νομοθετικό πλαίσιο, από το οποίο δεν επιτρέπεται να αποκλίνουν για να γίνουν αρεστοί.
Με την υπόθεση του Απόστολου Λύτρα μαζεύτηκαν πολλοί οι ένορκοι στο τηλεοπτικό δικαστήριο που ‘στήθηκε’ και από ό,τι φαίνεται επηρέασε αποφάσεις. Χαρακτηριστικές είναι οι πρόσθετες διατάξεις που ανακοίνωσε υπουργός Δικαιοσύνης, Γιώργος Φλωρίδης, για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας.
Λες και αυτό έλειπε: παραπάνω διατάξεις, στους έξι διαφορετικούς ποινικούς κώδικες! Εν τω μεταξύ, μια από αυτές τις διατάξεις μας κάνει όλους δυνητικούς εγκληματίες.
Κάνε λίγη υπομονή. Θα τα δούμε όλα με τη σειρά.
Το NEWS 24/7 ζήτησε από την κυρία Πανταζή να λύσει όλες τις απορίες των ημερών. Για παράδειγμα, αν έπρεπε να προφυλακιστεί ο Απόστολος Λύτρας, αν έπρεπε να παρέμβει ο Άρειος Πάγος ή να φορέσει ο κατ ομολογία ένοχος στην κατηγορία της ενδοοικογενειακής βίας χειροπέδες.
Η ειδικός τονίζει πως «δεν μπορεί να νομοθετεί ο ποινικός νομοθέτης με βάση τις υποθέσεις που έχουν δημοσιότητα.
«Κάθε φορά που μας απασχολεί μία υπόθεση δημοσιότητας, αλλάζει ο ποινικός κώδικας».
«Το κοινό δεν δίνει την απαιτούμενη προσοχή σε αυτό, καθώς δεν σκέφτεται πως σήμερα είναι διπλανός μας, αλλά αύριο μπορεί να είμαστε εμείς.
Πάντα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι πρέπει να υπάρχει η εγγύηση του κράτους δικαίου και της δίκαιης δίκης για τον οποιοδήποτε άνθρωπο».
Υπάρχει σήμερα;
Όχι.
«Δεν γίνεται να νομοθετούμε à la carte όταν μια υπόθεση αφορά γνωστούς ανθρώπους»
Αυτό που βλέπουμε αυτή τη στιγμή να συμβαίνει είναι ότι «έχουμε μία υπόθεση οικογενειακής βίας που οι πρωταγωνιστές, το θύμα δηλαδή και δράστης, είναι επώνυμοι. Το πρόβλημα στη χώρα όμως, έχει να κάνει με το πώς αντιμετωπίζονται τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας όταν δεν χαίρουν αυτής της αναγνωρισιμότητας.
Το πρόβλημα ήταν ότι αυτές οι δικογραφίες αντιμετωπίζονταν αποσπασματικά, με αποτέλεσμα ο δράστης πολλές φορές να επιστρέφει στην οικογενειακή στέγη, στην οποία έγιναν και τα εγκλήματα της ενδοοικογενειακής βίας.
Από την άλλη, δεν υπήρχε ένα οργανωμένο πλαίσιο, τουλάχιστον μέχρι σήμερα, αντιμετώπιση των υποθέσεων αυτών και από την Ελληνική Αστυνομία.
«Το αποτέλεσμα ήταν τα θύματα να πηγαίνουν να καταγγείλουν τον δράστη και να κρατούνται και τα ίδια στα πλαίσια του αυτοφώρου για ψευδή καταμήνυση. Οπότε κατέληγαν να είναι στο ίδιο κελί ο κακοποιητής ή η κακοποιήτρια με το θύμα του/της».
Τα έχουμε ζήσει όλα αυτά.
Τι γίνεται όμως, τώρα με τη συγκεκριμένη υπόθεση; Βλέπουμε μια νομική υπερβολή. Δεν ξέρω αν έχει να κάνει με το ότι πρόκειται για τον δράστη να είναι ένας γνωστός δικηγόρος ποινικολόγος. Και ξαφνικά βλέπουμε για πολλοστή φορά εν έτει 2024 να ανακοινώνεται ότι θα νομοθετηθούν μέτρα για την ενδοοικογενειακή βία.
Λες και περιμέναμε αυτή την υπόθεση, για να νομοθετήσουμε à la carte για μια ακόμη φορά, αποσπασματικά και λόγω του ότι αυτή η υπόθεση έχει δημοσιότητα. Οι νόμοι και ο ποινικός νομοθέτης δεν λειτουργεί όμως, για τους διάσημους κατηγορούμενους και τα διάσημα θύματα. Πρέπει να αφορά όλους τους Έλληνες πολίτες.
Σίγουρα δεν είναι δυνατόν ο κύριος υπουργός, κάθε φορά που υπάρχει μια υπόθεση δημοσιότητας, να ανακοινώνει σε ένα κράτος δικαίου και μια σύγχρονη δημοκρατία, καινούργια νομοθετήματα».
Είναι αυτό δημοκρατία;
«Θεωρώ σε μια δημοκρατία δεν πρέπει να στοχεύουμε στην καταστολή, αλλά στην ηθική πρόληψη του εγκλήματος. Θα πρέπει δηλαδή, να υπάρχουν θεραπευτικά ιδρύματα.
Εμένα πιο πολύ θα με ενδιέφερε να δω ένα δράστη κακοποίησης να ακολουθεί θεραπευτικό πρόγραμμα ψυχοθεραπευτικό και να γίνεται καλύτερος άνθρωπος, παρά να τον κλείνω σε ένα κελί και να συναγελάζεται με ανθρώπους οι οποίοι έχουν επιλέξει ως τρόπο ζωής τις αντικοινωνικές συμπεριφορές.
Δεν υπάρχει πολίτης που βγαίνει καλύτερος στις ελληνικές φυλακές. Μόνο χειρότερος μπορεί να βγει. Άρα δεν μπορώ να καταλάβω αυτή την υπέρμετρη αυστηρότητα στην συγκεκριμένη υπόθεση, όταν υπήρχε περιοριστικός όρος ο οποίος εξασφάλιζε ότι ο δράστης αυτός θα ακολουθήσει θεραπευτικό πρόγραμμα -που θα έπρεπε να είναι και ο στόχος».
ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΠΡΟΦΥΛΑΚΙΣΤΕΙ Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΛΥΤΡΑΣ;
Το σίριαλ που παρακολουθούμε τις τελευταίες ημέρες στις οθόνες μας -και θα ζήλευαν τεράστιες εταιρείες παραγωγών του εξωτερικού-, άρχισε «από τον τρόπο που οδηγήθηκε αυτός ο άνθρωπος στην ανάκριση.
«Η ανακρίτρια και ο εισαγγελέας αποφάσισαν την επιβολή περιοριστικών όρων και επειδή αυτό δεν άρεσε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, άρχισε ένας επικοινωνιακός ορυμαγδός που είχε στο επίκεντρο το πώς γίνεται να αφέθηκε ελεύθερος ο κακοποιητής τάδε.
«Εν τω μεταξύ, σπάνια έως ποτέ δεν επιβάλλεται σε αυτό το αδίκημα προσωρινή κράτηση».
Ακολούθως ο Άρειος Πάγος ζήτησε τη διενέργεια κατεπείγουσας προκαταρκτικής πειθαρχικής έρευνας, σε βάρος των δικαστών που αποφάσισαν να μην προφυλακιστεί ο Απόστολος Λύτρας.
Αμέσως η Ένωση Δικαστών – Εισαγγελέων έκανε λόγο για κατάλυση του κράτους δικαίου.
Η κυρία Πανταζή λέει πως «ο Άρειος Πάγος παρενέβη με έναν τελείως εξωθεσμικό τρόπο, διατάσσοντας πειθαρχική έρευνα κατά της ανακρίτριας και εισαγγελέα που διέταξαν τους περιοριστικούς όρους.
Δηλαδή τι μήνυμα περνάει ηγεσία του Αρείου Πάγου;
Πρώτον, ότι θα ελέγχεται πλέον η κρίση που είναι ανέλεγκτη, του Έλληνα δικαστή -που αποφασίζει με βάση μόνο την πεποίθησή του και τον νόμο.
«Επίσης, αν δεν είναι αυστηρή ή αν δεν αρέσει στα μίντια η απόφαση, ο Άρειος Πάγος θα παρεμβαίνει γιατί θέλει να είναι αρεστός στο κοινωνικό σύνολο. Δεν είναι όμως, αυτός ο ρόλος της ηγεσίας του Αρείου Πάγου».
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
«Ο Άρειος Πάγος μπορεί να παρέμβει με το ένδικο μέσο της αναιρέσεως και να αναιρέσει ένα βούλευμα, μια δικαστική απόφαση.
Δεν μπορεί να παρεμβαίνει με πειθαρχικό τρόπο και να λέει στον δικαστή που βγάζει μια απόφαση πως επειδή δεν του άρεσε, θα περάσει από πειθαρχική διαδικασία.
Ξέρετε γιατί αυτό δεν είναι σωστό; Διότι περνάει στην κοινωνία το μήνυμα ότι για παρέμβει η ηγεσία του Αρείου Πάγου, ο δικαστής δεν έκανε καλά τη δουλειά του. Άρα περνάει το μήνυμα πως δεν έχουμε δικαστές που εμπιστεύεται.
Στο τέλος της ημέρας, τι είναι ο Άρειος Πάγος; Ένας μπαμπούλας που λειτουργεί πάνω από το κεφάλι του δικαστή που έχει την υπόθεση;».
Έχει παρέμβει ο Άρειος Πάγος για τα Τέμπη;
«Επενέβη με τη μορφή ότι προστατεύει την έρευνα που γίνεται, αλλά χρειάστηκαν πάρα πολλές παρουσίες των οικογενειών των θυμάτων για να κατανοήσει ότι η υπόθεση είναι ακραία σοβαρή, υπάρχει συγκάλυψη και άρα πρέπει να παρέμβει. Δεν είδα να έχει τα ίδια γρήγορα αντανακλαστικά, να παρέμβει μέσα σε ένα μεσημέρι.
«Δεν είδα να έχει το ίδιο γρήγορα αντανακλαστικά και να παρέμβει στην υπόθεση για τις φωτιές στο Μάτι, όπου έχασαν τη ζωή τους 106 άνθρωποι και παραγράφεται».
Τώρα εξάντλησε την παρέμβαση σε μια υπόθεση που όλως τυχαίως έχει μια δημοσιότητα και θα μου επιτρέψετε να πω ότι έχει και κουτσομπολίστικη διάθεση, αλλά καμία νομική. Πρόκειται για πράξη που θα δικαστεί στο φυσικό της δικαστήριο, όταν έλθει η ώρα».
ΕΠΡΕΠΕ Ο ΛΥΤΡΑΣ ΝΑ ΦΟΡΕΣΕΙ ΧΕΙΡΟΠΕΔΕΣ;
H εκπρόσωπος Τύπου της ΕΛΑΣ, Κωνσταντία Δημογλίδου κατέστησε σαφές σε διάφορες παρουσίες της σε τηλεοπτικές εκπομπές, πως οι χειροπέδες δεν είναι υποχρεωτικές σύμφωνα με τους εσωτερικούς κανονισμούς για τις μεταγωγές κρατουμένων (Προεδρικό Διάταγμα 141 του 91).
Εφόσον δηλαδή, κρίνουν αυτοί που κάνουν τη μεταγωγή ότι ο κατηγορούμενος δεν είναι ύποπτος απόδρασης, μπορεί και να μην τις χρησιμοποιήσουν. Δεν χρησιμοποιούντα επίσης, σε κληρικούς, έγκυες γυναίκες και ασθενείς με σχετικό νόσημα που δεν μπορούν να τις φορέσουν.
Βέβαια, την ίδια ώρα χρησιμοποιούνται κατά κόρον σε ανθρώπους που συλλαμβάνονται για πολύ μικρά χρέη (και κάτω των 1000 ευρώ) στο ΙΚΑ. Τελικά, τι ισχύει;
«Καταλαβαίνω το λόγο που δεν του έβαλαν χειροπέδες. Είναι άνθρωπος που οι αστυνομικοί τον έχουν δει στα δικαστήρια, ένας λειτουργός της δικαιοσύνης. Σύμφωνα όμως, με το γράμμα του νόμου η σύλληψη έχει χειροπέδες. Το σημαντικό ωστόσο, για εμένα είναι άλλο. Για μια ακόμη φορά δεν κοιτάμε την ουσία, αλλά εστιάζουμε στα γύρω γύρω».
Ποια είναι η ουσία;
ΤΟ ΝΟΜΟΘΕΤΗΜΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΕ ΑΓΧΩΝΕΙ
Κατά την ειδικό, η ουσία όσων συμβαίνουν σχετικά με την υπόθεση Λύτρα αφορά τρία σημεία.
«Πρώτον, δεν μπορεί ο Άρειος Πάγος να παρεμβαίνει σε τέτοιου είδους υποθέσεις και να αφήνει άλλες με τεράστια διακυβεύματα, χωρίς να ασχολείται.
Δεύτερον, δεν μπορεί να νομοθετούμε σε αυτή τη χώρα à la carte κάθε φορά που συμβαίνει μια υπόθεση και αφορά κάποιον που έχει δημοσιότητα, αφήνοντας στο έλεος του Θεού τους υπόλοιπους ανθρώπους που έχουν εγκλωβιστεί στο γραφειοκρατικό σύστημα που έχουμε δημιουργήσει.
Τρίτον, σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να δημιουργούμε ποινικές δίκες στις οποίες θα λέμε ότι θα δικάζονται οι άνθρωποι με έγγραφα όπως είπε την Πέμπτη ο κύριος υπουργός.
Δεν θα έρχονται οι μάρτυρες να καταθέτουν, αλλά θα διαβάζουμε τις καταθέσεις τους. Αυτά τα πράγματα είναι αδιανόητα σε ένα κράτος δικαίου».
Μεταξύ όσων αποφάσισε ο υπουργός Δικαιοσύνης να προσθέσει στο νόμο είναι πως «για την προστασία του θύματος» δεν θα είναι υποχρεωτική η εμφάνισή του στην ακροαματική διαδικασία. Θα προβλέπεται «η πρόοδος της δίκης με την ανάγνωση της κατάθεσης, που έδωσε στην προδικασία».
Πώς θα γίνεται αυτό στην πράξη;
«Θα διαβάζει ο δικαστής τι έχει να πει όποιος καταγγέλλει, χωρίς να τον έχει μπροστά του, χωρίς να μπορεί να κάνει ερωτήσεις ο ίδιος ή ο συνήγορος του κατηγορουμένου. Χωρίς να βλέπει αυτόν τον άνθρωπο και να μπορεί να αξιολογήσει την προσωπικότητα του.
Προσέξτε, αυτή η εμπλοκή θα δημιουργήσει πολλά ζητήματα. Είναι πολλά τα ζευγάρια που είναι σε αντιδικία διαζυγίου κλπ.
Καταλαβαίνετε ότι θα αρκεί μια καταγγελία χωρίς να δικαστεί, για να ζητήσεις βαρύ πλημμέλημα και να οδηγείται ο άλλος στη φυλακή. Μαζί με τα πραγματικά θύματα, θα προκύψει και μια βιομηχανία καταγγελιών που θα στηθεί και θα έχει ως στόχο θα έχουν το αστικό κομμάτι της υπόθεσης.
Πρέπει να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί. Η ποινική δίκη αφορά ανθρώπινες ζωές. Δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπίζεται με ανάγνωση εγγράφων».
«Μόνο την Πέμπτη είχαμε 75 δικογραφίες ενδοοικογενειακής βίας στην Αθήνα»
Έως τώρα, υπήρχε η ανάγνωση κατάθεσης για ανήλικους μάρτυρες ώστε να αποφεύγουν τη ψυχοφθόρα παρουσία στη δικαστική αίθουσα. «Η ανάγνωση της κατάθεσης των ανήλικων μαρτύρων αποτελεί σαφώς νομικό πολιτισμό.
Δεν μπορείς να τους υποβάλλεις σε αποδεικτική διαδικασία. Αν και πρέπει να ξέρετε ότι και σε αυτόν τον κανόνα υπάρχουν εξαιρέσεις. Όταν δικαστής κρίνει ότι να παρουσιαστεί για να διασαφηνίσει πράγματα που έχουν καταγγελθεί, το καλεί στο δικαστήριο.
Σε καμία περίπτωση δεν γίνεται να τύχουν τέτοιας ευεργετικής ρύθμισης ενήλικες που συνειδητά επιλέγουν να καταγγείλουν. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να σηκώσουν το βάρος απόδειξης της καταγγελίας τους. Δεν είναι δυνατόν μονίμως να λέμε για το τεκμήριο αθωότητας, σαν να είναι μια κούφια λέξη.
Πρέπει να αποδειχθεί.
Δεν είναι εξ υπαρχής ένοχος, επειδή γίνεται μια καταγγελία. Αυτό πρέπει να το καταλάβουμε, καθώς πρόκειται για νομικό πολιτισμό.
«Δυστυχώς δεν βοηθάνε τα πραγματικά θύματα τέτοιου είδους διαδικασίες, γιατί όταν θα αυξάνονται οι ψεύτικες καταγγελίες θα είναι πιο δύσκολο να γίνουν πιστευτές αυτές των αληθινών θυμάτων».
Παράλληλα θα αυξάνεται και ο ήδη μεγάλος -και δύσκολα διαχειρίσιμος εγκαίρως- όγκος. «Μόνο την Πέμπτη είχαμε 75 δικογραφίες ενδοοικογενειακής βίας στην Αθήνα. Καταλαβαίνετε τι σημαίνει αυτό».
«Υπάρχουν άνθρωποι που δικάζονται βάσει 4 διαφορετικών ποινικών κωδικών»
Τα νομοθετήματα που προστίθενται στους ήδη πολλούς ποινικούς κώδικες βάσει των οποίων κρίνουν οι δικαστές, κάνουν ακόμα πιο περίπλοκη μια ήδη πολυδαίδαλη διαδικασία.
Όπως λέει η έγκριτη δικηγόρος ποινικού δικαίου «αυτήν την στιγμή έχουμε κρατούμενους, οι οποίοι δικάζονται με τον ποινικό κώδικα του 1951 κρατούμενοι, άλλοι με εκείνον του 2019, άλλοι με του 2021, άλλοι με του 2022, άλλοι με του 2023 και άλλοι με του 2024.
Δεν είναι κράτος δικαίου αυτό.
Ο δικαστής πρέπει να κοιτάει ποιος από όλους είναι πιο ευεργετικός για τον κατηγορούμενο και τελικά, δικάζονται άνθρωποι με τέσσερις ποινικούς κώδικες, οι οποίοι εναλλάσσονται ανάλογα με το πότε κρίνουν από το υπουργείο ότι πρέπει να παρέμβει επικοινωνιακά, ώστε να πείσει την κοινωνία πως κάνει κάτι.
«Δεν μπορεί να νομοθετεί ο ποινικός νομοθέτης με βάση τις υποθέσεις που έχουν δημοσιότητα».
Πρέπει να καθίσουμε και να φτιάξουμε ένα σύγχρονο ποινικό νομοθέτημα, το οποίο θα ανταποκρίνεται στις ευρωπαϊκές επιταγές, αλλά κυρίως στο κράτος δικαίου και στις επιταγές της δίκαιης δίκης».
ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΤΟ «Ο ΛΥΤΡΑΣ ΔΕΧΘΗΚΕ ΝΑ ΜΠΕΙ ΣΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ»
Αν βλέπεις πρωινές ενημερωτικές εκπομπές, είναι απειροελάχιστες οι πιθανότητες να καταλάβεις ποια είναι η βοήθεια που ζήτησε να λάβει ο Απόστολος Λύτρας και παρέχεται βάσει νόμου.
«Δεν υπάρχει ενημέρωση πως στο νόμο 3500/2006 περί ενδοοικογενειακής βίας υπάρχει ο θεσμός της ποινικής διαμεσολάβησης. Όταν ο κατηγορούμενος αποδεχθεί την πράξη του, πει «έχω κάνει λάθος, μετανοώ και θέλω να ακολουθήσω θεραπεία, πηγαίνει ο εισαγγελέας και ‘τραβάει’ την υπόθεση από το δικαστήριο.
«Ο κατηγορούμενος παρακολουθεί πρόγραμμα υποχρεωτικής ψυχοθεραπείας επί μια διετία».
«Συντάσσονται εκθέσεις από ειδικούς και όταν αυτοί κρίνουν πως ο άνθρωπος αυτός έχει βελτιωθεί ψυχικά, έχει κατανοήσει τα λάθη του και έχει θεραπευτεί, στέλνει εισήγηση στον εισαγγελέα και η υπόθεση αρχειοθετείται οριστικά. Αυτά όμως, δεν τα άκουσα κάπου όλες αυτές τις ημέρες.
Θα επαναλάβω πως το θέμα δεν είναι η καταστολή αλλά η θεραπεία. Η φυσικά δεν εισφέρει τίποτα. Είναι μια αποθήκη ψυχών. Κανείς δεν βγαίνει καλύτερος. Τουναντίον, οι περισσότεροι εγκληματούν ξανά αφού δεν τους έχουμε βοηθήσει να γίνουν καλύτεροι –για παράδειγμα μέσω ειδικών προγραμμάτων».
