Η απόπειρα πραξικοπήματος που συντάραξε τη Βολιβία – Πώς απετράπη

Η Βολιβία βίωσε σχεδόν τρεις ώρες έντασης και ανησυχίας, την Τετάρτη 26 Ιουνίου, σε μια βραχύβια -και κακώς οργανωμένη όπως αποδείχτηκε- απόπειρα πραξικοπήματος.

Τα βλέμματα τόσο των 12 και πλέον εκατ. Βολιβιανών όσο και της διεθνούς κοινότητας στράφηκαν ξαφνικά σε όσα συνέβαιναν στην καρδιά της χώρας, όπου ο στρατός υπό τις οδηγίες του στρατηγού Juan José Zúñiga εισέβαλε στο κυβερνητικό μέγαρο (Palacio Quemado) στην Plaza Murillo της πρωτεύουσας.

Η έντονη κινητικότητα και η έφοδος στην Plazza Murillo

Επί της ουσίας, όλα ξεκίνησαν την περασμένη Δευτέρα, όταν ο επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων, στρατηγός Juan José Zúñiga παραχώρησε συνέντευξη σε τηλεοπτικό σταθμό και μίλησε για την πολιτική. Είπε ότι θα εφαρμόσει το Πολιτικό Σύνταγμα, ότι δεν συμφωνεί με την υποψηφιότητα του Έβο Μοράλες για την προεδρία και ότι, αν χρειαστεί, θα τον συλλάβει.

Η δήλωση αυτή έφερε κύμα διαμαρτυριών σε όλη τη χώρα και εκκλήσεις για απομάκρυνσή του από το αξίωμά του.

Το βράδυ της επόμενης ημέρας, έγινε γνωστό ότι ο Zúñiga απαλλάχθηκε από τα καθήκοντά του, πληροφορία ωστόσο που ο ίδιος διέψευδε. Όταν, λοιπόν, έφτασε η στιγμή -την Τετάρτη- που εκλήθη ούτως ώστε να παραδώσει και επισήμως την «καρέκλα» του, ο ίδιος κινήθηκε προς την Plaza Murillo με μια ομάδα στρατιωτικών και ένοπλων αξιωματικών που επέβαιναν σε τανκς.

Ήταν περίπου στις 15:00 (τοπική ώρα) όταν ο Zúñiga εθεάθη να φτάνει στο κυβερνητικό μέγαρο, το τανκ να γκρεμίζει την εξωτερική πόρτα του κτιρίου και ο ίδιος να εισέρχεται πεζή εκφράζοντας την πρόθεσή του να «σώσει την πατρίδα» και να «αναλάβει την εξουσία της χώρας».

Περί τις 15:50 (τοπική ώρα), ένα ακόμη τανκ εισέβαλε στο κυβερνητικό μέγαρο της Βολιβίας, στο πλαίσιο της στρατιωτικής κατάληψης της Plaza Murillo, με τον πρόεδρο της χώρας, Λουίς Άρτσε, μέσω των κοινωνικών δικτύων να καταγγέλλει μια «ασυνήθιστη κινητικότητα» από «ορισμένες μονάδες του βολιβιανού στρατού».

Ο στρατηγός Zúñiga μπήκε στο κυβερνητικό μέγαρο, όπου -στους διαδρόμους- είχε ένα σύντομο τετ α τετ με τον πρόεδρο, που του ζήτησε να αποσύρει τα στρατεύματα. «Αν σέβεστε τη στρατιωτική διοίκηση και ισχυρίζεστε ότι είστε καλός στρατιωτικός, αποσύρετε όλες αυτές τις δυνάμεις αυτή τη στιγμή, αυτή είναι διαταγή, στρατηγέ» διαμήνυσε ο Άρτσε, με τον Zúñiga να απαντά ότι δεν θα υπακούσει στις εντολές του.

Η αλλαγή προσώπων στις ένοπλες δυνάμεις και η σύλληψη του Zúñiga

Δύο ώρες αργότερα, ο Άρτσε, έχοντας στο πλευρό του στην προεδρική κατοικία τον αντιπρόεδρο David Choquehuanca, απάλλαξε από τα καθήκοντά τους τους αρχηγούς των τριών σωμάτων των ενόπλων δυνάμεων.

Ο José Wilson Sánchez ορκίστηκε γενικός διοικητής του στρατού, ο Gerardo Zabala διοικητής της πολεμικής αεροπορίας και ο Renán Ramírez διοικητής του βολιβιανού ναυτικού. Στην ομιλία του, ο πρώτος ζήτησε από τους στρατιωτικούς να επιστρέψουν στις μονάδες τους. Και αυτοί το έπραξαν.

Έτσι, λοιπόν, λίγο μετά τις 17:30 (τοπική ώρα) οι στρατιωτικοί αποχώρησαν από την Plaza Murillo, συμπεριλαμβανομένου του στρατηγού Zúñiga. Πλάνα από το σημείο έδειχναν τα τανκς να απομακρύνονται, το ίδιο και τον Zúñiga σαν να μην είχε συμβεί τίποτα.

Λίγα λεπτά αργότερα, ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος της Βολιβίας, από το μπαλκόνι του κυβερνητικού μεγάρου, συνέστησαν ηρεμία και ευχαρίστησαν τον λαό που βγήκε στους δρόμους για να «υπερασπιστεί τη δημοκρατία» και την κυβέρνηση, που εκλέχθηκε με λαϊκή ψήφο.

Στις 18:35 (τοπική ώρα), η Εισαγγελία, σε συνέντευξη Τύπου, ανέφερε ότι είχε εκδοθεί ένταλμα σύλληψης του στρατηγού, ο οποίος αντιμετωπίζει κατηγορίες που σχετίζονται με τρομοκρατία και ένοπλη εξέγερση κατά της κυριαρχίας και της ασφάλειας του κράτους.

Εν τω μεταξύ, στα κοινωνικά δίκτυα, διάφορες οργανώσεις και πολιτικοί επέκριναν την επίθεση κατά της Βολιβιανής Δημοκρατίας. Δεν έλειψαν, πάντως, οι φωνές που ανέφεραν ότι δεν υπήρξε απόπειρα πραξικοπήματος αλλά μάλλον ένα «αυτοπραξικόπημα».

Στις 19:00 (τοπική ώρα), η αστυνομία συνέλαβε τον Zúñiga και, σε σύντομες δηλώσεις του στον Τύπο, ο πρώην πλέον διοικητής υποστήριξε ότι έβγαλε τον στρατό στους δρόμους με εντολή του προέδρου. Δηλώσεις που, όπως ήταν λογικό, προκάλεσαν αμέσως αναστάτωση, με πολιτικούς που προέρχονται από την αντιπολίτευση και αναλυτές να ζητούν άμεσα εξηγήσεις από τον Λουίς Άρτσε.

Σε κάθε περίπτωση, κατέστη σαφές ότι επρόκειτο για μια βραχύβια και κακώς μελετημένη στρατιωτική εξέγερση. Παρ’ όλα αυτά, οι επόμενες εβδομάδες θα είναι καθοριστικές για να διαπιστωθεί αν η απόπειρα πραξικοπήματος με επικεφαλής τον Zúñiga ήταν απλώς ένα μεμονωμένο περιστατικό.

Το προφίλ του στρατηγού Zúñiga

Σύμφωνα με τον Τύπο της Βολιβίας, όσοι τον γνωρίζουν λένε ότι ο Juan José Zúñiga δεν ήταν ποτέ ένας εξαίρετος αξιωματικός. Ωστόσο, επισημαίνουν ότι είναι ειδικός στις στρατιωτικές πληροφορίες και γνωρίζει πολύ καλά τις κινήσεις διαφόρων πολιτικών. Διορίστηκε, δε, από τον Άρτσε ως διοικητής του στρατού, τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους.

Ο ίδιος ήταν κοντά σε οργανώσεις που πρόσκεινται στην κυβέρνηση, ενώ διαρκής ήταν η παρουσία του σε διάφορες εκδηλώσεις με τις εν λόγω οργανώσεις.

Πριν γίνει διοικητής του στρατού, ήταν αρχηγός του επιτελείου. Ενόσω, πάντως, κατείχε αυτή τη θέση, κατηγορήθηκε για υπεξαίρεση περίπου 2,7 εκατομμυρίων μπολιβιανών (σ.σ. το νόμισμα της Βολιβίας), ενώ είχε εμπλοκή σε διακίνηση ναρκωτικών.

Ο Zúñiga κατηγορείται, επίσης, από τους συναδέλφους του ότι είναι μέλος της οργάνωσης που είναι γνωστή ως “Pachajchos”, η οποία δραστηριοποιείται στα σύνορα από την εποχή της διακυβέρνησης του πρώην προέδρου Μοράλες. Η κατηγορία αναφέρει ότι οι ένστολοι αυτοί, που έχουν διεισδύσει σε μονάδες πληροφοριών, είναι υπεύθυνοι για το λαθρεμπόριο λαθραίων προϊόντων στη χώρα, σε μεγάλες ποσότητες.

Τον Σεπτέμβριο του 2022, δε, ο Μοράλες έβαλε για πρώτη φορά στο στόχαστρο τον Zúñiga και τον κατηγόρησε ότι υλοποιεί «ύπουλο σχέδιο» εναντίον του, προκειμένου να αμαυρώσει την εικόνα του.