Ο Γιάννης Παππάς αναζητούσε τον Μέγα Αλέξανδρο για 32 χρόνια – Ώσπου τον βρήκε

Στο κέντρο της Αθήνας, στη συμβολή των Λεωφόρων Αμαλίας και Όλγας, δεσπόζει από το 2019 ο έφιππος ανδριάντας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δια χειρός Γιάννη Παππά. Περαστικοί χαζεύουν καθημερινά το άγαλμα ενός από τους μεγαλύτερους Έλληνες γλύπτες, πηγαίνοντας ή επιστρέφοντας από τη δουλειά τους. Αθηναίοι και τουρίστες κοντοστέκονται στη βόλτα τους, το θαυμάζουν, το φωτογραφίζουν. Ωστόσο, λίγοι έως ελάχιστοι γνωρίζουν την ιστορία του.

Αυτό το σπουδαίο έργο που αντικρίζουμε, δεν ήταν έμπνευση της στιγμής, ούτε φτιάχτηκε εν μία νυκτί. Είναι το αποτέλεσμα μιας πολύχρονης ερευνητικής και δημιουργικής διαδικασίας, η οποία διήρκησε 32 ολόκληρα χρόνια. Με τις πρώτες δοκιμές του Γιάννη Παππά να ξεκινούν το 1941, το έργο χυτεύτηκε σε μπρούντζο το 1973, και σήμερα, το κοινό έχει την ευκαιρία να γνωρίσει και να ακολουθήσει τη μακρά διαδρομή ολοκλήρωσης του γλυπτού στην έκθεση “Γιάννης Παππάς | αναζητώντας τον Αλέξανδρο”.

“Περπατάμε στην Αθήνα, βλέπουμε καταπληκτικά γλυπτά και θεωρούμε ότι αυτά είναι το τελικό έργο. Δεν είναι έτσι. Υπάρχει φοβερός πόνος, ψάξιμο, λαχτάρα. Δεν έχουν επιζήσει αυτά, έχουν χαθεί” ανέφερε ο Αλέκος Παππάς, γιος του σπουδαίου γλύπτη, στη συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη και στην οποία το NEWS 24/7 έδωσε το “παρών”.

Η συγκεκριμένη έκθεση αποτελεί την πρώτη συνεργασία του FOUGARO ARTCENTER με το Μουσείο Μπενάκη και περιλαμβάνει σχέδια, μελέτες, προπλάσματα, φωτογραφίες και τεκμήρια από το αρχείο του Εργαστηρίου Γιάννη Παππά, με τον μεγαλύτερο όγκο των εκθεμάτων να μην έχει παρουσιαστεί ποτέ ξανά. Η έκθεση έχει τα εγκαίνιά της την Κυριακή 30 Ιουνίου (7 – 10 μμ) στο FOUGARO ARTCENTER στο Ναύπλιο και θα διαρκέσει μέχρι τον Οκτώβριο του 2024.

Όπως σχολίασε στη συνέντευξη Τύπου ο Γιώργης Μαγγίνης, επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη: “Είναι μια ερευνητική έκθεση με βάθος και ευρύτητα, και όχι μια οριζόντια παρουσίαση”. Χαρακτηρίζοντας τον Γιάννη Παππά ως έναν “παραγωγικό και πολυσχιδή καλλιτέχνη”, ο Αντώνης Ι. Κοντρογιάννης, ένας εκ των δύο επιμελητών της έκθεσης, υπογράμμισε πως πρόκειται για “μια ιδιαίτερη έκθεση, από την σκοπιά της δημιουργικής διαδικασίας που οδήγησε στο γλυπτό, μιας διαδικασίας που κράτησε 30 χρόνια”.

Ο πυρήνας της έκθεσης είναι το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, περιτριγυρισμένο από αρχειακό υλικό, βίντεο ντοκουμέντα της χύτευσης του γνωστού αγάλματος και προπαρασκευαστικά σχέδια και γλυπτικά σκίτσα που οδήγησαν στην τελική μορφή του γνωστού αγάλματος.

Η υπομονή και η επιμονή του Γιάννη Παππά

Ο σπουδαίος και βραβευμένος γλύπτης ξεκίνησε να επεξεργάζεται το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου μέσα στην Κατοχή, χωρίς να έχει προηγηθεί κάποια παραγγελία. Όπως ανέφερε ο γιος του, Αλέκος Παππάς, στην συνέντευξη Τύπου, “ήταν Νοέμβριος του 1941. Μέσα στην πείνα της Κατοχής. Αυτό του ήρθε να κάνει για να κρατηθεί”, τονίζοντας πως στις προθέσεις του δεν ήταν κάποια σύνδεση με τη Μακεδονία.

Μέσα σε τρεις δεκαετίες, ο Γιάννης Παππάς ερεύνησε συστηματικά και επίμονα κάθε λεπτομέρεια του έργου, μέσα από αρχαία γλυπτά και ψηφιδωτά με παραστάσεις του Αλέξανδρου, κάνοντας εμβριθείς ανατομικές μελέτες αλόγων εκ του φυσικού, σχεδιαστικές σπουδές εφίππων αγαλμάτων της Αναγέννησης και, βέβαια, ατέλειωτες δοκιμές, αναζητώντας το ιδανικό αποτέλεσμα.

Ο Γιάννης Παππάς επισκεπτόταν συχνά τους ιππικούς ομίλους και σκίτσαρε τα διαφόρων ειδών άλογα που βρίσκονταν εκεί, προκειμένου να βρει το κατάλληλο άλογο για τον Μέγα Αλέξανδρο. Αυτό, διαφαίνεται στην έκθεση, αφού ο θεατής μπορεί να δει όλα τα τεκμήρια της δημιουργικής διαδικασίας. “Είχε τρυφερότητα απέναντι στα άλογα στους ιππικούς ομίλους”, τόνισε ο Θοδωρής Μπαργιώτας, ένας εκ των δύο επιμελητών της έκθεσης.

Μέσα σ’ αυτά τα 32 χρόνια που πήρε στον Γιάννη Παππά η ολοκλήρωση του γλυπτού, υπήρχε πολλή μελέτη, κοπιαστική έρευνα και ένα όραμα, στο οποίο, τελικά, δεν έκανε εκπτώσεις. Επίσης, ο γλύπτης ήταν ιδιαίτερα παραγωγικός, οπότε, παράλληλα, φιλοτεχνούσε και άλλα έργα, ενώ συνέχιζε την λεπτομερή και μεθοδική δημιουργία του έφιππου Μεγάλου Αλεξάνδρου, μέχρι να καταφέρει το απόλυτο.

Ο άνθρωπος πίσω από τον μύθο Μέγα Αλέξανδρο

Η αγάπη του Γιάννη Παππά για τον άνθρωπο, οδήγησε στην απόδοση του Αλεξάνδρου όχι σαν ένοπλου στρατηλάτη και κατακτητή, αλλά ως πρεσβευτή της ελληνικότητας στις εσχατιές του τότε γνωστού κόσμου. Ο Έλληνας που λατρεύτηκε σαν θεός και απασχολεί την τέχνη και την επιστήμη ως τις μέρες μας, απαθανατίστηκε αριστοτεχνικά ως ουμανιστικό σύμβολο, ύστερα από τη συναρπαστική αναζήτηση ενός μεγάλου καλλιτέχνη.

“Ο Μεγάλος Αλέξανδρος ως περσόνα, ήταν η αφορμή για να εκφράσει την αγάπη του για την ανθρώπινη και ζωική φιγούρα και την σχέση αυτών των δύο μέσα στα χρόνια” ανέφερε στη συνέντευξη Τύπου ο Θοδωρής Μπαργιώτας, ένας εκ των δύο επιμελητών της έκθεσης. “Βγαίνει από τον εαυτό του και παρατηρεί τον κόσμο γύρω του, ήταν συγκινητική η αγάπη του για τον άνθρωπο”, τόνισε, προσθέτοντας πως το εν λόγω γλυπτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως “μια γλυκιά αποδόμηση του Μέγα Αλέξανδρου” η οποία παραμένει “ανοιχτή και ερμηνεύσιμη στον καθένα”.

Η απόφαση του Γιάννη Παππά να μην παρουσιάσει ένοπλο τον Μέγα Αλέξανδρο, είχε τη δική της διαδρομή και, τελικά, τη δική της αξία. Δεν ήθελε να σταθεί στο στρατιωτικό σκέλος του οράματος, αλλά και στο ανθρώπινο κομμάτι αυτής της τεράστιας προσωπικότητας. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί, επίσης, το γεγονός πως ο σπουδαίος γλύπτης μελέτησε πραγματικά και εξονυχιστικά την φιγούρα του Αλεξάνδρου και, όπως τόνισε ο Γιωργής Μαγγίνης, “δεν στάθηκε στα αντίγραφα και στις παραδοσιακές εικόνες του”.

Όπως φαίνεται και στην έκθεση, μελέτη και διλήμματα υπήρχαν ακόμα και για την κινησιολογία του Αλεξάνδρου στο γλυπτό: η στάση του σώματός του, η στάση του αλόγου, και η μεταξύ τους συνύπαρξη.

Η έκθεση στο Fougaro Artcenter στο Ναύπλιο

Αξίζει να σημειωθεί πως η ιδέα για μια μεγάλη έκθεση αφιερωμένη στο Γιάννη Παππά αποτελούσε επί μακρόν επιθυμία της ίδιας της κυρίας Φλωρίκας Κυριακοπούλου, ιδρύτριας, προέδρου και CEO του FOUGARO ARTCENTER, που θαυμάζει το έργο του γλύπτη και συνδεόταν προσωπικά με τον ίδιο και την οικογένειά του.

Σε συνεργασία με τους εκπροσώπους του Μουσείου Μπενάκη και του Εργαστηρίου του Γιάννη Παππά, καθώς και των επιμελητών της έκθεσης, προέκυψε η έκθεση “Γιάννης Παππάς | αναζητώντας τον Αλέξανδρο”, που επικεντρώνεται στη διαδικασία της δημιουργίας του εμβληματικού έφιππου ανδριάντα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Όπως τονίζει ο Αντώνης Ι. Κοντρογιάννης: “Μία ιδιαιτερότητα αυτής της έκθεσης τόσο για το κοινό, όσο και για τους ειδικούς, είναι ότι παρουσιάζονται τα πρωτότυπα έργα που δούλεψαν τα χέρια του Γιάννη Παππά απευθείας στον γύψο. Τα σημάδια από τα εργαλεία του γλύπτη, οι μολυβιές, τα καρφιά που υποδεικνύουν τις μεγεθύνσεις και τις σμικρύνσεις, ακόμη και τα αποτυπώματα των δακτύλων, λένε την ιστορία της δημιουργίας των γλυπτών“.

Με τη σειρά του ο Θοδωρής Μπαργιώτας επισημαίνει: “Η έκθεση αναδεικνύει τη σημασία της έννοιας της εμμονής στη δουλειά ενός καλλιτέχνη, υπογραμμίζοντας ότι κάθε μεγάλο έργο τέχνης είναι σπάνια μια στιγμιαία έμπνευση, ένα πυροτέχνημα, αλλά συνήθως το αποτέλεσμα δεκαετιών αφοσίωσης σε ένα συγκεκριμένο θέμα“.

Η έκθεση “Γιάννης Παππάς | αναζητώντας τον Αλέξανδρο” προσφέρει στο κοινό μια σπάνια ευκαιρία να δει το αρχικό γύψινο πρόπλασμα του διάσημου χάλκινου αγάλματος, καθώς και να ακολουθήσει ολόκληρη τη δημιουργική και τεχνική διαδικασία του Γιάννη Παππά.