Μάρθα Φριντζήλα: “Να υψώσουμε πιο δυνατά τη φωνή μας απέναντι στο τέρας”

Από τη 1 έως τις 10 Ιουλίου στο Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας, η 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης και το Διεθνές Δίκτυο Αρχαίου Δράματος του ΥΠΠΟ υποστηρίζουν το 12ο Αττικό Σχολείο Αρχαίου Δράματος.

Και μία από τις καλλιτέχνιδες που αναμένουμε στη σκηνή, με ελεύθερη είσοδο, είναι η Μάρθα Φριντζήλα με το «THE KUBARA PROJECT» και τραγούδια των σπουδαιότερων Ελλήνων και ξένων συνθετών των δύο τελευταίων αιώνων, καθώς και παραδοσιακά τραγούδια της Ελλάδας και του κόσμου.

Στο πλαίσιο των δράσεων του φετινού θερινού σχολείου, παρουσιάζονται έργα για γυναίκες ή καλούνται γυναίκες δημιουργοί που έγραψαν και συνεχίζουν να γράφουν την δική τους ιστορία, υψώνοντας τη φωνή και το ανάστημά τους σε έναν κόσμο μουδιασμένο και πολλές φορές εχθρικό.

Στη σειρά εκδηλώσεων που θα πραγματοποιηθεί περιλαμβάνονται θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, παραστάσεις χορού, διαλέξεις, προβολές και μία παράσταση Καραγκιόζη με τον Αθηναϊκό θίασο σκιών του Άθω Δανέλλη.

Μάρθα Φριντζήλα – “Ο λόγος στις γυναίκες”

Κατά τη διάρκεια του επόμενου τριετούς ερευνητικού κύκλου με τίτλο «O λόγος στις γυναίκες», οι συμμετέχοντες θα συνδιαλλαγούν και θα προβληματιστούν πάνω σε καίρια ερωτήματα για τη θέση και την εξέλιξη της γυναίκας στην αρχαιότητα.

Πώς παρουσιάζεται ο ρόλος των γυναικών μέσα από την αρχαία τραγωδία; Ποια η σχέση των γυναικών με την εξουσία; Υπήρχε #metoo στην αρχαιότητα; Πώς κατέληξαν οι «γάμοι» του Δία ή άλλων θεών με θνητές; Έχουν όλες οι γυναίκες κοινή μοίρα; Ξεκινώντας από τον Ίωνα του Ευριπίδη, θα διερευνηθούν το γυναικείο ζήτημα στην αρχαιότητα, οι απαρχές του μισογυνισμού, μυθολογικές αναφορές και απεικονίσεις γυναικών στο αρχαίο δράμα.

Λίγο πριν τη συναυλία της στον προαύλιο χώρο του Παλαιού Ελαιουργείου η Μάρθα Φριντζήλα – που έχει γεννηθεί στην Ελευσίνα – μας μίλησε για την πρωτοβουλία Αττικό Σχολείο, η οποία φέτος δίνει τον Λόγο στις Γυναίκες.

“Tο Αττικό σχολείο ξεκίνησε τις δράσεις του το 2012, πέντε χρόνια πριν την υποψηφιότητα της Ελευσίνας για τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Το 2017 συμμετείχαμε στον φάκελο της υποψηφιότητας ως έργο παρακαταθήκης, και από το 2018 συμμετέχουμε στο πρόγραμμα της πολιτιστικής πρωτεύουσας. Από του χρόνου και για όσα χρόνια αντέξουμε θα συνεχίσουμε προσφέρουμε στους κατοίκους της πόλης και τους επισκέπτες της ένα πρωτότυπο και καλοδουλεμένο εκπαιδευτικό και ψυχαγωγικό φεστιβάλ με κεντρικό άξονα το Αρχαίο δράμα.

Συζητούμε ακόμα για το κατά πόσο είναι δόκιμος ο όρος γυναικοκτονία και αν θα πρέπει να αναγνωριστεί νομικά, ενώ μετράμε νεκρές κόρες, μανάδες, συζύγους, αδερφές.

Ο τριετής κύκλος που ξεκινά φέτος με τίτλο “ο λόγος στις γυναίκες” ανοίγει για ακόμα μια φορά την συζήτηση για τον ρόλο των γυναικών από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας. Ξέρετε, αν και πολλά έχουν αλλάξει για τις γυναίκες, δυστυχώς κάποια είναι τόσο βαθειά ριζωμένα που ισχύουν και μας ταλαιπωρούν ακόμα. Το Αττικό σχολείο καλεί το κοινό να συμμετέχει ενεργά σ’ αυτήν την συζήτηση. Η γνώμη μου λοιπόν για αυτήν την πρωτοβουλία, είναι η ίδια η πρωτοβουλία. Εύχομαι να ανοίξει και σε κάθε σπίτι, σε κάθε οικογένεια αυτή η συζήτηση.”

Πώς μπορούν πιστεύετε να βοηθήσουν τέτοιες πολιτιστικές δράσεις, σε ένα background επικαιρότητας που βρίθει από δολοφονίες γυναικών και περιστατικά έμφυλης βίας. Νιώθετε ότι ο κόσμος είναι κάπως “μουδιασμένος”;
“Μα, αυτός είναι ακόμα ένας λόγος να υψώσουμε πιο δυνατά την φωνή μας απέναντι στο τέρας, χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Και, δεν είναι μόνο ο κόσμος μουδιασμένος, είναι και οι πολιτικοί μας άβουλοι και δειλοί. Συζητούμε ακόμα για το κατά πόσο είναι δόκιμος ο όρος γυναικοκτονία και αν θα πρέπει να αναγνωριστεί νομικά, ενώ μετράμε νεκρές κόρες, μανάδες, συζύγους, αδερφές.

Έρευνα του MIIR (Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας), η οποία δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 2024, κατέγραψε δύο γυναικοκτονίες τον μήνα, 34% αύξηση των βιασμών και 268% αύξηση της σεξουαλικής βίας από το 2022 στη χώρα. Επίσημη καταγραφή των γυναικοκτονιών στην Ελλάδα δεν υπάρχει, δεδομένου ότι η κυβέρνηση επιμένει πως δεν υπάρχει λόγος να καταστεί η γυναικοκτονία ιδιώνυμο αδίκημα. Πιστεύω λοιπόν πως αν δώσουμε τον λόγο στις γυναίκες, ίσως βοηθήσουμε τις επόμενες γενιές να δουν πιο καθαρά και να αλλάξουν την τραγική πραγματικότητα.”

Η ατμόσφαιρα στις συναυλίες του Θανάση δεν περιγράφεται. Μπήκα σ’ αυτήν την γιορτή με όλο μου το είναι και αφέθηκα να με παρασύρει. Με τον Θανάση νιώθω βαθειά συγγένεια.

Τι θα ακούσουμε (κάποια παραδείγματα) από το Kubara Project στην Ελευσίνα και πώς έχει εξελιχθεί αυτή η ομάδα μέσα στα χρόνια. Εσείς ως κυρίαρχη “κουμπάρα” τι έχετε αποκομίσει από όλη αυτή τη διαδρομή;
“Θα ακούσετε την ιστορία της Ανδρονίκης και της Λίληθ, το παράπονο της Llorona και της Περσεφόνης, την κατάρα του πεύκου που έκοψε άκαρδα ο Γιάννης, θα ακούσετε για έρωτες χωρίς ανταπόκριση, για το όνειρο της μετανάστευσης, για τα λάθη και τα πάθη της νεότητας, για την δύναμη της αγάπης. Νιώθω πολύ τυχερή που έχω δίπλα μου αυτούς τους υπερήρωες για μουσικούς. Κάθε φορά που ετοιμάζουμε ένα πρόγραμμα αισθάνομαι προνομιούχα. Από το 2000 μέχρι σήμερα, μόνο τα τραγούδια που μάθαμε να παίζουμε είναι τεράστιο δώρο που θα το έχω για πάντα μαζί μου.”

Μάρθα Φριντζήλα: “Με τον Θανάση νιώθω βαθειά συγγένεια”

Η μέθεξη στις συναυλίες σας με τον Θανάση Παπακωνσταντίνου φέτος δεν είχε προηγούμενο. Τι θα κρατήσετε από αυτές τις εμφανίσεις, που όπως λέγεται (ίσως) θα είναι από τις τελευταίες live του Θανάση.
“Η ατμόσφαιρα στις συναυλίες του Θανάση, η έκφραση της αγάπης από τον κόσμο του, η συγκίνηση και η τρέλα των μουσικών δεν περιγράφονται! Μπήκα σ’ αυτήν την γιορτή με όλο μου το είναι και αφέθηκα να με παρασύρει. Με τον Θανάση νιώθω βαθειά συγγένεια. Καταλαβαίνω μες την ψυχή μου κάθε του λέξη και πιστεύω πως το νιώθει όχι μόνο αυτός, αλλά και ο κόσμος που τον ακολουθεί. Είχαμε να βρεθούμε δεκαέξι χρόνια και ήταν σαν να το πιάσαμε από εκεί που το αφήσαμε και το πήγαμε ακόμα παραπέρα. Από αυτήν την γιορτή κρατώ τα πάντα.”

Πώς άλλαξαν τα πράγματα στα live μετά την πανδημία, είτε σε επίπεδο καλλιτεχνών είτε σε επίπεδο κοινού; Βλέπετε μια σαφή στροφή των νέων στην παραδοσιακή μουσική και αν ναι, γιατί; 
“Ναι, βλέπω μια στροφή των νέων στην παραδοσιακή μουσική και νομίζω είναι στροφή προς την κοινότητα, την συντροφικότητα και το μοίρασμα. Και οι καλλιτέχνες πιστεύω -όχι όλοι αλλά οι περισσότεροι- τα δίνουν όλα. Ίσως να φοβόμαστε πως μπορεί να μας φυλακίσουν πάλι και προσπαθούμε να ζήσουμε την κάθε στιγμή σαν να είναι η τελευταία. Αυτό που πρέπει ούτως ή άλλως να κάνουμε οι άνθρωποι. Αλλά, αν δεν σου στερήσουν το νερό δεν ξέρεις πόσο διψασμένος είσαι.”

Το “Νερό στη Βάρκα” κάνει τεράστια επιτυχία, έχει αγαπηθεί πολύ, το ακούμε συνεχώς. “Υποψιάζεστε” πότε ένα τραγούδι θα αγαπηθεί περισσότερο από άλλα;
“Όταν άκουσα το τραγούδι το ένιωσα πως θα αγαπηθεί γιατί κι εγώ το αγάπησα αμέσως. Δεν περίμενα βέβαια να κάνει τέτοια εντύπωση στον κόσμο. Χαίρομαι πολύ. Χαίρομαι που το τραγουδάνε στα προγράμματά τους οι τραγουδίστριες, από την Ιουλία Καραπατάκη μέχρι την Πέγκυ Ζήνα γιατί θα το ακούσουν και θα το αγαπήσουν πολλοί περισσότεροι! Χαίρομαι που κάθε μέρα μου στέλνουν covers του τραγουδιού, διασκευές,remix, βίντεο από νιόπαντρα ζευγάρια να το χορεύουν στην παραλία, παιδάκια να το παίζουν στο πιάνο, χορωδίες να το τραγουδούν στην γιορτή του σχολείου. Το μόνο που με στεναχωρεί είναι που ο Ορέστης Ντάντος, ο δημιουργός του τραγουδιού δεν παίρνει αυτό που του αξίζει από την επιτυχία του τραγουδιού. Ούτε οικονομικά ούτε τιμητικά. Αλλά, έτσι είναι τα πράγματα στην βιομηχανία του τραγουδιού. “Εγώ πληρώνω κι άλλος πίνει, βρε κουκλί μου τι θα γίνει” που λέει κι ο Τσιτσάνης.”

Παράλληλα, μοιράζεστε τη σκηνή με τον Δ. Μυστακίδη. Πώς είναι αυτή η μουσική διαδρομή; Δύο κόσμοι διαφορετικοί, αλλά τόσο ταιριαστοί! Που συναντιούνται;
Είκοσι χρόνια τώρα οι δρόμοι μας συναντιούνται συχνά, άλλοτε δισκογραφικά και άλλοτε στην σκηνή. Ο Δημήτρης είναι ένας αγαπημένος φίλος κι αδερφός, με φροντίζει και τον φροντίζω, με καμαρώνει και τον καμαρώνω. Πάντα έχω χτυποκάρδι για αυτό που μας περιμένει κάθε φορά που θα συμπράξουμε μουσικά. Και, φυσικά, είμαστε και οι δυο παιχνιδιάρηδες και το κανιβαλίζουμε με πολλή χαρά. Με τον Δημήτρη είμαι ελεύθερη να είμαι όσο τρελή θέλω.

Ισχύει το πάλαι ποτέ “ιστορία γράφουν οι παρέες”; Στις μέρες μας πιστεύετε ότι υπάρχουν δημιουργικές παρέες; Οι οποίες ίσως φτιάχνουν και δικές τους εταιρίες (όπως ο Θανάσης Π.) για να γίνονται τα πράγματα πιο “προσωπικά”. Το μέλλον είναι εκεί;
Θέλω να πιστεύω πως ισχύει. Και πως οι παρέες θα συνεχίσουν να γράφουν ιστορία. Και θα συνεχίσουν να δημιουργούν και να μας οδηγούν. Παρέες που έχουν την σιγουριά πως όλα μπορούν να αλλάξουν επενδύοντας στην ποίηση και στην ομορφιά.

Κι ίσως να ‘ρθουν άλλα παιδιά
με μάτια λέιζερ και μαλλιά τιρκουάζ
και να κάνουνε σαμποτάζ!