Βρετανικές εκλογές: Οι τρύπες του Ρίσι Σούνακ

Η κεντρική φωτογραφία του άρθρου είναι σχεδόν εμβληματική, έχοντας ήδη μπει στο άλμπουμ της πρόσφατης ιστορίας της Βρετανικής πολιτικής, δίπλα σε αυτήν του πρώην αρχηγού του Εργατικού κόμματος Εντ Μίλιμπαντ να τρώει άγαρμπα ένα σάντουιτς (η οποία σύμφωνα με τα Βρετανικά ΜΜΕ του στοίχισε την εκλογή του το 2015). Ο Βρετανός Πρωθυπουργός Ρίσι Σούνακ σκύβει για να επιθεωρήσει μια λακκούβα, περιστοιχιζόμενος από μια κουστωδία παρατρεχάμενων που κοιτούν και αυτοί αμήχανα.

Μπορεί να μοιάζει με σκηνή βγαλμένη από Βρετανική κωμωδία, αλλά αποτυπώνει με ακρίβεια τα αποτελέσματα της δεκατετράχρονης διακυβέρνησης της χώρας από το Συντηρητικό κόμμα των Τόρις. Οι άπειρες λακκούβες στους δρόμους της χώρας, υπεύθυνες για 631.852 μικρά και μεγάλα ατυχήματα το 2023 που στοίχισαν περίπου μισό δισεκατομμύριο λίρες, είναι ένα μικρό αλλά συμβολικό κομμάτι από τα προβλήματα που συναντούν οι Βρετανοί πολίτες στην καθημερινότητα τους.

Κι είναι ίσως το μικρότερο από τα προβλήματα τους, αν λάβει κανείς υπόψη ότι ο χρόνος αναμονής για να λάβει κανείς περίθαλψη για σοβαρά νοσήματα στα νοσοκομεία της χώρας, ειδικά μετά την πανδημία, έχει εκτοξευτεί σε 15 εβδομάδες, με περίπου 8 εκατομμύρια ασθενείς να συμπεριλαμβάνονται αυτή τη στιγμή στις λίστες αναμονής του συστήματος υγείας. Παράλληλα, το χρέος της χώρας πλησιάζει το 100%, ενώ περίπου 3 εκατομμύρια Βρετανοί πολίτες εξαρτώνται από τα συσσίτια (food banks) για να ζήσουν. Και όλα αυτά ενώ οι Συντηρητικοί, παρά τις υποσχέσεις τους όταν εκλέχθηκε η κυβέρνηση Κάμερον το 2010, έχουν καταφέρει να αυξήσουν τη φορολογία στα υψηλότερα επίπεδα μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Με βάση όλα αυτά, δεν είναι περίεργο ότι το Εργατικό κόμμα υπό την ηγεσία του Κίιρ Στάρμερ αναμένεται να κερδίσει τις εκλογές της Πέμπτης 4 Ιουλίου (στη Μεγάλη Βρετανία οι εθνικές εκλογές παραδοσιακά γίνονται Πέμπτη). Όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το Εργατικό κόμμα θα κερδίσει μία άνετη πλειοψηφία, με έως και 450 από τις συνολικά 650 έδρες. Εμβληματική πολιτική του αποτελεί η αύξηση της δόμησης σε μια χώρα που αντιμετωπίζει έντονη στεγαστική κρίση, καθώς η διαδικασία αδειοδότησης για νέες κατοικίες είναι αργή και κοστοβόρα. Ο Στάρμερ υπόσχεται να χτίσει 1,500,000 κατοικίες έως το 2029, πατάσσοντας το φαινόμενο της παρακώλυσης οποιασδήποτε προσπάθειας οικιστικής ανάπτυξης από εύπορους ιδιοκτήτες γης (γνωστό ως ‘Not- in-my-backyard’ ή NIMBYIsm), που έχει συμβάλει στον αποκλεισμό των νεότερων γενιών από το δικαίωμα απόκτησης στέγης.

Αντίθετα από ότι συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη, οι νέοι Βρετανοί γυρνούν την πλάτη τους στο Συντηρητικό κόμμα, το οποίο τους αγνόησε επιδεικτικά στα 14 χρόνια της διακυβέρνησης τους, υιοθετώντας πολιτικές που ευνοούσαν το κύριο κοινό τους, τους συνταξιούχους, όπως το σύστημα ‘triple lock’ που διασφαλίζει τη συνεχή άνοδο των συντάξεων. Περίπου 7 στους 10 από τους νεότερους ψηφοφόρους έως 30 ετών αναμένεται να ψηφίσουν το Εργατικό κόμμα. Εξάλλου την επικράτηση των Εργατικών ευνοούν η κατάρρευση του Σκωτσέζικο εθνικιστικού κόμματος, ο πληθωρισμός, και η έντονη ακομη ανάμνηση της οικονομικής κρίσης που προκάλεσε η πρώην πρωθυπουργός Λιζ Τρας πριν από περίπου δύο χρόνια.

Δεν είναι λοιπόν περίεργο ότι αυτό που υπόσχεται ο Σερ Κιρ Στάρμερ, ένας μετριοπαθής – υπερβολικά μετριοπαθής για τους εχθρούς του – νομικός και πρώην Γενικός εισαγγελέας της χώρας, είναι σταθερότητα, έπειτα από μια περίοδο ασυνήθιστης για το Νησί πολιτικής και οικονομικής αστάθειας – αρκεί να αναφερθεί ότι ο Σούνακ είναι ο τέταρτος πρωθυπουργός της χώρας σε μόλις πέντε χρόνια, ενώ ο Τζέρεμι Χαντ ο έκτος υπουργός οικονομικών. Πράγματι, στον οικονομικό τομέα ελάχιστα αναμένεται να αλλάξουν. Στην προσπάθεια τους να κερδίσουν τις εκλογές, οι Εργατικοί έχουν μετριάσει τα αρχικά μεγαλεπήβολα σχέδια για ένα τεράστιο επενδυτικό πρόγραμμα πράσινων επενδύσεων, ενώ η επόμενη υπουργός οικονομικών Ρέιτσελ Ριβς έχει υποσχεθεί ότι δεν θα αυξήσει τη φορολογία και ότι θα προσπαθήσει να μειώσει το χρέος της χώρας.

Γιατί καταρρέουν οι Συντηρητικοί του Σούνακ

Θα έχει ο πολιτικός σεισμός που αναμένεται την Πέμπτη στη Βρετανία βαθύτερες συνέπειες;

Πιθανώς ναι, εάν σημάνει την αρχή του τέλους του παλαιότερου – και εν πολλοίς πιο επιτυχημένου – πολιτικού κόμματος στον κόσμο. Μπορεί το Συντηρητικό Κόμμα ιστορικά να έχει αποδειχτεί εφτάψυχο, αλλά εάν βγει τρίτο πίσω από το ακροδεξιό κόμμα Reform του πρωτεργάτη του Brexit Νάιτζελ Φάρατζ, όπως δείχνουν μερικές δημοσκοπήσεις, ενδέχεται να χάσει οριστικά την κυρίαρχη θέση του στο δικομματικό σύστημα της χώρας. Θα πρόκειται για την πρώτη ουσιαστική ανατροπή στη Βρετανία μετά από έναν αιώνα, όταν το Εργατικό Κόμμα πήρε τη θέση του Φιλελευθέρων του Λόιντ Τζορτζ ως δεύτερος πυλώνας του συστήματος.

Εξάλλου, ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα επισφραγίσει και την κατάρρευση της παραδοσιακής δεξιάς σε μεγάλες χώρες της Ευρώπης όπως η Βρετανία, η Γαλλία και η Ιταλία, με τη θέση της να παίρνει η άκρα δεξιά. Δεν είναι τυχαίο ότι ένας από τους βασικότερους λόγους για την κατάρρευση των Βρετανών συντηρητικών είναι η παταγώδης αποτυχία τους σε θέματα κρίσιμα για τους ψηφοφόρους τους, με τη μετανάστευση και τη φορολογία να αγγίζουν ιστορικά ρεκόρ. Είναι τόσο δυσοίωνο το μέλλον των Τόρις που δεν είναι καν βέβαιο ότι θα εκλεγούν βουλευτές ο Πρωθυπουργός Ρίσι Σούνακ και ο υπουργός οικονομικών Τζερεμι Χαντ…

Brexit, η απαγορευμένη λέξη

Εάν υπάρχει μια λέξη που κανείς Βρετανός πολιτικός δεν τολμάει να προφέρει αυτές τις μέρες, είναι αυτή που αρχίζει από Β. Ήδη η πλειοψηφία των Βρετανών ψηφοφόρων δείχνει να έχει μετανιώσει για την έξοδο της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, κάτι που εν μέρει αποτελεί αποτέλεσμα δημογραφικών αλλαγών, καθώς το 2016 οι γηραιότεροι ψήφισαν υπέρ του Brexit και οι νεότεροι να παραμείνει η χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μια Εργατική κυβέρνηση αναμένεται να επιδιώξει καλύτερη σχέση με την ΕΕ, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν πολλά περιθώρια για αλλαγές στις επίσημες συμφωνίες.

Οι εκλογές της Πέμπτης σηματοδοτούν ένα τέλος και μια νέα αρχή για τη Μεγάλη Βρετανία, μια από τις πρώτες Ευρωπαϊκές χώρες που ήρθαν αντιμέτωπες με ένα κύμα λαϊκισμού και ανόδου της άκρας δεξιάς. Εάν η χώρα προσπαθεί ακόμα να συνέλθει από το σοκ του δημοψηφίσματος του 2016, η επιστροφή στις εργοστασιακές ρυθμίσεις, γεμίζοντας τις τρύπες του Ρίσι Σούνακ και τον προκατόχων του, θα πάρει ακόμα περισσότερο καιρό.