ΠΩΣ ΟΙ ΟΛΛΑΝΔΟΙ ΕΓΙΝΑΝ ΟΙ ΠΙΟ ΨΗΛΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

“Η μελέτη της ιστορίας της σωματικής υγείας μιας χώρας ή μιας περιοχής είναι μεγάλη πρόκληση, καθώς είναι δύσκολο να βρεθούν δείκτες υγείας που να έχουν συλλεχθεί με συνέπεια”, γράφει το αμερικανικό Conversation. Ωστόσο, η πρόσφατη μελέτη του πανεπιστημίου Ράντμπουντ εξέτασε τη σαφή σχέση μεταξύ της υγείας ενός πληθυσμού και μιας απλής και ευρέως καταγεγραμμένης πληροφορίας: αυτής του ύψους ενός ανθρώπου.

Για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, το ύψος παρέμεινε κάτι σχετικά σταθερό. Μέχρι το 1800, το μέσο ύψος στην Ευρώπη κυμαινόταν μεταξύ 1.65 μ. και 1,70 μ., αλλά τα τελευταία 200 χρόνια συνέβη κάτι αξιοσημείωτο: το ύψος του ανθρώπου, σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά ιδιαίτερα στην Ευρώπη, αυξήθηκε δραματικά. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες παρατηρήθηκε αύξηση του μέσου ύψους πάνω από 15 εκατοστά, και αυτό ήταν ιδιαίτερα εμφανές στην Ολλανδία. Ο μέσος άντρας Ολλανδός, πήγε από 166 εκατοστά το 1810 σε 184 εκατοστά που είναι σήμερα, δηλαδή ψήλωσε κατά 18 εκατοστά μέσα σε δύο μόλις αιώνες. Και έτσι οι άντρες Ολλανδοί είναι σήμερα οι ψηλότεροι στον κόσμο.

Ενώ η γενετική παίζει αναμφίβολα πρωταγωνιστικό ρόλο στον καθορισμό του ύψους των ατόμων, αυτή η τεράστια αλλαγή σε έναν ολόκληρο πληθυσμό δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο με τη θεωρία της εξέλιξης -αν συνέβαινε αυτό, τότε η αλλαγή στο ύψος θα είχε συμβεί σε πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Κατά τα τελευταία 200 χρόνια η Ολλανδία, όπως και μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου, γνώρισε τεράστια βελτίωση σε όλες τις πτυχές του βιοτικού επιπέδου -από τη μείωση των ποσοστών θνησιμότητας και μολυσματικών ασθενειών μέχρι τη μεγαλύτερη πρόσβαση σε τρόφιμα υψηλής ποιότητας. Η ραγδαία αύξηση του ύψους τους, λοιπόν, μια σαφή σχέση μεταξύ του περιβάλλοντος διαβίωσης και των πιο υγιών, ψηλών πληθυσμών.

ΥΨΟΣ, ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Το σωματικό ύψος και η υγεία καθορίζονται από παρόμοιους παράγοντες κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης, με σημαντικότερο παράγοντα, βέβαια, τη διατροφή. Για να αναπτυχθούν και να είναι υγιείς, οι άνθρωποι πρέπει να δίνουν στο σώμα τους την τροφή που χρειάζεται.

Ωστόσο, αυτό μπορεί να πάει λίγο πίσω εξαιτίας άλλων παραγόντων, αρνητικών, που αποσπούν το σώμα από την ανάπτυξη. Τέτοιοι παράγοντες είναι οι ασθένειες, το άγχος ή η βαριά χειρωνακτική εργασία. Όλα αυτά μπορούν να μειώσουν τον πληθυσμό μίας περιοχής -ή να τον κοντύνουν.

“Πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι οι μακροχρόνιες ή επαναλαμβανόμενες ασθένειες συνδέονταν με το μικρότερο ύψος των ενηλίκων στην Ολλανδία τον 19ο αιώνα, ενώ αντίθετα, οι ασθένειες που κρατούσαν λίγο μπορεί να ήταν έως και χρήσιμες για την ανάπτυξη. Αυτό είναι πιθανό να συνέβαινε επειδή οι λιγότερο σοβαρές ασθένειες ενίσχυαν την ανοσία έναντι μελλοντικών λοιμώξεων”, γράφει ο αμερικανικός ιστότοπος.

Ο θάνατος των γονιών, ιδίως των μητέρων, έχει επίσης αποδειχθεί ότι οδηγεί τους ανθρώπους να έχουν μικρότερο ύψος. Για τα πολύ μικρά παιδιά, αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στο γεγονός ότι εξαρτώνται από τις μητέρες τους για τη διατροφή τους, αλλά ίσχυε επίσης και για τα μεγαλύτερα παιδιά, υποδεικνύοντας το βαθύ άγχος που προκαλεί η απώλεια του ανθρώπου που είναι ο κύριος υπεύθυνος για τη φροντίδα μας.

Προκαλεί εντύπωση πάντως πώς, αν και η απώλεια της μητέρας συνδέθηκε με το μικρότερο ύψος των παιδιών -στην Ολλανδία και αλλού- η απώλεια του πατέρα δεν συνδέθηκε με αυτό. Λογικά, αυτό συνέβη γιατί τα παλιότερα χρόνια οι γυναίκες είχαν αναλάβει εξ ολοκλήρου τη διατροφή των παιδιών.

Συνολικά, το ύψος μπορεί επομένως να θεωρηθεί ως αντανάκλαση της ποιότητας και της ποσότητας της τροφής που καταναλώνει ένα άτομο κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης -αλλά και της απουσίας στρεσογόνων παραγόντων που ελαττώνουν την ενέργεια που προέρχεται από την τροφή.

ΥΨΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ

Σε σχέση με τη μέτρηση της υγείας των ενηλίκων, το ύψος είναι ένα πιο σύνθετο ζήτημα. Σήμερα, τα άτομα με ύψος άνω του μέσου όρου -ιδίως οι άνδρες- τείνουν να έχουν συνολικά χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου. “Ωστόσο, οι εξαιρετικά ψηλοί άνθρωποι (1,90 μ. και πάνω) τείνουν να έχουν ελαφρώς υψηλότερο κίνδυνο θανάτου, κυρίως επειδή έχουν αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας που σχετίζεται με τον καρκίνο”, γράφουν οι συντάκτες της έρευνας του πανεπιστημίου Ράντμπουντ. “Αυτό πιστεύεται ότι είναι ζήτημα σωματικής μάζας -τα ψηλότερα σώματα έχουν περισσότερα κύτταρα και περισσότερες κυτταρικές διαιρέσεις, πράγμα που σημαίνει μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου. Οι ψηλότεροι άνθρωποι τείνουν επίσης να τρώνε περισσότερες θερμίδες, γεγονός που θα μπορούσε επίσης να διαδραματίσει κάποιο ρόλο”.

Όταν εξετάζει κανείς παλιότερους πληθυσμούς (δηλαδή προ του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου), τα ευρήματα είναι ακόμη πιο σύνθετα: οι ψηλότεροι άνθρωποι, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες, είχαν την τάση να πεθαίνουν σε νεότερες ηλικίες, ακόμη και εκείνοι που σήμερα θα θεωρούνταν σχετικά κοντοί (όπως οι γυναίκες με ύψος 1,55 μ.).

Τα αυξημένα ποσοστά θνησιμότητάς τους ήταν πιθανότατα επειδή οι κοντύτεροι άνθρωποι απαιτούν λιγότερες θερμίδες από τους ψηλότερους συνομηλίκους τους. Έτσι, σε περιόδους έλλειψης τροφίμων, που ήταν πιο συχνές στο παρελθόν, οι κοντύτεροι άνθρωποι διέτρεχαν επομένως μικρότερο κίνδυνο υποσιτισμού.

Επίσης στους παλιότερους πληθυσμούς λένε οι ερευνητές, οι θάνατοι από μολυσματικές ασθένειες ήταν επίσης πιο συχνοί από ό,τι σήμερα, και ο συνδυασμός αυτών των δύο παραγόντων σήμαινε αυξημένο κίνδυνο θανάτου για τους ψηλότερους ανθρώπους.

“Ενώ η δική μας έρευνα έχει επικεντρωθεί στη σημασία του ύψους για τη μελέτη του παρελθόντος, βγάζουμε συμπεράσματα και για την υγειονομική περίθαλψη σήμερα, ιδίως σε περιοχές που είναι δύσκολο να προσεγγιστούν ή να παρακολουθηθούν”, γράφουν οι ερευνητές. “Επί του παρόντος, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συλλέγει δεδομένα σχετικά με την καχεξία των παιδιών, ή αν ένα παιδί έχει μείνει πίσω σε σχέση με αυτό που θεωρείται υγιής καμπύλη ανάπτυξης. Τα δεδομένα αυτά χρησιμοποιούνται ευρέως για την εκτίμηση των επιπέδων υποσιτισμού σε μια χώρα ή περιοχή”.

Στην Ολλανδία, τα παιδιά είναι πλέον κοντύτερα από τους γονείς τους, αλλά δεν είναι σαφές τι προκάλεσε τη συρρίκνωση των υψηλότερων ανθρώπων του σύγχρονου κόσμου.

Αυτό όμως εγείρει μια σειρά από σοβαρά ερωτήματα: Έχει μειωθεί η ποιότητα της διατροφής; Εμποδίζει την ανάπτυξη η παιδική παχυσαρκία;

Η αποκάλυψη των λόγων για τους οποίους οι πληθυσμοί ψηλώνουν -ή κονταίνουν- μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την υγεία σε εθνικό και όχι σε ατομικό επίπεδο.