Εκλογές στη Γαλλία: Πώς ήρθε η μεγάλη νίκη της Αριστεράς που ελάχιστοι περίμεναν

«Μια μνημειώδης έκπληξη και ένα μεγάλο άλμα προς το άγνωστο». Με τις λέξεις αυτές επιλέγει η εφημερίδα Le Figaro να περιγράψει όσα συνέβησαν το βράδυ της Κυριακής στη Γαλλία, όπου οι πολίτες ύψωσαν -ξανά- τείχος στην ακροδεξιά, σε μια ιστορική ανατροπή που ελάχιστοι περίμεναν.

Μπορεί οι Γάλλοι, με την ψήφο τους, να χάρισαν μια μεγάλη νίκη στη Μαρίν Λεπέν και το κόμμα της στις ευρωεκλογές, καθώς και στον πρώτο γύρο των βουλευτικών εκλογών, ωστόσο όταν ήρθε η στιγμή για μια εκλογική αναμέτρηση στην οποία διακυβεύονταν πολλά περισσότερα -όπως και στις προεδρικές εκλογές- απομακρύνθηκαν από το χείλος του γκρεμού.

Ο Εθνικός Συναγερμός (RN), διαψεύδοντας τις δημοσκοπήσεις που τού έδιναν μέχρι την τελευταία στιγμή την πρωτιά, δεν μπόρεσε να διασπάσει το λεγόμενο «ρεπουμπλικανικό μέτωπο», την πρακτική των υποψηφίων να αποσυρθούν από τον δεύτερο γύρο των βουλευτικών εκλογών ώστε να αποφύγουν τη διάσπαση της ψήφου κατά της ακροδεξιάς. Έτσι, το κόμμα της Λεπέν αναδείχτηκε τρίτη δύναμη, εξασφαλίζοντας 143 έδρες, και απέτυχε να σχηματίσει την πρώτη ακροδεξιά κυβέρνηση στη Γαλλία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αντιθέτως, το Νέο Λαϊκό Μέτωπο (NFP) της Αριστεράς, των Σοσιαλιστών και των Οικολόγων, αν και δεν συγκέντρωσε τις 289 έδρες που απαιτούνταν για την απόλυτη πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση των συνολικά 577 εδρών, κέρδισε τον μεγαλύτερο αριθμό, ήτοι 182.

Όσο για το μπλοκ Ensemble (ENS) του Εμανουέλ Μακρόν, είδε τις έδρες του να μειώνονται μεν (168 στον αριθμό) αλλά λιγότερο από όσο πολλοί ανέμεναν, όπερ σημαίνει ότι επιβιώνει πολιτικά αν και αποδυναμωμένο.

Όπως διαμορφώνονται, λοιπόν, οι νέοι συσχετισμοί στο κοινοβούλιο, δεν προκύπτει μπλοκ κομμάτων που θα μπορούσε να συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία και όλα θα ξεκαθαρίσουν το προσεχές διάστημα. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι τα σενάρια που υπάρχουν για την επόμενη ημέρα είναι τα εξής:

• σχηματισμός κυβέρνησης μειοψηφίας από το NFP
• σχηματισμός κυβέρνησης τεχνοκρατών/προσωπικοτήτων
• δημιουργία νέου πλειοψηφικού κυβερνητικού συνασπισμού
• ακυβερνησία

Το ενδεχόμενο, πάντως, νέας εκλογικής αναμέτρησης δεν υπάρχει, καθώς η Γαλλία δεν μπορεί βάσει νόμου να επιστρέψει στις κάλπες πριν από το καλοκαίρι του 2025.

Η ισχύς εν τη ενώσει

Πώς φτάσαμε, όμως, στο σημείο οι δυνάμεις της Αριστεράς -κόντρα σε όλες τις δημοσκοπήσεις- να εξασφαλίσουν αυτή τη μεγάλη νίκη;

Όλα ξεκινούν μετά την ευρωκάλπη και την απόφαση του Μακρόν να προκηρύξει πρόωρες βουλευτικές εκλογές λόγω της συντριπτικής νίκης του ακροδεξιού Εθνικού Συναγερμού. Μέχρι τότε, η γαλλική Αριστερά φαινόταν ανεπανόρθωτα διχασμένη και οι πολιτικές διαφωνίες -από την πυρηνική ενέργεια μέχρι τους πολέμους στη Γάζα και την Ουκρανία- που ενισχύονταν από τον προσωπικό ανταγωνισμό μεταξύ των ηγετών της, κορυφώνονταν.

Στα μέσα Ιουνίου, λοιπόν, οι τέσσερις κύριες αριστερές δυνάμεις της χώρας -η Ανυπότακτη Γαλλία (LFI) του Μελανσόν, οι Οικολόγοι, οι Σοσιαλιστές και οι Κομμουνιστές καταλήγουν σε συμφωνία με ένα κοινό μανιφέστο για τη δημιουργία του Νέου Λαϊκού Μετώπου. Αφήνουν, ωστόσο, ασαφές ποιον ή ποια θα προτείνουν για πρωθυπουργό στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στην περίπτωση που κερδίσουν την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, όπως και έγινε το βράδυ της Κυριακής.

Αν είχαν αποφασίσει να κατέβουν χωριστά, οι πιθανότητες να περάσουν στον δεύτερο γύρο θα ήταν ελάχιστες. Όμως, με μεμονωμένους υποψηφίους σε κάθε περιφέρεια, η Αριστερά προσέφερε στον εαυτό της την ευκαιρία να γίνει ο ισχυρότερος και κύριος αντίπαλος -όπως ήταν τότε τα δεδομένα- του Εθνικού Συναγερμού.

Η βασική αρχή «η ισχύς εν τη ενώσει» τηρείται και μετά τον πρώτο γύρο στις 30 Ιουνίου, όπου το Νέο Λαϊκό Μέτωπο αναδεικνύεται δεύτερη δύναμη και το κόμμα της Λεπέν βρίσκεται σε τροχιά για το καλύτερο εκλογικό αποτέλεσμα όλων των εποχών και την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο. Οι κινήσεις στο πολιτικό σκηνικό τις ημέρες που ακολουθούν έχουν ως αποτέλεσμα ο συνασπισμός του Μακρόν και οι ηγέτες των κομμάτων της Αριστεράς να ενώσουν τις δυνάμεις τους σε μια εθνική προσπάθεια να ανακόψουν την πορεία της ακροδεξιάς. Έτσι, λοιπόν, εκατοντάδες υποψήφιοι της Αριστεράς και του Κέντρου αποσύρονται από την εκλογική αναμέτρηση προκειμένου να αποφύγουν τη διάσπαση των ψήφων κατά της Λεπέν.

Ο αρχικός τους στόχος ήταν να εμποδίσουν τον Εθνικό Συναγερμό να κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία, κάτι που φαινόταν πιθανό πριν από μια εβδομάδα, άλλα αποδυναμωνόταν ως σενάριο όσο πλησιάζαμε στη χθεσινή κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση. Το μόνο σίγουρο, βάσει δημοσκοπήσεων, ήταν πως σχεδόν κανείς τους δεν περίμενε την πρωτιά της Αριστεράς.

Πώς κινήθηκαν οι ψηφοφόροι

Αναδεικνύοντας τον καταλυτικό ρόλο του «ρεπουμπλικανικού μετώπου» για το μπλόκο στην ακροδεξιά, η γαλλική εφημερίδα Le Parisien παρουσιάζει πώς κινήθηκαν οι ψηφοφόροι στον δεύτερο γύρο, στις περιπτώσεις (πάνω από 220 στον αριθμό) που υπήρχε απόσυρση υποψηφίου.

Μονομαχία μεταξύ του μπλοκ Ensemble και του Εθνικού Συναγερμού: Σχεδόν τρεις στους τέσσερις ψηφοφόρους της Αριστεράς στον πρώτο γύρο, στράφηκαν προς τον υποψήφιο του Μακρόν, στοιχείο εξαιρετικά εντυπωσιακό. Οι μισοί από όσους ψήφισαν τους Ρεπουμπλικάνους (LR) έδωσαν επίσης την ψήφο τους στο Ensemble και το ένα τέταρτο στον Εθνικό Συναγερμό. Οι υπόλοιποι απείχαν ή ψήφισαν λευκό.

Αντίστοιχο σκηνικό αλλά σε μικρότερο βαθμό -στήριξη δηλαδή από τους «Μακρονιστές»- και στη μονομαχία μεταξύ Αριστεράς και Εθνικού Συναγερμού. Στην περίπτωση αυτή:

1. Εάν ο υποψήφιος του Νέου Λαϊκού Μετώπου προερχόταν από την Ανυπότακτη Γαλλία του Μελανσόν, λιγότεροι από ένας στους δύο ψηφοφόρους του Ensemble στον πρώτο γύρο στράφηκαν στο Νέο Λαϊκό Μέτωπο στον δεύτερο γύρο.
2. Εάν ο υποψήφιος προερχόταν από το Σοσιαλιστικό Κόμμα, τους Οικολόγους ή το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, περισσότεροι από ένας στους δύο ψήφισαν Νέο Λαϊκό Μέτωπο.

Η διαφορά αυτή δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένου ότι αρκετά στελέχη του Μακρόν είχαν κάνει σαφή διάκριση μεταξύ της Ανυπότακτης Γαλλίας και των άλλων συνιστωσών της Αριστεράς. Δεν τίθεται «κανένα ζήτημα να κυβερνήσουμε αύριο με το LFI» διαμήνυε ο Γάλλος πρόεδρος στο Υπουργικό Συμβούλιο της 3ης Ιουλίου.

Με βάση τα ίδια στοιχεία της Le Parisien, είτε ο αριστερός υποψήφιος προερχόταν από την Ανυπότακτη Γαλλία είτε από άλλο κόμμα, πάνω από το ένα τέταρτο των ψηφοφόρων του Εθνικού Συναγερμού στον πρώτο γύρο, τάχθηκαν υπέρ του εν λόγω υποψηφίου στην περίπτωση μονομαχίας με την ακροδεξιά.

Στην τελευταία δυνατή διαμόρφωση μονομαχίας, δηλαδή μεταξύ Ρεπουμπλικάνων και Εθνικού Συναγερμού, η συντριπτική πλειοψηφία των ψηφοφόρων του Νέου Λαϊκού Μετώπου ή του Ensemble στον πρώτο γύρο, επέλεξε τους Ρεπουμπλικάνους στον δεύτερο.

Όλα αυτά «αποτυπώνουν ξεκάθαρα ότι ο φόβος για τον Εθνικό Συναγερμό παραμένει έντονος. Το καμπανάκι, μάλιστα, χτυπά όταν αυτός βρίσκεται κοντά στην ανάληψη της εξουσίας, καθώς έρχονται στο προσκήνιο τα δύο μειονεκτήματά του: Ότι πρόκειται για ένα εξτρεμιστικό κόμμα και ότι δεν είναι ικανό να κυβερνήσει» επισημαίνει ο Matthieu Gallard, διευθυντής ερευνών στο Ινστιτούτο Ipsos.

Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τις εκλογές

Με βάση, λοιπόν, τα ανωτέρω -και παρά το γεγονός πως το εκλογικό αποτέλεσμα γεννά περισσότερα ερωτήματα απ’ όσες απαντήσεις μπορεί να δώσει για την επόμενη ημέρα- υπάρχουν κάποια συμπεράσματα που μπορούμε να εξάγουμε.

Πρώτον, το σύστημα της ψηφοφορίας δύο γύρων απέδειξε για άλλη μια φορά ότι είναι δύσκολο για τα κόμματα των άκρων να αναλάβουν την εξουσία, όταν διακυβεύεται κάτι εξαιρετικά σημαντικό. Οι ευρωεκλογές βασίζονται σε μια ψηφοφορία, σε ένα σύστημα αναλογικής εκπροσώπησης. Αλλά το γαλλικό σύστημα αναγκάζει το εκλογικό σώμα να αντιμετωπίσει μια δύσκολη επιλογή στον δεύτερο γύρο των εκλογών: να υποστηρίξει ένα κόμμα των άκρων ή ένα πιο μετριοπαθές.

Δεύτερον, το γαλλικό «ρεπουμπλικανικό μέτωπο» φαίνεται να αναζωπυρώθηκε μόλις η απειλή της ανάληψης της εξουσίας από τον Εθνικό Συναγερμό έγινε αισθητή. Πρόκειται για έναν συνασπισμό που αναμφίβολα εξέπληξε τη Λεπέν -όπως φαίνεται να εξέπληξε και τον Μακρόν- για το πόσο γρήγορα αντανακλαστικά επέδειξε (τόσο η Αριστερά όσο και το Κέντρο), και οι δύο πλευρές μπόρεσαν να παραμερίσουν τις μεγάλες διαφορές τους προκειμένου να συγκεντρώσουν εκατοντάδες υποψηφίους πρόθυμους να υποχωρήσουν όπου χρειαζόταν.

Τρίτον, ήταν ένα πολύ καλύτερο αποτέλεσμα απ’ ό,τι αναμενόταν πριν από την ψηφοφορία για τον Μακρόν και το μπλοκ του. Η συμμαχία Ensemble φαινόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Αντιθέτως, η δεύτερη θέση είναι ένα καλό αποτέλεσμα υπό τις παρούσες συνθήκες. Μπορεί κάλλιστα να επιτρέψει στον Μακρόν και τους συμμάχους του να συνεργαστούν με την Αριστερά προκειμένου να δώσουν ώθηση σε οποιονδήποτε μελλοντικό κεντρώο υποψήφιο το 2027.

Τέταρτον, σε ό,τι αφορά στον Εθνικό Συναγερμό καθίσταται σαφές ότι πρόκειται για απογοητευτικά αποτελέσματα για τη Μαρίν Λεπέν και τον  Ζορντάν Μπαρντελά, ο οποίος είχε ξεκαθαρίσει πως δεν θα αναλάμβανε την εξουσία αν το κόμμα του δεν συγκέντρωνε απόλυτη πλειοψηφία. Αντ’ αυτού θα επεδίωκε να αντιπαρατεθεί με τον κεντροαριστερό συνασπισμό. Όλα αυτά δεν έχουν σημασία, όμως, πλέον καθώς ο Εθνικός Συναγερμός θα στερηθεί την ευκαιρία να δοκιμαστεί σε εθνικό επίπεδο.

Όπως επισημαίνει το TheConversation, η κατάσταση αυτή αποτελεί δίκοπο μαχαίρι τόσο για τη Λεπέν όσο και για τον Μπαρντελά. Από τη μία πλευρά, η πρώτη μπορεί να συμμετάσχει στις προεδρικές εκλογές του 2027 χωρίς να έχει επιβαρυνθεί από οποιοδήποτε ιστορικό διακυβέρνησης. Από την άλλη, αυτή η συνεχιζόμενη έλλειψη εμπειρίας μπορεί κάλλιστα να λειτουργήσει εις βάρος της, σε περίπτωση που αντιμετωπίσει έναν υποψήφιο από την κυβέρνηση συνασπισμού.

Αναμφίβολα, οι αλληλοκατηγορίες της προεκλογικής εκστρατείας αναμένεται να συνεχιστούν τις επόμενες ημέρες. Για την Αριστερά, ωστόσο, φαίνεται ότι αυτή ήταν μια απροσδόκητα εξαιρετική βραδιά. Και για την ακροδεξιά, μια βραδιά χαμένων ευκαιριών.