Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ -ΚΑΙ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΓΕΛΟΙΑ- ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ

Η εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο προκάλεσε την άμεση κατάρρευση της δικτατορίας στην Ελλάδα. Στις 20 Ιουλίου άρχισαν να αποβιβάζονται στο νησί και στις 24 Ιουλίου στη χώρα μας ήταν πια πρωθυπουργός ο Καραμανλής.

Ακόμα όμως και πριν την τελευταία μέρα της χούντας, η προπαγάνδα του Ιωαννίδη καλά κρατούσε. Παρότι αποδείχτηκε ότι δεν υπήρχε ένα κέντρο λήψης αποφάσεων, δεν υπήρχαν στρατιωτικοί να αναλάβουν την ευθύνη, τα ελληνικά μέσα έκαναν λόγο για “νίκη των ελληνοκυπριακών ενόπλων δυνάμεων και του ηρωικού ελληνοκυπριακού λαού”.

Στις 22 Ιουλίου μετέδωσαν τη συμφωνία για την κατάπαυση του πυρός, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα ότι η Τουρκία είχε αποτύχει και ότι ελληνικά στρατεύματα βρίσκονταν παρατεταγμένα στα σύνορα, σε απόσταση αναπνοής από την Κωνσταντινούπολη.

Την 23η Ιουλίου, όμως, την τελευταία μέρα της χούντας, η χώρα θα ξυπνούσε ουσιαστικά χωρίς κυβέρνηση.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΕΝΟΣ ΑΝΔΡΕΙΚΕΛΟΥ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ

Η κυβέρνηση Ανδρουτσόπουλου είχε πάψει να λειτουργεί και αυτό έγινε καταφανές στο υπουργικό συμβούλιο που συγκλήθηκε εκείνο το πρωί. Θα ήταν το τελευταίο αυτής της σύνθεσης -και το γελοιότερο όλων.

Το συμβούλιο ολοκληρώθηκε χωρίς να βγει κανένα ουσιαστικό συμπέρασμα, με τον πρωθυπουργό-ανδρείκελο του Ιωαννίδη απλώς να ανακοινώνει πως κάποια στιγμή θα ξανασυνεδρίαζαν. Η Κύπρος χανόταν και αυτός άφηνε τα πράγματα στην τύχη τους.

“Είμεθα γελοία κυβέρνησις”, θα ακουστεί να λέει ο υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών, Δημήτριος Τσάκωνας, απηχώντας την άποψη και των υπόλοιπων μελών που έμοιαζαν αγανακτισμένοι.

Ο Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος βλέποντας αυτήν την κατάσταση, τους υποσχέθηκε ότι θα πήγαινε στο γραφείο του Φαίδωνα Γκιζίκη για να ενημερωθεί για τις εξελίξεις στο Κυπριακό και πως μόλις είχε νεότερα θα επέστρεφε να τους τα μεταφέρει.

Δεν κατάφερε όμως να δει ποτέ τον στρατηγό και Πρόεδρο της Δημοκρατίας και έτσι δεν επέστρεψε ποτέ στο συμβούλιο, προκειμένου να γλιτώσει ακόμη έναν εξευτελισμό από τους “υπουργούς” του.

“Λίγο μετά έφυγαν και οι υπόλοιποι υπουργοί. Η κυβέρνησης είχε στην πράξη αυτοδιαλυθεί”, γράφει χαρακτηριστικά ο Αντώνης Κλάψης στο βιβλίο του “1974: Μεταπολίτευση”.

Ο ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΠΑΕΙ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ

Φήμες είχαν αρχίσει ήδη να κυκλοφορούν. Ομάδες αξιωματικών παρουσιάζονταν ως έτοιμες να ρίξουν τον Ιωαννίδη και να αναλάβουν την εξουσία.

Το ίδιο πρωί συναντήθηκαν οι αρχηγοί των Ενόπλων Δυνάμεων (Μπονάνος, Γαλατσάνος, Αραπάκης και Παπανικολάου) εξουσιοδοτώντας τον πρώτο να ζητήσει από τον Γκιζίκη τον σχηματισμό πολιτικής κυβέρνησης.

Ο Γκιζίκης τους άκουσε προβληματισμένος και αποφασίστηκε η συγκρότηση νέας σύσκεψης, στην οποία θα συμμετείχαν ο ίδιος, οι τέσσερις αρχηγοί αλλά και ο Ιωαννίδης. Τον Ανδρουτσόπουλο δεν τον κάλεσε κανείς, γεγονός που έδειχνε ότι πια είχε τελειώσει οριστικά.

Αυτό που τώρα απασχολούσε τους πάντες ήταν τι στάση θα κρατούσε ο Δημήτριος Ιωαννίδης (“Μίμης” για τους φίλους).

Οι υπόλοιποι ήταν ήδη όλοι σύμφωνοι. Ήθελαν να καλέσουν μία σειρά από πολιτκούς που να ήταν κοινώς αποδεκτοί από την κοινωνία για να σχηματίσουν πολιτική κυβέρνηση.

Αρχικά, ο Ιωαννίδης, θέλοντας να συνεχίσει η χούντα όπως πριν με εκείνον ως τον ισχυρό της άντρα, αρνήθηκε. Δεν ήθελε τους πολιτικούς να επιστρέψουν. Τελικά όμως, υποχώρησε. Ωστόσο, δεσμεύτηκε πώς δεν θα αντιδρούσε και αμέσως μετά ζήτησε από τον Γαλατσάνο διήμερη άδεια! Δηλαδή από τον αρχηγό Στρατού που είχε διορίσει ο ίδιος!

“Αυτή του η ενέργεια καταδείκνυε την πλήρη κατάπτωσή του, από κάθε άποψη”, σχολιάζει σκωπτικά ο Κλάψης στο βιβλίο του.

Ο Αλέξης Παπαχελάς, στο δικό του βιβλίο “Ένα σκοτεινό δωμάτιο 1967-1974”, παρουσιάζει πιο γλαφυρά τη στιγμή που ο Ιωαννίδης ζήτησε άδεια ενώ όλα κατέρρεαν γύρω του.

“Ο Ιωαννιδης μπηκε μονος στο γραφειο του Γκιζίκη, όπου συνεχιζόταν η σύσκεψη με τους αρχηγούς των Ενόπλων Δυνάμεων. Ύστερα από ένα τέταρτο βγήκε και άφησε τους αρχηγούς μέσα. ‘Μου επετέθησαν μέσα στη σύσκεψη’, τους είπε, ‘κυρίως ο αρχηγός της Αεροπορίας μου έριξε όλες τις ευθύνες. Ζήτησα δέκα ημέρες και πάω σπίτι μου’.

‘Υπέστημεν σοκ’ λέει σήμερα ο Παλαΐνης (…) Καθώς έφευγε μας είπε ‘κοιτάξτε να πειθαρχήσετε (…) και μην τυχόν και γίνει καμιά αιματοχυσία ή ανυπακοή, διότι οι στιγμές είναι κρίσιμες’. Μετά έφυγε για το σπίτι του’”.

Ο Ιωαννίδης ήταν πλέον μακριά, απομονωμένος, και το πεδίο ήταν ανοιχτό για όσους πάλευαν να σώσουν οτιδήποτε αν σωζόταν.

ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑ ΝΕΟΣ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ

Η κοινή σύσκεψη στρατιωτικών και πολιτικών ξεκίνησε στις 14.00 στο γραφείο που είχε ο Γκιζίκης στο κτίριο της Βουλής. Αναμεσα τους ηταν ο Παναγιώτης Κανελλοπουλος, ο Γεώργιος Μαύρος, ο Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας, ο Στέφανος Στεφανόπουλος, ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης, ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας και ο Πέτρος Γαρουφαλιάς.

Με συνοπτικές διαδικασίες, ο Γκιζίκης τους είπε ότι η κυβέρνηση Ανδρουτσόπουλου είχε τελειώσει και ότι οι στρατιωτικοί είχαν αποφασίσει να δώσουν την εξουσία στους πολιτικούς, διαβεβαιώνοντας τους ταυτόχρονα ότι ο Ιωαννίδης δεν θα έμπαινε εμπόδιο.

Το μεγάλο ερώτημα ήταν ποιος θα γινόταν πρωθυπουργός. Ο Μαρκεζίνης ήθελε κυβέρνηση τεχνοκρατών, ο Γαρουφαλιάς έμοιαζε σαν να θέλει να γίνει ο ίδιος πρωθυπουργός, ενώ ο Αβέρωφ πρότεινε ασυζητητί τον Καραμανλή. Ο Γκιζίκης του είπε “όχι” επειδή ο Καραμανλής βρισκόταν στο Παρίσι και έτσι θα αργούσε να γυρίσει, ενώ η εδώ κατάσταση ήταν δραματική.

Σύντομα, η πλειοψηφία κατέληξε στον Κανελλόπουλο για πρωθυπουργό και τον Μαύρο για αντιπρόεδρο και υπουργό εξωτερικών.

Με αυτή τη συνεργασία ήθελαν να περάσουν κι ένα μήνυμα, ότι υπήρχε μία σύμπνοια μεταξύ των δύο μεγαλύτερων προ δικτατορικών κομμάτων, της ΕΡΕ και της Ένωσης Κέντρου. Επίσης, το γεγονός ότι ο Κανελλόπουλος ήταν ο τελευταίος πρωθυπουργός πριν την 21η Απριλίου, θα έδινε και μία θεσμική συνέχεια στη νέα κυβέρνηση.

Σύμφωνα με το βιβλίο του Αλέξη Παπαχελά, όταν ανατέθηκε η πρωθυπουργία στον Κανελλόπουλο, την ίδια στιγμή λίγο πιο δίπλα στον Εθνικό Κήπο είχε στρατοπεδεύσει μια μονάδα πεζοναυτών. Αυτοί είχαν εντολή από τον Μπονάνο να παρέμβουν αν εκδηλωνόταν κάποια αντίδραση από φανατικούς αξιωματικούς, πχ αν επιχειρούσαν να συλλαβουν τους πολιτικούς και τους αρχηγούς των Ενόπλων Δυνάμεων.

Στη Βουλή τώρα, ο Κανελλοπουλος ζητησε να κανουν διαλειμμα για να φτιάξει την κυβέρνηση μαζι με τον Μαυρο. Σταματησαν στις 17.30 και αποφάσισαν να τα ξαναπούν όλοι μαζί στις 20.00.

Όμως θα τους προλάβαινε όλους ο Αβέρωφ…

ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΜΕ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ

Παρότι συναίνεσε στην πρωθυπουργοποίηση του Κανελλόπουλου, ο Αβέρωφ επέστρεψε στο γραφείο του Γκιζίκη όπου πλέον είχαν απομείνει μόνο οι στρατιωτικοί. Και επανέλαβε το όνομα “Καραμανλής”. Ήταν ο μόνος τους είπε που είχε το κύρος, και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, να αναλάβει αυτήν τη θέση αυτήν την κρίσιμη στιγμή.

Ένας ένας άρχισαν να πείθονται και τελικά ο Γκιζίκης ζητησε απο τον Αβέρωφ να τηλεφωνήσει στον Καραμανλή.

Ο Καραμανλής, αν και έφερε αντιρρήσεις στην αρχή, μετά από πιέσεις, δέχτηκε.

Όσο συνέβαιναν όλα αυτά, ο Κανελλόπουλος και ο Μαύρος κατάρτιζαν το υπουργικό τους συμβούλιο. Δεν γνώριζαν τίποτα. Στις 19.00 ο Γκιζίκης πήρε τηλέφωνο τον Κανελλόπουλο και του είπε ότι ο Καραμανλής είχε αποδεχτεί τη θέση και οτι θα επέστρεφε στην Ελλάδα τις πρώτες πρωινές ώρες της 24ης Ιουλίου.

Ο Κανελλόπουλος κατάλαβε ότι βρισκόταν προ τετελεσμένου γεγονότος. Είδε τη φιλοδοξία του να γίνει πρωθυπουργός να γκρεμίζεται -για άλλη μία φορά. Δεν έφερε αντιρρήσεις αλλά αργότερα, όταν πια θα σχηματιζόταν η κυβέρνηση Καραμανλή θα αρνούταν να αναλάβει κάποια θέση. Ο ίδιος θα έλεγε ότι ήταν κουρασμένος αλλά πιθανότατα το έκανε απ’ τη βαθιά του απογοήτευση.

Την ίδια στιγμή, όσο Αβέρωφ και Μπονάνος ενημέρωναν τον Καραμανλή, οι αξιωματικοί έψαχναν τον Ιωαννίδη που είχε εξαφανιστεί και δεν απαντούσε σε κανένα τηλέφωνο. Ο Γκιζίκης τηλεφωνούσε απεγνωσμένα σε συνεργάτες του “Μίμη” ρωτώντας “πού είναι ο διευθυντής (σ.σ. της ΕΑΤ-ΕΣΑ δηλαδή), ψάξε να τον βρεις”. Φοβόταν ότι ο τυπικά ακόμη πανίσχυρος δικτάτορας θα μπορούσε ακόμα και εκείνη την ώρα να τους συλλάβει.

Στις 20.30 ξανασυναντήθηκαν όλοι μαζί, πολιτικοί και στρατιωτικοί, όπου ο Γκιζικης τους έκανε τις απαραίτητες ανακοινώσεις. Ο Καραμανλής είχε δεχτεί και η άφιξη του μετρούσε ώρες.

Η ΑΘΗΝΑ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ

Σύντομα η πόλη είχε γιορτή. Τα νέα είχαν διαδοθεί αστραπιαία. Άνθρωποι, φωνάζοντας συνθήματα και κρατώντας αναμμένες λαμπάδες άρχισαν να κατευθύνονται προς το αεροδρόμιο.
Η είδηση της επιστροφής του Καραμανλή μεταδόθηκε επίσημα και από την ΕΙΡΤ στις 22:30 το βράδυ.

“Ο πρώην πρωθυπουργός της Ελλάδος κ. Κωνσταντίνος Καραμανλής ανεχώρησε ήδη εκ Παρισίων δι’ Αθήνας, κληθείς όπως μετάσχη εις την σύσκεψιν των πολιτικών αρχηγών, την οποίαν συνεκάλεσεν ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης”, ανέφερε το ανακοινωθέν.

Στον Λευκό Οίκο έφτασαν μηνύματα από τον σταθμό της CIA στην Αθήνα που έλεγαν πως χιλιάδες πολίτες διαδήλωναν στην πλατεία Συντάγματος φωνάζοντας “Καραμανλής” και “Κρεμάστε τον Ιωαννίδη”.

Και μέσα σε όλα, τους έκανε και εντύπωση πόσο εύκολα η αστυνομία είχε αρχίσει να χάνει τον έλεγχο, καθώς η ηγεσία της φώναζε απ’ τον ασύρματο στους αστυφύλακες ότι “ήταν πολύ φιλικοί με το πλήθος”.

Το αεροπλάνο που παραχώρησε ο Ζισκάρ ντ’ Εστέν στον μέχρι πρότινος αυτοεξόριστο Έλληνα πολιτικό προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού λίγο μετά τις 02.00 τα ξημερώματα.

Μια ώρα αργότερα, γύρω στις 03.00, ο Καραμανλής έφτασε στο γραφείο του Γκιζίκη όπου ήταν συγκεντρωμένοι ακόμα οι πολιτικοί και οι στρατιωτικοί. Ζήτησε να ορκιστεί στις 10.00 το πρωί, για να προλάβει να ενημερωθεί για όλα τα ανοιχτά μέτωπα που έτρεχαν εκείνη την ώρα.

Οι περιστάσεις όμως ήταν κρίσιμες. Τον έπεισαν ότι η ορκωμοσία δεν μπορουσε να περιμένει άλλο. Στις 04.15 και με τις ευλογίες του Αρχιεπίσκοπου Σεραφείμ, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής θα ορκιζόταν για πέμπτη φορά πρωθυπουργός στην ιστορία του.