Κι όμως, στη Μάνη “υπήρχαν” Ιάπωνες Σαμουράι – Και τώρα αναβιώνουν

Στο οχυρό συγκρότημα των Τρουπάκηδων – Μούρτζινων στην Παλιά Καρδαμύλη -μνημείο που μαρτυρεί την ιστορία των τελευταίων Παλαιολόγων που μετονομάστηκαν Μούρτζινοι – Τρουπάκηδες επειδή κρυβόντουσαν μέσα σε τρύπες για να γλυτώσουν από τους Τούρκους- η Φένια Παπαδόδημα επιχειρεί μία αναδρομή στο παρελθόν του μνημείου, της Μάνης και της Μέσα Μάνης, μέσα από το πρίσμα μιας γυναικείας ματιάς.

Ακολουθώντας τα χνάρια του Άγγλου συγγραφέα Πάτρικ Λη Φέρμορ, που περπάτησε από την Καρδαμύλη μέχρι τη Μέσα Μάνη, διαγράφει και η ίδια το προσωπικό της ταξίδι, σαν γυναίκα και απόγονος μιας οικογένειας Νυκλιάνων της Μέσα Μάνης.

Οι Νυκλιάνοι, είδος στρατιωτικής γαιοκτημονικής αριστοκρατίας, παρόμοιο με τους Ιάπωνες σαμουράι, είχαν διαμορφώσει μέσα στους αιώνες, μία σκληρή πατριαρχική κοινωνία, όπου η θέση της γυναίκας ήταν «τραγική» με όλες τις αποχρώσεις του όρου.

Φένια Παπαδόδημα: Τι είναι αυτό που συνθέτει τους Νυκλιάνους

“Η μουσική παράσταση Νυκλιάνοι είναι μία αναδρομή σ’ έναν τόπο που αγαπώ πολύ, με τον οποίον με συνδέει όχι μόνο το γεγονός της καταγωγής μου αλλά ακόμη μία πολύ βαθιά υπαρξιακή σχέση που έχει χτιστεί μέσα μου, χωρίς να το έχω επιδιώξει συνειδητά.

Πρόκειται για τη Μάνη. Το κάστρο των Μούρτζινων στην Καρδαμύλη, φέρει μία συγκλονιστική ιστορία, όπου συναντιούνται οι Παλαιολόγοι με τον Κολοκοτρώνη, ο Όμηρος με τον Πάτρηκ Λη φέρμορ. Σε μία από τις επισκέψεις μου σ’ αυτό το μαγικό χώρο, ήρθαν στην επιφάνεια ιστορίες που έχω ακούσει από τη γιαγιά μου και την προγιαγιά μου, ιστορίες που αφορούν την τόσο ιδιαίτερη θέση της γυναίκας στη Μάνη, την πίεση που δεχόταν, αλλά και την απίστευτη δύναμη που έκρυβε, κι ακόμη τη σχέση των ανθρώπων της Μάνης με το θάνατο.

Αυτό μπορεί να πει κανείς πως ήταν το κοινό χαρακτηριστικό των Νυκλιάνων, αυτής της στρατιωτικής γαιοκτημονικής αριστοκρατίας της Μάνης, με τους Ιάπωνες σαμουράι. Το γεγονός ότι και οι δύο ήταν έτοιμοι να πεθάνουν. Ανά πάσα στιγμή. Να φύγουν.

Αυτή η δυνατότητα υπέρβασης της ζωής λειτουργούσε μέσα μου σαν μαγνήτης από μικρό παιδί. Πριν από τρία χρόνια βρέθηκα στο ίδιο το σπίτι του συγγραφέα Πάτρηκ Λη Φέρμορ στην Καρδαμύλη, με αφορμή το πρότζεκτ “Mani through senses” σε συνεργασία με το μουσείο Μπενάκη και την Lydia Matthews. Ανακάλυψα το βιβλίο «Μάνη». 

Το οδοιπορικό του από την Καρδαμύλη μέχρι τη Μέσα Μάνη, τα πρόσωπα που συνάντησε, ο τρόπος με τον οποίον μιλάει για τη θρηνωδία αλλά και για τη μεταφυσική δύναμη του τοπίου, την πύλη του Άδη στο Ταίναρο. Οι προσωπογραφίες του Γιώργου Κόρδη που προβάλλονται εκφράζουν μοναδικά αυτά τα πρόσωπα.

Διαβάζοντας ανάμεσα στις γραμμές ένιωσα πως αυτό το ταξίδι για τον Φέρμορ δεν ήταν μόνο η πεζοπορία ενός ξένου που καταγράφει την λαογραφία του τόπου, αλλά η αναζήτηση του δικού του καταφύγιου. Ο θάνατος, η επιστροφή στην νοητή Ιθάκη, η δική μου ιστορία, οι θρύλοι, τα μοιρολόγια και η μουσική την οποία ερμηνεύει ένα σύνολο κορυφαίων μουσικών, συνθέτουν τους «Νυκλιάνους» “.

Οι πρωτότυπες μουσικές συνθέσεις της Φένιας Παπαδόδημα, τα ηχητικά περιβάλλοντα του Γιώργου Παλαμιώτη, οι αυτοσχεδιασμοί των κορυφαίων μουσικών (Γιώργος Παλαμιώτης μπάσο, Ανδρέας Πολυζωγόπουλος τρομπέτα, Θωμάς Μελετέας ούτι, Κώστας Μπαλταζάνης κιθάρα, Παναγιώτης Κωστόπουλος τύμπανα) καθώς και οι ζωγραφισμένες πάνω σε πέτρες προσωπογραφίες του Γιώργου Κόρδη, που προβάλλονται στους τοίχους του πύργου, οδηγούν τη δραματουργία μέσα από ιστορικά, μυθολογικά αλλά και προσωπικά δεδομένα. Το ταξίδι θα καταλήξει στην Πύλη του Άδη, σε χρόνο μετέωρο μεταξύ ζωής και θανάτου.

Με οδηγό το βιβλίο «Μάνη» του Πάτρικ Λη Φέρμορ και μέσα από αληθινές αφηγήσεις γυναικών που έζησαν συγκλονιστικά γεγονότα, παραμύθια της Μανιάτικης παράδοσης, μοιρολόγια και αποσπάσματα από την Νέκυια του Ομήρου, ζωντανεύει ξανά ο σκοτεινός και σαγηνευτικός κόσμος των Νυκλιάνων. Εκεί που ζούσαν οι δράκοι. Εκεί όπου ο θάνατος είναι διαρκώς παρών. Σ’ αυτό το ομιχλώδες, μετέωρο «ανάμεσα» και «πουθενά» της Μάνης.