Ολυμπιακοί Αγώνες: Η θέση στο βάθρο που κανείς αθλητής δεν θέλει – Και δεν είναι η 3η

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτελούν την κορυφαία αθλητική διοργάνωση με τους αθλητές να δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό με στόχο την πρόκριση και φυσικά να ανέβουν στο ψηλότερο σκαλί του βάθρου.

Όσο όμως στα δικά μας μάτια οποιαδήποτε από τις τρεις θέσεις και τα τρία μετάλλια, χρυσό, ασημένιο και χάλκινο, φαντάζει τεράστιο επίτευγμα, πρόσφατη έρευνα φέρνει στο φως μία ενδιαφέρουσα ψυχολογική πτυχή, σύμφωνα με την οποία αθλητές που κερδίζουν το ασημένιο μετάλλιο νιώθουν μεγαλύτερη απογοήτευση σε σύγκριση με αυτούς που κατακτούν το χάλκινο.

Ποιοι είναι οι λόγοι που οι κάτοχοι ασημένιων μεταλλίων βιώνουν εντονότερα αρνητικά συναισθήματα και γιατί το χρώμα του μεταλλίου μπορεί να έχει τόσο σημαντική επίδραση στην αντίληψή τους για την επιτυχία;

Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2022 στο Πεκίνο, η Αλεξάνδρα Τρούσοβα σε δηλώσεις της μετά την κατάκτηση του ασημένιου μεταλλίου δήλωσε πως “όλοι έχουν ένα χρυσό μετάλλιο, όλοι εκτός από μένα. Μισώ το πατινάζ. Το μισώ. Μισώ αυτό το άθλημα. Δεν θα κάνω ποτέ ξανά πατινάζ. Ποτέ. Είναι αδύνατον. Δεν θα έπρεπε να είναι έτσι“.

Ο κολυμβητής φαινόμενο Μάικλ Φελπς έδειξε την απογοήτευσή του στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου το 2012, όταν πρόσθεσε ένα ασημένιο μετάλλιο στη μεγάλη συλλογή των χρυσών μεταλλίων του. Στους ίδιους αγώνες, η βλοσυρή έκφραση της γυμνάστριας McKayla Maroney στο βάθρο των μεταλλίων έγινε viral.

Αυτές οι στιγμές, που απαθανατίστηκαν από το ακοίμητο μάτι της κάμερας, αποκαλύπτουν ένα εκπληκτικό μοτίβο: Οι ασημένιοι νικητές εμφανίζονται συχνά λιγότερο χαρούμενοι από εκείνους που κερδίζουν χάλκινα μετάλλια.

Η ιστοσελίδα The Conversation φέρνει στο φως τη μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 2021, ερευνώντας αν όσα προαναφέρθηκαν είναι αλήθεια.

Για την έρευνα μελετήθηκαν 413 φωτογραφίες Ολυμπιονικών που τραβήχτηκαν κατά τη διάρκεια τελετών απονομής μεταλλίων μεταξύ 2000 και 2016. Οι φωτογραφίες προέρχονταν από την Olympic World Library και την Getty Images και περιλάμβαναν αθλητές από 67 χώρες. Επίσης, ενσωματώθηκαν οι προβλέψεις του Sports Illustrated για την κατάταξη των αθλητών στους Ολυμπιακούς Αγώνες, προκειμένου να υπάρχει μία σύγκριση για το αν εκφράσεις του προσώπου των αθλητών θα επηρεάζονταν αν είχαν ξεπεράσει τις προσδοκίες ή αν είχαν μειωμένες επιδόσεις.

Για την ανάλυση των φωτογραφιών, χρησιμοποιήθηκε μια μορφή τεχνητής νοημοσύνης που ανιχνεύει τις εκφράσεις του προσώπου. Ο αλγόριθμος αναγνώρισε τα σχήματα και τις θέσεις του στόματος των αθλητών, των ματιών, των φρυδιών, της μύτης και άλλων σημείων του προσώπου που υποδηλώνουν χαμόγελο.

Παρόλο που οι αθλητές που ανέβηκαν το δεύτερο σκαλί του βάθρου είχαν αποδώσει αντικειμενικά καλύτερα από τους τρίτους, η τεχνητή νοημοσύνη διαπίστωσε ότι οι χάλκινοι νικητές, κατά μέσο όρο, φαίνονταν πιο ευτυχισμένοι από τους ασημένιους νικητές.

Γιατί λοιπόν συμβαίνει αυτό;

Σύμφωνα με το Conversation, η απάντηση έχει να κάνει με αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν “αντιπραγματική σκέψη“, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι οραματίζονται αυτό που δεν συνέβη αλλά θα μπορούσε να είχε συμβεί.

Έχοντας κατά νου αυτή τη διαδικασία σκέψης, υπάρχουν δύο βασικές εξηγήσεις για αυτό το φαινόμενο.

Πρώτον, τα αργυρά και τα χάλκινα μετάλλια διαμορφώνουν διαφορετικά σημεία σύγκρισης – τα λεγόμενα αντιπραγματικά βάσει κατηγορίας.

Οι νικητές ασημένιου μεταλλίου αναπόφευκτα συγκρίνονται με τον πρώτο και φαντάζονται ένα διαφορετικό αποτέλεσμα, όπως το “παραλίγο να κερδίσω το χρυσό”. Οι χάλκινοι νικητές, από την άλλη πλευρά, διαμορφώνουν μια σύγκριση προς τα κάτω: “Τουλάχιστον κέρδισα ένα μετάλλιο” ή “θα μπορούσε να ήταν και χειρότερα”.

Η κατεύθυνση αυτής της σύγκρισης δείχνει πώς η ευτυχία μπορεί να είναι σχετική. Για τους ασημένιους Ολυμπιονίκες, το να φτάσουν τόσο κοντά στο χρυσό είναι αιτία απογοήτευσης, ενώ από την άλλη το να βρίσκεται απλώς στο βάθρο των μεταλλίων μπορεί να ικανοποιήσει έναν χάλκινο Ολυμπιονίκη.

Δεύτερον, από τη μελέτη προκύπτει πως οι διακριθέντες διαμορφώνουν αυτό που λέγεται αντιπραγματικό με βάση τις προσδοκίες.

Ορισμένοι αργυροί Ολυμπιονίκες είναι απογοητευμένοι γιατί περίμεναν να τα πάνε καλύτερα. Η περίφημη γκριμάτσα της Maroney είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Επίσης, οι προβλέψεις την ήθελαν να κερδίζει το χρυσό μετάλλιο και μάλιστα με μεγάλη διαφορά, οπότε για την αθλήτρια οτιδήποτε άλλο εκτός από το χρυσό ήταν απογοήτευση.

Από την ανάλυση των δεδομένων προέκυψε επίσης πως και οι χρυσές διακρίσεις προσφέρουν περισσότερη ευτυχία σε σχέση με τις άλλες δύο, ενώ οι αθλητές που τερμάτισαν καλύτερα από το αναμενόμενο ήταν επίσης πιο πιθανό να χαμογελάσουν, ανεξάρτητα από το μετάλλιό τους.

Είναι σημαντικό, όπως αναφέρει το άρθρο, να σημειωθεί ότι τα ευρήματα αυτά δεν αφορούν το πώς αισθάνονταν οι αθλητές για την κατάκτηση του χάλκινου ή του ασημένιου μεταλλίου, καθώς δεν αποκλείεται κάποιος αθλητής να χαμογελάσει απλά και μόνο για τις κάμερες.

Επομένως, δεν μπορούμε να πούμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ των εκφράσεων του προσώπου και των συναισθημάτων. Παρ’ όλα αυτά, αυτές οι εκφράσεις συναισθημάτων προσφέρουν κάποια εικόνα για το τι μπορεί να αισθάνονται οι αθλητές.

Τα ευρήματα μάλιστα της έρευνας δεν αφορούν μόνο τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Είτε πρόκειται για κάποιο διαγώνισμα, είτε δίνετε συνέντευξη για μία θέση εργασίας, η κατάληψη της δεύτερης θέσης μπορεί να σας απογοητεύσει, κάτι που θα μπορούσε ενδεχομένως να αλλάξει εάν επαναπροσδιοριστεί ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύετε την επιτυχία.