ΑΡΑΧΝΕΣ: ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙΣ ΑΝ ΣΕ ΕΧΕΙ ΤΣΙΜΠΗΣΕΙ “ΜΑΥΡΗ ΧΗΡΑ”

Ένας 48χρονος νοσηλεύεται διασωληνωμένος στην Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Γενικού Νοσοκομείου Ηλείας, όταν διακομίστηκε με αφόρητους πόνους στο πόδι.

Οι γιατροί διαπίστωσαν πως οφείλονταν σε τσίμπημα που είχε δεχθεί ψηλά στο μηρό. Πρότειναν πως προερχόταν από αράχνη.

Αυτό ακόμα δεν έχει επιβεβαιωθεί. Αν ωστόσο, αποδειχθεί η εικασία, θα αποτελεί άλλη μια απόδειξη πως η εκ των πιο επικίνδυνων ειδών αράχνης, «μαύρη χήρα» όχι απλά ήλθε στην Ελλάδα, αλλά εγκαταστάθηκε.

ΤΑ ΚΑΤΑΓΕΓΡΑΜΜΕΝΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΤΣΙΜΠΗΜΑΤΟΣ ΜΑΥΡΗΣ ΑΡΑΧΝΗΣ

To 2014 ένας 62χρονος κατέληξε στη Ρόδο, έπειτα από τσίμπημα δηλητηριώδους αράχνης ενώ ήταν στο χωράφι του.

Τον Ιούλιο του 2020, ένα κοριτσάκι ηλικίας 10 μηνών διακομίσθηκε εσπευσμένα από την Αμφιλοχία στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Πατρών και εισήχθη στην Μονάδα Εντατικής Θεραπείας Παίδων, με τους επαγγελματίες υγείας να διαπιστώνουν πως είχε δεχθεί πλήγμα από «μαύρη χήρα» (black widow).

Στο βρέφος χορηγήθηκε αντιαραχνικός ορός, που εστάλη από την Αθήνα, καθώς όπως είχαν επισημάνει οι γιατροί ήταν μονόδρομος για να σωθεί η ζωή του.

Αποκαλύφθηκε και πως λίγες ημέρες νωρίτερα, μια γυναίκα είχε δεχθεί τσίμπημα από «μαύρη χήρα» στο Σταυροδρόμι Τριταίας, ενώ εκτελούσε αγροτικές εργασίες. Και σε αυτήν την περίπτωση είχε χορηγηθεί το αντίδοτο, με την παθούσα να παίρνει εξιτήριο έξι ημέρες αργότερα.

Την ίδια περίοδο έκανε την εμφάνιση της σε διάφορες περιοχές (Τρίκαλα, Κορινθία, Ναύπλιο κ.α.) η camel spider που δεν απειλεί με το δηλητήριο της, αλλά με τα βακτήρια που μεταφέρει, καθώς τρέφεται με νεκρά ζώα. Αυτό το είδος προτιμά τη ξηρή γη και την υψηλή θερμοκρασία. Στην Ευρώπη εντοπίστηκε και στην Ισπανία.

Δυο μήνες αργότερα, το Σεπτέμβριο του 2020 τσιμπήθηκε από «μαύρη χήρα» ένας 36χρονο στο Αίγιο. Στο Περιφερειακό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Πατρών του χορήγησαν το αντίδοτο, που είχε σταλεί με περιπολικό από την Αθήνα.

Τον Απρίλιο του 2022 προστέθηκε στη λίστα με περιστατικά που αφορούν το συγκεκριμένο είδος αράχνης ένα 4χρονο αγοράκι που δέχθηκε το τσίμπημα στην Πορταριά Πηλίου, ενώ καθόταν στο γκαζόν καφετέριας.

Τον Ιούνιο του ίδιου έτους η «μαύρη αράχνη» έστειλε στο νοσοκομείο έναν αγρότη από χωριό του Δήμου Βισαλτίας, στις Σέρρες. Το αντίδοτο εστάλη από το ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης.

H ΠΙΟ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝH ΑΡΑΧΝH ZEI ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

Οι εκτιμήσεις των ειδικών αναφέρουν στη χώρα μας υπάρχουν περί τα 856 είδη αράχνης, με το μεγαλύτερο ποσοστό να ζει στην Κρήτη και τα Νησιά του Αιγαίου. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία είναι αβλαβείς και αποφεύγουν τους ανθρώπους. Θα έλεγε κάποιος πως έχουν λόγο ύπαρξης (όπως όλα τα πλάσματα στον πλανήτη), καθώς τρέφονται με πολλά είδη εντόμων -με τη λίστα να περιλαμβάνει και τα παράσιτα.

Παγκοσμίως, τα πιο γνωστά είδη με δυνητικά επικίνδυνα -δηλητηριώδη- τσιμπήματα είναι

• Η «μαύρη χήρα», που εντοπίζεται στη Βόρεια Αμερική, την Αυστραλία και την Ασία, σε χώρες στην νότια Ευρώπη όπως η Ισπανία, η Ιταλία και σε περιοχές των Βαλκανίων.

Η Ελλάδα δεν ήταν στη λίστα έως το 2014. Το δηλητήριό τους είναι νευροτοξικό και μπορεί να προκαλέσει έντονο πόνο, μυϊκές κράμπες και ναυτία. Σε σπάνιες περιπτώσεις, όταν δέχεται το τσίμπημα οργανισμός που είναι εξασθενημενος, προκαλεί και θάνατο.

• Η «καφέ χήρα», της οποίας το δηλητήριο είναι λιγότερο νευροτοξικό από αυτό της «μαύρης χήρας». Το τσίμπημα της παραμένει ικανό να προκαλέσει σημαντική ενόχληση.

• Ο «καφέ ερημίτης», του οποίου το δηλητήριο μπορεί να προκαλέσει νεκρωτική πληγή (επουλώνεται αργά και μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη των ιστών). Ζει στις νότιες ΗΠΑ.
• Η redback spider ‘ευδοκιμεί’ στην Αυστραλία. Το δηλητήριό της είναι παρόμοιο με αυτό της «μαύρης χήρας». Στην ίδια χώρα υπάρχει και η Sydney Funnel-Web, μια από τις πιο επικίνδυνες αράχνες στον κόσμο. Το δηλητήριό της είναι τόσο ισχυρό που μπορεί να προκαλέσει σοβαρά συμπτώματα, όπως παράλυση και αναπνευστική ανεπάρκεια.

ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙΣ ΑΝ ΣΕ ΕΧΕΙ ΤΣΙΜΠΗΣΕΙ ΜΑΥΡΗ ΑΡΑΧΝΗ

Το δηλητήριο της «μαύρης χήρας» επηρεάζει το νευρικό μας σύστημα (για αυτό και λέγεται ‘νευροτοξικό’). Με το δάγκωμα, η αράχνη εγχέει μια μικρή ποσότητα δηλητηρίου στο σώμα μας. Αυτό εξαπλώνεται γρήγορα μέσω της κυκλοφορίας του αίματος, έχοντας ως στόχο το νευρικό σύστημα. Παρεμβαίνει στη φυσιολογική λειτουργία των νευροδιαβιβαστών, δηλαδή των χημικών ουσιών που μεταδίδουν σήματα μεταξύ των νευρικών κυττάρων.

Η συνέπεια είναι να νιώσουμε έντονες μυϊκές κράμπες και σπασμούς, ειδικά στην κοιλιά, την πλάτη και το στήθος και έντονο πόνο στο σημείο του τσιμπήματος. Μετά μπορεί να εξαπλωθεί και σε άλλα μέρη του σώματος.

Τα αρχικά συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως μέσα σε λίγα λεπτά έως λίγες ώρες από το δάγκωμα. Τα πιο σοβαρά, που εμφανίζονται αργότερα, είναι η ναυτία, ο εμετός, ο πονοκέφαλος και η δυσκολία στην αναπνοή.

ΠΩΣ ΝΑ ΚΡΑΤΗΣΟΥΜΕ ΜΑΚΡΙΑ ΤΗ ΜΑΥΡΗ ΑΡΑΧΝΗ

Για να σωθούμε από τις περιπέτειες στις οποίες θα μας οδηγήσει η «μαύρη χήρα», οι έχοντες γνώση προτείνουν να καθαρίζουμε τακτικά τις περιοχές όπου μπορεί να κρύβονται αράχνες (γκαράζ, υπόστεγα, υπόγεια και σοφίτες) και να σφραγίζουμε τις ρωγμές γύρω από τα παράθυρα και τις πόρτες.

Βοηθά και να αποθηκεύουμε καυσόξυλα, εργαλεία κηπουρικής και άλλα αντικείμενα μακριά από το σπίτι μας, ώστε να αποφύγουμε τη δημιουργία οικότοπων αράχνης.

Αν είμαστε στην εξοχή, φοράμε γάντια όταν κάνουμε κηπουρική ή άλλη εργασία σε ανοιχτό χώρο. Προσέχουμε ιδιαίτερα στις περιοχές με βράχους, κορμούς και πυκνή βλάστηση –καλύπτοντας το δέρμα μας με μακριά παντελόνια, κλειστά παπούτσια και μακριμάνικα μπλουζάκια.

Δεν αφήνουμε υπολείμματα τροφών που ‘τραβούν’ έντομα και αράχνες και τινάζουμε ό,τι μας ακουμπά (κλινοσκεπάσματα, ρούχα) πριν τα βάλουμε επάνω μας. Υπάρχουν στην αγορά και απωθητικά για αράχνες.

ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΝΤΙΔΟΤΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΜΑΥΡΗΣ ΧΗΡΑΣ

Εφόσον αντιληφθούμε το τσίμπημα, καθαρίζουμε την πληγή και βάζουμε πάγο. Καλού κακού πηγαίνουμε όπως και να έχει σε έναν γιατρό, εάν αισθανθούμε πόνο. Αν πρόκειται για ήπια κατάσταση, παίρνουμε αναλγητικά, αντισταμινικά και αντιβιοτικά.

Στην περίπτωση τσιμπήματος από μαύρη ή καφέ χήρα, χρειάζεται μυοχαλαρωτικό ή φαρμακευτική αγωγή που θα διαχειριστεί την υψηλή πίεση του αίματος που προκαλεί το δηλητήριο.

Η θεραπεία για τις πιο σοβαρές περιπτώσεις είναι ο αντιοφικός ορός (βλ. αντίδοτο). Προέρχεται από το αίμα αλόγων ή προβάτων που έχουν ανοσοποιηθεί κατά του δηλητηρίου της αράχνης. Εξουδετερώνει αποτελεσματικά τις επιδράσεις του δηλητηρίου.

Πώς βρέθηκαν οι «μαύρες χήρες» στην Ελλάδα

Η γεωγραφική θέση και το κλίμα της Ελλάδας έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στην αποτροπή της παρουσίας πολλών επικίνδυνων ειδών αράχνης. Τα ζεστά, ξηρά καλοκαίρια και οι ήπιοι υγροί χειμώνες είναι δυσμενείς συνθήκες για πολλά είδη αράχνης που ευδοκιμούν σε τροπικές ή εύκρατες περιοχές με υψηλή υγρασία.

Επίσης, η Ελλάδα είναι μια χερσόνησος που περιβάλλεται από νερό, το οποίο λειτουργεί ως φυσικός φραγμός για πολλά είδη. Αυτή η απομόνωση περιορίζει την εξάπλωση των αραχνών από άλλες ηπείρους. Μετά βάλαμε το χέρι μας εμείς, με την αστικοποίηση που μείωσε περαιτέρω τους κατάλληλους οικοτόπους για πολλά είδη αράχνης.

Πώς λοιπόν, εμφανίστηκε η «μαύρη χήρα» επί των εδαφών μας;

Ειδικοί εικάζουν πως η εισήχθη κατά λάθος, μέσω μεταφοράς -φορτηγών πλοίων, αεροπλάνων ή και ατόμων που μετέφεραν αυγά ή νεαρές αράχνες, εν αγνοία τους. Η κλιματική αλλαγή -που αλλάζει τα οικοσυστήματα και επιτρέπει στα είδη να επεκτείνουν την εμβέλεια τους- δεν θεωρείται πρωταρχικός παράγοντας. Ένας άλλος τρόπος που η επικίνδυνη αράχνη έφτασε στην Ελλάδα είναι το εξωτικό εμπόριο κατοικίδιων και η δραπέτευση από την αιχμαλωσία.

Ό,τι και αν συνέβη, εφόσον ζει πια στη χώρα μας πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να μην υπερτιμάμε τις δυνατότητες μας.