80 χρόνια από το μπλόκο της Κοκκινιάς

Ξημερώματα Παρασκευής 17 Αυγούστου 1944 η Κοκκινιά περικυκλώθηκε από τον γερμανικό στρατό, τους γερμανοτσολιάδες, τα τάγματα ασφαλείας και τους χωροφύλακες της ειδικής ασφάλειας.

2.500 στρατός περικύκλωσαν την συνοικία. Στο μπλόκο συμμετείχε και το μηχανοκίνητο τμήμα του δωσίλογου Μπουραντά.

Μπαίνουν στους δρόμους και με χωνιά καλούν όλους τους άντρες από 14 έως 60 ετών να συγκεντρωθούν στην πλατεία Οσίας Ξένης. Όποιον βρουν στο σπίτι θα εκτελείται επί τόπου. Στην πλατεία και τους γύρω δρόμους μαζεύτηκαν 20-25 χιλιάδες Κοκκινιώτες. Τους διέταξαν να καθίσουν κάτω και τότε κουκουλοφόροι προδότες περπατούσαν ανάμεσά τους και έδειχναν. Ήταν τέτοιο το θράσος των δοσίλογων που ορισμένοι δεν φορούσαν καν κουκούλα όπως ο Μπατράνης, ο Βακαλόπουλος, ο Βερύτογλου, ο Γρ. Ιωαννίδης. Σκοπός του μπλόκου και των χαφιέδων, να τρομοκρατήσουν τον λαό της Κοκκινιάς και να πιάσουν στελέχη και μέλη της αντίστασης, του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Όσους υπέδειξαν οι προδότες τους πήραν, τους πήγαν στην μάντρα και τους εκτέλεσαν. Της εκτέλεσης προηγήθηκαν φριχτοί βασανισμοί ώστε να πουν ονόματα μελών της αντίστασης. Τους χτυπούσαν ανελέητα, σε κάποιους τους έβγαλαν τα μάτια και μετά τους εκτέλεσαν. Στην μάντρα της Οσίας Ξένης εκτελέστηκαν 72, στην Μάντρα στην περιοχή Αρμένικα 42 και 40 στον Σκιστό.

Μόλις σίγασαν τα πολυβόλα και οι περισσότεροι, έπεσαν κάτω νεκροί, έριξαν βενζίνη και τους έκαψαν. Κάποιοι που δεν είχαν σκοτωθεί από τις σφαίρες, κάηκαν ζωντανοί. Στα Αρμένικα από τα 90 σπίτια έκαψαν τα 80.

Παράλληλα προχώρησαν σε λεηλασίες και πλιάτσικο, ό,τι έβρισκαν μέσα στα σπίτια και είχε κάποια αξία το άρπαζαν.

Εκείνη την ημέρα του μπλόκου εκτελέστηκαν περισσότεροι από 200 κάτοικοι και κάηκαν περισσότερα από 100 σπίτια.

Στη συνέχεια συγκέντρωσαν 8.000 άντρες Κοκκινιώτες, τους έβαλαν στην γραμμή ανά τετράδες και τους οδήγησαν με τα πόδια στις φυλακές στο Χαϊδάρι. Μία πομπή κατέκλυσε τους δρόμους προς τις φυλακές και από πίσω έντρομες για την τύχη τους μάνες, γυναίκες, αδελφές, ενώ από αυτούς ξεχώρισαν 1.000 άντρες και τους έστειλαν στην Γερμανία στα στρατόπεδα συγκέντρωσης για καταναγκαστική εργασία. Από αυτούς λίγοι γύρισαν πίσω μετά τη λήξη του πολέμου.

Πριν ολοκληρωθεί το μπλόκο οι Γερμανοί εκτέλεσαν ορισμένους από τους προδότες.

Η εκδίκηση ήταν το κίνητρο για αυτό το μπλόκο, είχε προηγηθεί η μάχη της Κοκκινιάς στις 4 Μαρτίου 1944 και επρόκειτο για μία συνοικία προπύργιο της εθνικής αντίστασης. Το ΕΑΜ ήταν βαθιά ριζωμένο και είχε μία από τις ισχυρότερες οργανώσεις όχι μόνο του Πειραιά αλλά και της Αθήνας.

Ο ΕΛΑΣ δεν πρόλαβε να αντιδράσει. Σημειώθηκε μία μικρή συμπλοκή ΕΛΑΣ και Γερμανών όπου σκοτώθηκε ένας Γερμανός αξιωματικός και ταγματασφαλίτες. Αυτό οδήγησε σε νέο κύμα εκτελέσεων στην περιοχή της Κοκκινιάς, τα Αρμένικα.

Μετά την Κατοχή, το 1947, έγινε δίκη όσων συμμετείχαν στο έγκλημα και αθωώθηκαν πανηγυρικά. Ήμασταν, βέβαια, και στην εποχή του εμφυλίου.

Η Κοκκινιά, των 60 χιλιάδων κατοίκων την περίοδο της Κατοχής, βίωσε τα πάνδεινα από τον γερμανικό στρατό επειδή συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση. Δεν είναι τυχαίο πως μόνο το 1944 με την μάχη της Κοκκινιάς, το μπλόκο και τα Δεκεμβριανά η συνοικία της Κοκκινιάς κατέγραψε 40% περισσότερους θανάτους σε σύγκριση με το 1943.

Το Μπλόκο της Κοκκινιάς στις 17 Αυγούστου 1944 παραμένει ένα από τα πιο συγκλονιστικά γεγονότα της ελληνικής αντίστασης κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής. Η θυσία των αθώων θυμάτων, που βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν με απίστευτη αγριότητα, υπενθυμίζει τη θηριωδία του πολέμου και την ανεκτίμητη αξία της ελευθερίας. Η μνήμη αυτής της τραγωδίας ενισχύει την αποφασιστικότητα των Ελλήνων να τιμούν τους πεσόντες και να αγωνίζονται για δικαιοσύνη και ειρήνη, διατηρώντας ζωντανή την ιστορική κληρονομιά της αντίστασης.

Τα μπλόκα

Το μπλόκο της Κοκκινιάς μπορεί να είναι το πιο γνωστό, όμως δεν ήταν το μοναδικό. Έχουν καταγραφεί λυσσασμένες εκδικητικές επιδρομές των κατακτητών και των συνεργατών τους, ενώ ο πόλεμος είχε χαθεί, δεν είχαν δηλαδή, στρατηγικά, να κερδίσουν κάτι με τόσες δολοφονίες. Απλώς εφάρμοζαν εκδικητικά αντίποινα.

Λίγο πριν το μπλόκο της Κοκκινιάς σημειώθηκε το μεγάλο μπλόκο στον Νέο Κόσμο, το Δουργούτι, την Νέα Σμύρνη τα ξημερώματα της 9ης Αυγούστου 1944.

Στο μπλόκο εγκλωβίζονται δύο λόχοι του ΕΛΑΣ και η Διοίκηση του Ι/2 τάγματος, οι μάχες ήταν σκληρές με αρκετούς νεκρούς. Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας τρέχει προς υπεράσπιση και σχηματίζει αντιμπλόκο. Στο μεταξύ οι Γερμανοί συγκεντρώνουν όλους τους άντρες 16-60 ετών στον Φάρο, στην ΕΘΕΛ, και στην Αρμενική εκκλησία, επί τόπου εκτελούνται 80 στην ΕΘΕΛ και 114 στον Φάρο. Μάζεψαν 2.500 άντρες και η φάλαγγα προχωρούσε με προορισμό τις φυλακές Χαϊδαρίου. Ο ΕΛΑΣ χτύπησε την ουρά της φάλαγγας και κατάφεραν να δραπετεύσουν περίπου 500.

Άλλα μπλόκα ήταν στις 7/8 στον Βύρωνα, στις 21/8 στην Καλλιθέα και αλλού.

Βιβλιογραφία:

• Σπύρου Κωτσάκη, Εισφορά στο χρονικό της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης στην Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή
• Δεσύπρης Μιχάλης, Η κατοχική πείνα στην Νίκαια Αττικής (Κοκκινιά) και η δημογραφική τύχη της πόλης (1941-1944), στο Αριστερά και αστικός πολιτικός κόσμος 1940-1960, πρακτικά συνεδρίου, Βιβλιόραμα 2014