Eυλογιά των πιθήκων: Πόσο υπαρκτός είναι ο κίνδυνος για μία νέα πανδημία

Τη στιγμή που ο πλανήτης επανήλθε -σε μεγάλο μέρος του- στα δεδομένα που υπήρχαν πριν την πανδημία του Covid, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε παγκόσμια υγειονομική έκτακτη ανάγκη για την ευλογιά των πιθήκων (mpox).

Η παραπάνω απόφαση πάρθηκε σε πρώτη φάση ως μια άμεση δράση για να περιοριστεί η μετάδοση του ιού.

Την ίδια στιγμή, η Σουηδία ανακοίνωσε ότι εντόπισε το πρώτο κρούσμα της πιο μεταδοτικής παραλλαγής της mpox, η οποία είχε προηγουμένως καταγραφεί μόνο στην Αφρική, σε έναν ταξιδιώτη, ενώ άλλες ευρωπαϊκές υγειονομικές αρχές προειδοποιούν ότι είναι πιθανό να εμφανιστούν περισσότερα εισαγόμενα κρούσματα, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα.

Γιατί η mpox δημιουργεί ξανά κατάσταση έκτακτης ανάγκης;

Πριν από δύο χρόνια, ο ΠΟΥ κήρυξε την ευλογιά των πιθήκων (mpox) ως κατάσταση έκτακτης ανάγκης, όταν μια μορφή της ασθένειας άρχισε να εξαπλώνεται παγκοσμίως, κυρίως μεταξύ ανδρών που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες. Αυτή η έξαρση τέθηκε υπό έλεγχο μετά από αλλαγές στη συμπεριφορά, πρακτικές ασφαλούς σεξ και εμβολιασμούς, που βοήθησαν τα άτομα σε κίνδυνο να προστατευτούν σε πολλές χώρες.

Ωστόσο, η mpox αποτελεί εδώ και δεκαετίες πρόβλημα δημόσιας υγείας σε ορισμένες περιοχές της Αφρικής. Το πρώτο ανθρώπινο κρούσμα καταγράφηκε στο Κονγκό το 1970, και έκτοτε έχουν σημειωθεί επανειλημμένες εξάρσεις.

Η τρέχουσα έξαρση -η χειρότερη που έχει καταγραφεί στο Κονγκό- έχει σημειώσει 27.000 κρούσματα και πάνω από 1.100 θανάτους από τον Ιανουάριο του 2023, κυρίως μεταξύ παιδιών. Η ασθένεια προκαλεί συμπτώματα παρόμοια με τη γρίπη και πυώδεις δερματικές βλάβες. Παρόλο που συνήθως είναι ήπια, μπορεί να αποβεί θανατηφόρα.

Τα παιδιά, οι έγκυες και τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως όσοι ζουν με HIV, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών.

Δύο στελέχη της mpox εξαπλώνονται τώρα στη χώρα: η ενδημική μορφή του ιού καθώς και μια νέα παράλλαξη. Αυτή η νέα μορφή του ιού έχει προκαλέσει παγκόσμια ανησυχία επειδή φαίνεται να εξαπλώνεται γρήγορα και λίγα είναι γνωστά γι’ αυτήν.

Μπορεί να προκαλέσει η mpox μια νέα πανδημία;

Εκτενές ρεπορτάζ του Associated Press το χαρακτηρίζει ως κάτι εξαιρετικά απίθανο. Οι πανδημίες, όπως η πρόσφατη της γρίπης των χοίρων και του Covid, συνήθως προκαλούνται από ιούς που μεταδίδονται μέσω του αέρα και εξαπλώνονται γρήγορα, συχνά από άτομα που δεν εμφανίζουν συμπτώματα.

Η mpox, γνωστή και ως ιός της ευλογιάς των πιθήκων, μεταδίδεται κυρίως μέσω στενής δερματικής επαφής με μολυσμένα άτομα ή με τα μολυσμένα ρούχα ή κλινοσκεπάσματά τους. Συνήθως προκαλεί εμφανείς δερματικές αλλοιώσεις, οι οποίες μπορούν να αποτρέψουν τους ανθρώπους από το να έρθουν σε στενή επαφή με άλλους.

Για να παραμείνετε ασφαλείς, οι ειδικοί συμβουλεύουν να αποφεύγετε τη στενή φυσική επαφή με άτομα που έχουν αλλοιώσεις που μοιάζουν με αυτές της mpox, να μην μοιράζεστε τα σκεύη, τα ρούχα ή τα κλινοσκεπάσματά τους και να διατηρείτε καλή υγιεινή, όπως τακτικό πλύσιμο των χεριών.

Την Παρασκευή, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων δήλωσε ότι είναι “εξαιρετικά πιθανό” να εμφανιστούν περισσότερα εισαγόμενα κρούσματα mpox από την Αφρική, αλλά οι πιθανότητες τοπικών εξάρσεων στην Ευρώπη είναι πολύ χαμηλές.

Οι επιστήμονες τονίζουν ότι ο κίνδυνος για τον γενικό πληθυσμό σε χώρες χωρίς συνεχιζόμενες εξάρσεις mpox είναι χαμηλός.

Πόσο διαφορετική είναι η mpox από τον Covid;

Η mpox εξαπλώνεται πολύ πιο αργά σε σύγκριση με τον κορονοϊό. Λίγο μετά την αναγνώριση του κορονοϊού στην Κίνα, ο αριθμός των κρουσμάτων αυξήθηκε εκθετικά από μερικές εκατοντάδες σε αρκετές χιλιάδες. Μέσα σε μία μόνο εβδομάδα τον Ιανουάριο, ο αριθμός των κρουσμάτων αυξήθηκε πάνω από δέκα φορές.

Τον Μάρτιο του 2020, όταν ο ΠΟΥ χαρακτήρισε την COVID-19 ως πανδημία, υπήρχαν περισσότερα από 126.000 κρούσματα και 4.600 θάνατοι – περίπου τρεις μήνες μετά την πρώτη αναγνώριση του ιού.

Αντίθετα, έχουν περάσει από το 2022 μέχρι σήμερα για να φτάσουν τα κρούσματα της mpox σχεδόν στις 100.000 παγκοσμίως, με περίπου 200 θανάτους, σύμφωνα με τον ΠΟΥ.

Υπάρχουν εμβόλια και θεραπείες διαθέσιμες για την mpox, κάτι που δεν ίσχυε στις αρχές της πανδημίας της COVID-19.

«Έχουμε ό,τι χρειαζόμαστε για να σταματήσουμε την mpox», δήλωσε ο Dr. Chris Beyrer, διευθυντής του Ινστιτούτου Παγκόσμιας Υγείας του Πανεπιστημίου Duke. «Αυτό δεν είναι η ίδια κατάσταση που αντιμετωπίσαμε κατά την COVID, όταν δεν υπήρχαν εμβόλια και αντιικά φάρμακα».

Πόσο γρήγορα θα περιοριστούν οι εξάρσεις της mpox;

Αυτό παραμένει αβέβαιο. Η έξαρση της mpox σε περισσότερες από 70 χώρες το 2022 περιορίστηκε μέσα σε λίγους μήνες, κυρίως χάρη στα προγράμματα εμβολιασμού και τη διαθεσιμότητα φαρμάκων για τις πληθυσμιακές ομάδες υψηλού κινδύνου στις πλούσιες χώρες.

Αυτή τη στιγμή, η πλειοψηφία των κρουσμάτων mpox βρίσκεται στην Αφρική – και το 96% αυτών των κρουσμάτων και των θανάτων καταγράφεται στην Κονγκό, μία από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, όπου το σύστημα υγείας έχει κυριολεκτικά καταρρεύσει λόγω του υποσιτισμού, της χολέρας και της ιλαράς. Αν και οι αξιωματούχοι της Κονγκό ζήτησαν 4 εκατομμύρια εμβόλια από τους δωρητές, μέχρι στιγμής δεν έχουν λάβει κανένα.

Παρά το γεγονός ότι ο ΠΟΥ κήρυξε την mpox ως παγκόσμια επείγουσα ανάγκη το 2022, η Αφρική δεν έχει λάβει σχεδόν καθόλου εμβόλια ή θεραπείες.

Ο Dr. Chris Beyrer δήλωσε ότι είναι προς το συμφέρον του κόσμου να επενδύσει τώρα για να εξαλείψει τις εξάρσεις στην Αφρική.

«Είμαστε σε καλή θέση για να ελέγξουμε αυτή την πανδημία, αλλά πρέπει να πάρουμε την απόφαση να δώσουμε προτεραιότητα στην Αφρική», τόνισε.