Η Ελβετία σού δίνει 52.000 ευρώ για να… σκεφτείς. Και μόνο

Οι τουρίστες που απολαμβάνουν τις ειδυλλιακές εικόνες των λιμνών Λουκέρνη, Θουν ή Νεσατέλ, ίσως να σοκαριστούν όταν μάθουν τι κρύβεται κάτω από τα καθαρά νερά των Άλπεων. Για χρόνια, ο ελβετικός στρατός χρησιμοποιούσε αυτές τις λίμνες ως χώρους απόρριψης παλαιών πυρομαχικών.

Στη λίμνη Λουκέρνη εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 3.300 τόνοι πυρομαχικών, ενώ στη λίμνη Νεσατέλ, που χρησιμοποιούνταν από την ελβετική αεροπορία για ασκήσεις βομβαρδισμού μέχρι το 2021, βρίσκονται 4.500 τόνοι πυρομαχικών. Κάποια από αυτά βρίσκονται σε βάθος 150 έως 220 μέτρων, αλλά στη λίμνη Νεσατέλ, ορισμένα είναι μόλις έξι ή επτά μέτρα κάτω από την επιφάνεια.

Τώρα, το Ελβετικό Υπουργείο Άμυνας προσφέρει 50.000 φράγκα (52.000 ευρώ) ως χρηματικό έπαθλο για την καλύτερη ιδέα απομάκρυνσής τους. Οι τρεις καλύτερες προτάσεις για μια ασφαλή και περιβαλλοντικά φιλική λύση θα μοιραστούν το χρηματικό έπαθλο, αν και η επιχείρηση αναμένεται να κοστίσει δισεκατομμύρια, αναφέρει το BBC.

Διπλός κίνδυνος

Το γεγονός ότι τόσα πολλά πυρομαχικά απορρίφθηκαν στις ελβετικές λίμνες – με τη λίμνη Μπρίενζ να είναι άλλη μια από αυτές – είναι γνωστό εδώ και δεκαετίες, αν και οι ανησυχίες για το πόσο ασφαλής είναι η παραμονή τους κάτω από την επιφάνεια των λιμνών έχουν ανακύψει πιο πρόσφατα.

Ο συνταξιούχος Ελβετός γεωλόγος Μάρκος Μπούσερ, που συμβούλεψε την κυβέρνηση σε αυτό το ζήτημα, έγραψε πριν από δέκα χρόνια μια ερευνητική μελέτη προειδοποιώντας για τους κινδύνους των αποθέσεων. Σύμφωνα με τον ίδιο, δύο είναι οι κίνδυνοι που υπάρχουν αυτή τη στιγμή. Πρώτον, παρά το γεγονός ότι τα πυρομαχικά βρίσκονται υποβρύχια, υπάρχει ακόμα κίνδυνος έκρηξης, καθώς σε πολλές περιπτώσεις “ο στρατός δεν αφαίρεσε τις πυροδοτήσεις πριν τα απορρίψει”. Επιπλέον, υπάρχει και ο κίνδυνος μόλυνσης του νερού και του εδάφους – καθώς είναι πιθανό το εξαιρετικά τοξικό ΤΝΤ να μολύνει το νερό της λίμνης και τα ιζήματα.

Η ελβετική κυβέρνηση αναγνωρίζει ότι παράγοντες όπως η χαμηλή ορατότητα, ο μαγνητικός σίδηρος και το βάρος των πυρομαχικών “αποτελούν σημαντικές προκλήσεις για την περιβαλλοντικά φιλική ανάκτησή τους“. Μια αξιολόγηση των πιθανών τεχνικών ανάκτησης το 2005 έδειξε ότι όλες οι προτεινόμενες λύσεις για την ανάκτηση των πυρομαχικών ενέχουν σοβαρούς κινδύνους για τα ευαίσθητα οικοσυστήματα των λιμνών.

Ιστορία προβλημάτων

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο ελβετικός στρατός δείχνει κάπως αμελής με τα πυρομαχικά του. Το αλπικό χωριό Μίτχολτς υπέστη μια τεράστια έκρηξη το 1947, όταν 3.000 τόνοι πυρομαχικών που ο στρατός είχε αποθηκεύσει στο βουνό πάνω από το χωριό εξερράγησαν. Συνολικά, εννέα άνθρωποι σκοτώθηκαν και το χωριό καταστράφηκε. Η έκρηξη ακούστηκε ακόμα και 160 χιλιόμετρα μακριά, στη Ζυρίχη.

Πριν από τρία χρόνια, ο στρατός αποκάλυψε ότι 3.500 τόνοι μη εκραγέντων πυρομαχικών, τα οποία εξακολουθούν να παραμένουν θαμμένα στο βουνό, δεν ήταν τελικά ασφαλή και ανακοίνωσε ότι θα απομακρυνθούν. Για τους κατοίκους του Μίτχολτς αυτό σήμαινε την εγκατάλειψη των σπιτιών τους για έως και μια δεκαετία, όσο θα διαρκούσε η επιχείρηση καθαρισμού.

Υπήρξαν, επίσης, σκάνδαλα σχετικά με τη στρατηγική άμυνας της ουδέτερης Ελβετίας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όταν γεφύρια και τούνελ είχαν ναρκοθετηθεί για να αποτραπεί μια ενδεχόμενη εισβολή. Κάποια γεφύρια χρειάστηκε να αποναρκοθετηθούν επειγόντως, επειδή τα πιο βαριά σύγχρονα οχήματα κινδύνευαν να προκαλέσουν έκρηξη. Το 2001, έντεκα άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στη σήραγγα του Γκοτάρντ, έναν από τους κύριους άξονες μεταφοράς από τον βορρά προς τον νότο της Ευρώπης, όταν ξέσπασε φωτιά μετά από σύγκρουση δύο φορτηγών.

Μεγάλες ποσότητες εκρηκτικών – που δεν εμπλέκονταν στη φωτιά – εξακολουθούσαν να είναι αποθηκευμένες σε μια αποθήκη κοντά στην είσοδο της σήραγγας και, αφού οι πυροσβέστες κατάφεραν να σβήσουν τη φωτιά, ο στρατός κατέφτασε με εξοπλισμό εξουδετέρωσης βομβών.

Αυτή την εβδομάδα, ο στρατός αποκάλυψε ότι οι αναφορές από πολίτες για εντοπισμό μη εκραγέντων πυρομαχικών στην ελβετική ύπαιθρο αυξήθηκαν κατά 12% το περασμένο έτος (σε σύγκριση με το 2022).

Ακόμα και στους παγετώνες, που τώρα υποχωρούν λόγω της κλιματικής αλλαγής, ο πάγος που λιώνει αποκαλύπτει ενεργά πυρομαχικά που είχαν απομείνει από εκπαιδευτικές ασκήσεις  που πραγματοποιήθηκαν σε μεγάλα υψόμετρα πριν από δεκαετίες.

Μακρά και δαπανηρή διαδικασία

Η επιχείρηση απομάκρυνσης των πυρομαχικών από τις λίμνες της Ελβετίας αναμένεται να είναι μακροχρόνια και περίπλοκη. Αλλά πρώτα, κάποιος πρέπει να προτείνει ένα εφαρμόσιμο σχέδιο για το πώς ακριβώς θα γίνει η ανάσυρση.

Ενώ κάποιοι παραπονιούνται ότι ο στρατός έπρεπε να το είχε σκεφτεί αυτό πριν τα απορρίψει, για δεκαετίες η συμβουλή των γεωλόγων προς τον στρατό ήταν ότι η πρακτική ήταν ασφαλής. Η αναζήτηση λύσεων είναι σε εξέλιξη. Μετά από την έκκληση του Ελβετικού Υπουργείου Άμυνας, το κοινό μπορεί να υποβάλει τις ιδέες του μέχρι τον Φεβρουάριο του επόμενου έτους, όταν αυτές θα κριθούν ανώνυμα από μια επιτροπή ειδικών. Οι τρεις νικητές θα ανακοινωθούν τον επόμενο Απρίλιο.

Η κυβέρνηση ανακοίνωσε: “Δεν προβλέπεται η άμεση εφαρμογή των υποβληθέντων ιδεών, αλλά θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως βάση για περαιτέρω διευκρινίσεις ή για την έναρξη ερευνητικών έργων”.

Ο κ. Μπούσερ προτείνει να ζητηθεί βοήθεια από το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Νορβηγία ή τη Δανία, δεδομένης της εμπειρίας τους στην αντιμετώπιση πολεμικών ναυαγίων που περιέχουν μη εκραγέντα όπλα.