Η θρυλική απόδραση του Μπεζεντάκου

Μα αυτός τρυπάει τον τοίχο
χωρίς κανέναν ήχο
και βρίσκουν κούτσουρο
στο θάλαμο

Οι πολιτικοί κρατούμενοι στη χώρα μας, πολύ πριν τη μεταξική δικτατορία μέχρι και μετά τον εμφύλιο και την επταετία της χούντας, αποτελούν ένα ξεχωριστό και μεγάλο κεφάλαιο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Οι αντίθετες, διαφορετικές ιδεολογικές τοποθετήσεις ήταν αρκετή αφορμή, για ολοκληρωτικά καθεστώτα, ώστε να γεμίσουν οι φυλακές σε όλη τη χώρα.

Θρυλικές, αν και εν πολλοίς άγνωστες, είναι οι συντονισμένες αποδράσεις Ελλήνων κομμουνιστών από τα μπουντρούμια που τους έριχναν.

Κινηματογραφική ήταν η απόδραση από τα Βούρλα, εντυπωσιακή η δραπέτευση από τις φυλακές της Αίγινας, οι αποδράσεις του Νίκου Ζαχαριάδη και ο ρόλος του Άρη Βελουχιώτη.

Παρασκευή 4 Μαρτίου 1932. Ξημερώνει η Παρασκευή και οι δρόμοι γύρω από τις φυλακές Συγγρού είναι λασπωμένοι λόγω της κακοκαιρίας. Στην μία πλευρά των φυλακών, ένας περαστικός προχωράει βιαστικά. Ξαφνικά σταματά και βλέπει μια μεγάλη τρύπα στον τοίχο της φυλακής. Δύο μέτρα από το έδαφος! Φαίνεται του έκανε εντύπωση και στάθηκε και τη χάζευε. Μέχρι που ο φύλακας από το φυλάκιο τον βλέπει.

– Τι χαζεύεις πατριώτη, άντε πάρε δρόμο!

Ο πατριώτης σηκώνει το δεξί του χέρι και δείχνει τον τοίχο.

– Την τρύπα!

– Ποια τρύπα;

– Να αυτήν στον τοίχο!

Ο φύλακας δυσκολεύεται να δει, και φωνάζει έναν υπάλληλο και τον επικεφαλής της στρατιωτικής φρουράς. Κατέβηκαν στο δρόμο και κοίταγαν την τρύπα. Μέχρι τώρα δεν είχε σημάνει συναγερμός γιατί δεν μπορούσαν να καταλάβουν πώς έγινε η τρύπα, αλλά και διότι σε αυτό το σημείο ήταν το πλυσταριό, τα κελιά ήταν από την άλλη πλευρά.

Τόσο πολύ δεν σκέφτηκαν τη δραπέτευση που λογομαχούσαν αν η τρύπα υπήρχε ήδη ή όχι. Μέχρι που έφτασαν στο μέρος και οι διευθυντές της φυλακής, ο Νίκου και ο Γιάνναρος. Πιο έμπειροι αυτοί έδωσαν εντολή, αμέσως, να μετρηθούν οι κρατούμενοι. Κι όμως μία ώρα πριν στο πρωινό προσκλητήριο ήταν όλοι παρόντες!

«Να μετρηθούν ξανά!»

Και να που στη μέτρηση ήταν μείον έναν. Έλειπε ο Μιχάλης Μπεζεντάκος.

Σύμφωνα με το κατηγορητήριο ήταν ένας επικίνδυνος κομμουνιστής, μπλεγμένος στη δολοφονία του αστυφύλακα Γυφτοδημόπουλου. Ο αστυφύλακας είχε σκοτωθεί, πριν έναν χρόνο, σε συμπλοκή στην Δραπετσώνα. Για τον φόνο κατηγορήθηκε ο Μ. Μπεζεντάκος ως επικεφαλής του «κόκκινου εκτελεστικού αποσπάσματος» και σε τρεις ημέρες, τη Δευτέρα 7 Μαρτίου 1932 θα γινόταν η δίκη του.

Μαζί με τον Μ. Μπεζεντάκο είχαν συλληφθεί και άλλοι πέντε σύντροφοί του, για την ίδια υπόθεση, μόνο που τον Μπεζεντάκο τον θεώρησαν πως ήταν ο υπεύθυνος της ομάδας, οπότε η κατηγορία προέβλεπε θάνατο. Αυτή η προοπτική της εκτέλεσής του ώθησε το ΚΚΕ να σχεδιάσει την απόδρασή του.

Οι κατηγορούμενοι, βασανίστηκαν οικτρά για να ομολογήσουν, τους κρέμαγαν ανάποδα και τους έσερναν, όλοι όμως είχαν αρνηθεί πως συμμετείχαν στη δολοφονία του αστυφύλακα υποστηρίζοντας πως τέτοιες ατομικές ενέργειες ήταν αντίθετες με την ιδεολογία τους.

Μόλις έγινε αντιληπτή η απόδραση απομόνωσαν τους 62 κρατούμενους κομμουνιστές για να τους ανακρίνουν. Όλους τους φυλακισμένους κομμουνιστές τους περιόρισαν σε συγκεκριμένο κτίριο που το ονόμαζαν «κόκκινη φωλιά».

Ανακρίνανε και τους φύλακες οι οποίοι δεν είχαν καταλάβει το παραμικρό. Ο φύλακας που έκανε τον έλεγχο στα κελιά ορκιζόταν πως και το βράδυ και το πρωί είδε τον Μπεζεντάκο να κοιμάται. Η αλήθεια ήταν πως είχαν φτιάξει ένα ομοίωμα από κούτσουρα.

Σήμανε συναγερμός σε όλη την επικράτεια και προκηρύχθηκε για 20.000 δραχμές.

Το σχέδιο

Ύστερα από προσεκτική κατόπτευση των φυλακών αποφασίστηκε πως η δραπέτευση θα γίνει από το πλυσταριό γιατί ο τοίχος του έβλεπε στον δρόμο, προς τη μεριά της Καλλιθέας, ήταν μακριά από τα κελιά ενώ είχε και τρία μεγάλα ντεπόζιτα, πίσω από τα οποία μπορούσε κάποιος να κρυφτεί.

Ο Μ. Μπεζεντάκος στο κελί ήταν με άλλους τρεις, αυτοί ήταν που τον βοήθησαν. Μία εβδομάδα πριν άρχισε να προσποιείται τον άρρωστο, καθόταν ξαπλωμένος περισσότερο από το συνηθισμένο. Οι τρεις σύντροφοί του, με διάφορες προφάσεις πήγαιναν στο πλυσταριό και στο σημείο που είχαν αποφασίσει να ανοιχτεί η τρύπα έριχναν νερό για να μαλακώσει το αμμοκονίασμα. Φρόντισαν να προμηθευτούν εργαλεία όπως έναν φακό, έναν μικρό λοστό, ένα ξυλόσφυρο, δύο σουγιάδες και τα έκρυψαν πίσω από τα ντεπόζιτα.

Μία μέρα πριν την απόδραση, ο Μ. Μπεζεντάκος, το απόγευμα, σηκώθηκε από το κρεβάτι του και υποβασταζόμενος βγήκε στην αυλή να πάρει αέρα!

Περιστοιχιζόμενος από τους τρεις συντρόφους του κατάφερε να γλιστρήσει στο πλυσταριό και κρύφτηκε πίσω από τα ντεπόζιτα. Υπολογίζεται πως έμεινε κρυμμένος 6 ώρες και κατά τις 11 το βράδυ βγήκε από την κρυψώνα του. Άρχισε πρώτα με τους σουγιάδες να σκαλίζει τον τοίχο ενώ παράλληλα έριχνε νερό από τα ντεπόζιτα. Μετά πήρε τα άλλα εργαλεία για να αφαιρέσει τις πέτρες. Προσπαθούσε να μην κάνει θόρυβο και ακουστεί κάτι μέσα στην ησυχία της νύχτας.

Ο καιρός ήταν με το μέρος του γιατί εκείνο το βράδυ έβρεχε καταρρακτωδώς και μία πέτρα, που από λάθος του, έπεσε στον δρόμο δεν το αντελήφθη κανείς. Το πάχος του τοίχου ήταν 35 εκατοστά και η τρύπα είχε άνοιγμα 50 εκατοστά.

Μέσα στην βροχή και τον αέρα έβγαλε το κεφάλι του, κοίταξε προσεκτικά δεξιά και αριστερά, δεν φαινόταν άνθρωπος να είναι έξω τέτοια ώρα και με τέτοια κακοχαλασιά. Ο φρουρός για να δει αυτή την πλευρά του τοίχου έπρεπε να σκύψει, αν και εκείνη την ώρα έτσι όρθιος που ήταν και με την κακοκαιρία, είχε ξεπαγιάσει.

Ο Μ. Μπεζεντάκος πηδάει στον δρόμο και λίγα μέτρα πιο κάτω τον περίμενε ένα αυτοκίνητο, μπήκε μέσα και χάθηκε στη νύχτα.

Τί απέγινε ο Μ. Μπεζεντάκος;

Ο Μ. Μπεζεντάκος έμεινε για λίγο στην Ελλάδα και μετά φυγαδεύτηκε στην Σοβιετική Ένωση. Οι άλλοι 5 συγκατηγορούμενοί του καταδικάστηκαν από 5 έως 20 χρόνια φυλάκισης. Οι 3 από τους 5 μετά από τρία χρόνια θα δραπετεύσουν από τις φυλακές της Αίγινας.

Το άσμα

Η απόδρασή του έδωσε θάρρος και χαροποίησε τους συντρόφους του, φυλακισμένους και ελεύθερους. Κυκλοφόρησε το τραγούδι «οι αστοί τρομάξανε» που το τραγούδησε αργότερα ο Πάνος Τζαβέλας και αφορούσε στην δραπέτευση του Μ. Μπεζεντάκου. Σύμφωνα με μαρτυρία του Κώστα Γκριτζώνα το τραγούδι -μουσική και στίχους- το έγραψε ο Ζωρζέτος, σοβιετικός πολίτης από την Γεωργία που είχε έρθει στην Ελλάδα από το 1924.

Βιβλιογραφία:

• Κώστα Γκριτζώνα, Κόκκινοι δραπέτες, 1920-1940, Γλάρος
• Δημήτρης Γκιώνης, Η θρυλική απόδραση του Μπεζεντάκου. Φυλακές Συγγρού, περ. Τετράδιο, αρ. φύλλου 18, 3/1976, σ.4-7