Το ΠΑΣΟΚ ως ανάμνηση ή ως πολιτική επιλογή

Η συζήτηση για τα κόμματα συνήθως περιστρέφεται γύρω από ένα θεμελιακό ερώτημα. «Πόσο επιδραστικά είναι για το πολιτικό σύστημα στο οποίο δραστηριοποιούνται;». Για παράδειγμα, μπορεί ένα κόμμα να συγκεντρώσει το απαιτούμενο εκλογικό κυβερνητικής αυτοδυναμίας; Μπορεί να συμμετέχει σε κυβέρνηση συνασπισμού, ή να διατυπώσει συγκεκριμένες προτάσεις με τα οποία θα συνδεθεί με τμήματα της κοινωνίας; Μπορεί να αποτελεί φορέα εξειδικευμένων πολιτών για την οικονομία, τις μεταρρυθμίσεις ή την εξωτερική πολιτική;

Στις 3 Σεπτεμβρίου 2024 το ΠΑΣΟΚ συμπληρώνει μισό αιώνα ζωής. Το πόσο επιδραστικό υπήρξε για τη σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας, δεν χωρά αντίλογο. Όμως η θέση του στο σήμερα, και πολύ περισσότερο στο μέλλον της χώρας, ανοίγει μία άλλη συζήτηση.

Ως μία παράφραση του θεμελιακού ερωτήματος για τα κόμματα, το ερώτημα για το ΠΑΣΟΚ σήμερα, μπορεί να τεθεί ως εξής. Το ΠΑΣΟΚ αποτελεί πλέον μία ανάμνηση, μέρος της ιστορίας μας ή αποτελεί ακόμη μία πολιτική επιλογή, ως ένα σημαντικό κόμμα για το πολιτικό μας σύστημα;

Η έρευνα της About People, που πραγματοποιήθηκε 23-26 Αυγούστου 2024 φανερώνει τρεις ενδιαφέρουσες αποτυπώσεις σχετικά με τον ρόλο του ΠΑΣΟΚ.

Οι αποκρινόμενοι εκτιμούν πιο αρνητικά τις πιο πρόσφατες κυβερνητικές θητείες του ΠΑΣΟΚ.Η κυβερνητική θητεία του Ανδρέα Παπανδρέου συγκεντρώνει θετικές εκτιμήσεις από 6 στους 10 αποκρινόμενους, η θητεία του Κώστα Σημίτη από 3 στους 10, ενώ του Γιώργου Παπανδρέου μόλις από 1στους 10 (14,4%). Όσο πιο μακρινή η σκέψη για το ΠΑΣΟΚ, τόσο πιο θετική.

Η εκτίμηση πως το ΠΑΣΟΚ έχει κλείσει τον ιστορικό του κύκλο είναι πλειοψηφική, εκφράζοντας 6 στους 10 αποκρινόμενους. Μάλιστα το 39,6% των αποκρινόμενων δηλώνει πως συμφωνεί καθαρά με αυτήν την τοποθέτηση. Ως προς τα στοιχεία της συμβολής του στην Ελληνική κοινωνία, 7 στους 10 εκτιμούν πως με το ΠΑΣΟΚ οι «μη προνομιούχοι βελτίωσαν το επίπεδο της ζωής τους», και 5 στους 10 πως το ΠΑΣΟΚ «εκσυγχρόνισε την Ελλάδα». Στον αντίποδα, η σύνδεση του ΠΑΣΟΚ με τα μνημόνια φαίνεται να έχει εντυπωθεί σε βάθος, καθώς το 53,9% δηλώνει πως το ΠΑΣΟΚ χρεωκόπησε την Ελλάδα.

Το ιδεολογικό του αποτύπωμα σήμερα είναι ιδιαίτερα ισχνό. Παρατηρείται μία πολύ σημαντική απόσταση σε σχέση με το τι εκφράζει το ΠΑΣΟΚ σήμερα και το τι εξέφραζε ιστορικά. Το ΠΑΣΟΚ των πενήντα ετών, σύμφωνα με τους αποκρινόμενους στην έρευνα, εξέφραζε την σοσιαλδημοκρατία (23,4%) και την κεντροαριστερά (18,2%). Το ΠΑΣΟΚ του σήμερα εκτιμάται πως «δεν έχει ιδεολογία» (29,7%), ενώ εκφράζει τη σοσιαλδημοκρατία σε ποσοστά 11,3% και την κεντροαριστερά 15%.

Άρα, αυτό ήταν; Το ΠΑΣΟΚ έχει κλείσει τον κύκλο του; Όχι απαραίτητα. Σίγουρα, η έρευνα δεν παρουσιάζει χαρακτηριστικά ενός επιδραστικού κόμματος – έτοιμου να πρωταγωνιστήσει στην πολιτική ζωή του τόπου.

Επομένως, τι θα μπορούσε να γίνει για να ανατραπεί αυτό; Τα κόμματα σε περιόδους κρίσης μετέρχονται διάφορες τακτικές ανασυγκρότησης. Η πιο συχνή είναι η αλλαγή ηγεσίας. Αρκεί, επομένως σήμερα μία αλλαγή ηγεσίας στο ΠΑΣΟΚ; Όχι απαραίτητα. Το ίδιο, εξάλλου, είδαμε με τον ΣΥΡΙΖΑ, που οδήγησε σε μία ταχύτατη αποσύνθεση, παρά στην ανακοπή της καθοδικής του πορείας.

Χρειάζεται μία άλλη πολιτική και ένα νέο μήνυμα; Σίγουρα. Τα στοιχεία της έρευνας, όχι μόνο αυτής, συνηγορούν σε αυτό. Το ΠΑΣΟΚ έχει χάσει το χαρακτηριστικό του στίγμα, την προνομιακή του σύνδεση με κομμάτια της κοινωνίας. Το ΠΑΣΟΚ ιστορικά κέρδιζε από την ικανότητά του να προσαρμόζεται στα αιτήματα της κοινωνίας. Άλλοτε ανταποκρινόμενο σε αυτά, άλλοτε εκφράζοντας πιο προωθημένες στάσεις.

Χρειάζεται άλλου είδους οργάνωση; Σίγουρα Ναι. Αυτό σήμερα δεν μπορεί να γίνει χωρίς επαγγελματική ανασυγκρότηση και φυσικά την αξιοποίηση κάθε τεχνολογικού διαθέσιμου εργαλείου.

Είναι όλα αυτά συνταγές επιτυχίας; Σαφώς και όχι. Όμως στο σημερινό πολιτικό περιβάλλον, της απογοήτευσης και του κυνισμού, κάθε οριακή θετική μεταβολή, μπορεί να αποβεί σημαντική για συνολικές ανακατατάξεις.

Ο Γιώργος Σιάκας είναι Επίκουρος Καθηγητής Πολιτικής Συμπεριφοράς στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και Διευθυντής Ερευνών της Μονάδας Ερευνών Κοινής Γνώμης και Αγοράς του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.