Ο πραγματικός λόγος που ο Νετανιάχου δεν σταματά τον πόλεμο στη Γάζα

Η εκτέλεση των έξι Ισραηλινών ομήρων από τη Χαμάς και η ανεύρεση των σορών τους το Σαββατοκύριακο έκανε εκατοντάδες χιλιάδες Ισραηλινούς να βροντοφωνάξουν “ως εδώ” στον Μπενιαμίν Νετανιάχου, να ξεχυθούν στους δρόμους και να διαδηλώσουν υπέρ της εκεχειρίας κατηγορώντας τον ισραηλινό πρωθυπουργό και την κυβέρνησή του ότι δεν κάνουν αρκετά για να επιτύχουν μια συμφωνία για την απελευθέρωση των υπόλοιπων ομήρων που απήχθησαν από τη Χαμάς κατά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου.

Η Histadrut, η ισχυρή συνδικαλιστική οργάνωση του Ισραήλ, κάλεσε σε γενική απεργία παραλύοντας τη χώρα. Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου απάντησε με ακόμα μεγαλύτερη επιμονή στη σύρραξη. Σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε το βράδυ της Δευτέρας, δήλωσε ότι οποιαδήποτε εκεχειρία θα εξαρτηθεί από τον έλεγχο του Διαδρόμου της Φιλαδέλφειας.

Είναι σαφές πλέον πως οι Ισραηλινοί δεν έχουν εμπιστοσύνη στον Νετανιάχου αναφορικά με τον χειρισμό του πολέμου. Όπως αναφέρει το Vox.com, περίπου το 70% του λαού του Ισραήλ πιστεύει ότι ο Νετανιάχου πρέπει να παραιτηθεί. Ωστόσο, παρά τις συνεχιζόμενες διαδηλώσεις, είναι εξίσου σαφές ότι ο πρωθυπουργός δεν προτίθεται να αλλάξει τη στάση του.

Η κυβέρνησή του έχει αντέξει παρά τις επικρίσεις για τον χειρισμό του πολέμου, τις αποδοκιμασίες και τη δυσαρέσκεια που αποτυπώνεται και στις δημοσκοπήσεις. Παρά τις διαδηλώσεις, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι τα γεγονότα αυτού του Σαββατοκύριακου έχουν φτάσει την κυβέρνηση Νετανιάχου στο χείλος του γκρεμού.

Πώς είναι αυτό δυνατό;

Η απάντηση είναι η ωμή πολιτική εξουσία. Οι εκλογές του 2022 έδωσαν στα δεξιά κόμματα σαφή πλειοψηφία στην Κνεσέτ (κοινοβούλιο του Ισραήλ), επιτρέποντας στον Νετανιάχου να σχηματίσει την πιο ακροδεξιά κυβέρνηση στην ιστορία του Ισραήλ. Αν και αυτή η συμμαχία έχει γίνει εξαιρετικά αντιδημοφιλής, δεν υπάρχει τρόπος για τους ψηφοφόρους να την ανατρέψουν μόνοι τους.

Η κυβέρνηση θα μπορούσε να καταρρεύσει μόνο από μέσα, με αποχωρήσεις από την κυβερνητική συμμαχία. Αλλά προς το παρόν, η μεγαλύτερη απειλή για τη συμμαχία του Νετανιάχου προέρχεται από την ακροδεξιά του πλευρά, που θέλει να συνεχιστεί ο πόλεμος με κάθε κόστος. Και για αυτόν τον λόγο, φαίνεται αποφασισμένος να συνεχίσει. Υπάρχουν σίγουρα ενδείξεις έντασης, και η κλιμακούμενη μαζική κινητοποίηση θα μπορούσε να τις επιδεινώσει. Αλλά προς το παρόν, η κατάσταση φαίνεται ζοφερή. Η ισραηλινή κοινή γνώμη θέλει να σταματήσει η αιματοχυσία στη Γάζα, αλλά η κυβέρνησή τους διαφωνεί.

Γιατί η κυβέρνηση Νετανιάχου εμμένει στη σύρραξη

Στο κοινοβουλευτικό σύστημα του Ισραήλ, οι κυβερνήσεις σχηματίζονται από κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες. Η κυβέρνηση του Νετανιάχου διαθέτει αυτή τη στιγμή 64 από τις 120 έδρες στην Κνεσέτ.

Από αυτές τις 64 έδρες, οι μισές προέρχονται από το δεξιό κόμμα Λικούντ του Νετανιάχου. Συνολικά 25 έδρες προέρχονται από τα υπερορθόδοξα κόμματα, ενώ οι υπόλοιπες 7 έδρες ανήκουν στην ακόμα πιο δεξιά παράταξη του Θρησκευτικού Σιωνισμού.

Αυτά τα κόμματα δεν συμφωνούν σε όλα, αλλά είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι κάποιο από αυτά θα επαναστατήσει κατά της κυβέρνησης προκειμένου να ασκήσει πίεση για μια συμφωνία εκεχειρίας.

Το Λικούντ, που κάποτε ήταν το σχετικά κεντροδεξιό κόμμα του Ισραήλ, έχει γίνει πλέον ένα «κενό» όχημα για τις φιλοδοξίες του Νετανιάχου. Οι βουλευτές του είναι κυρίως πιστοί υποστηρικτές του πρωθυπουργού. Ο Γιοάβ Γκάλαντ, ο νυν υπουργός Άμυνας, αποτελεί εξαίρεση· έχει συγκρουστεί σφοδρά και δημόσια με τον Νετανιάχου για την ανικανότητα του Ισραηλινού πρωθυπουργού να χειριστεί τον πόλεμο. Μάλιστα, η στήριξη του Γκάλαντ ήταν ένας από τους βασικούς λόγους που οι μαζικές διαδηλώσεις του 2023 κατάφεραν να εμποδίσουν το σχέδιο του Νετανιάχου να πάρει τον έλεγχο του δικαστικού συστήματος του Ισραήλ, αναφέρει το Vox. Ωστόσο, οι διαδηλώσεις εκείνες ήταν μεγαλύτερες από τις τρέχουσες αντιπολεμικές διαμαρτυρίες. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία ότι ο Γκάλαντ έχει αρκετούς υποστηρικτές εντός της κυβέρνησης για να προκαλέσει ένα κύμα αποχωρήσεων που θα μπορούσε να την ανατρέψει.

Τα θρησκευτικά κόμματα στην κυβέρνηση του Νετανιάχου ενδιαφέρονται λιγότερο για τον ίδιο τον πόλεμο και περισσότερο για τη διατήρηση των δικαιωμάτων και των προνομίων της υπερορθόδοξης κοινότητας. Ένα υπερορθόδοξο κόμμα, το Σας, έχει εκφράσει τη βούλησή του να υποστηρίξει μία συμφωνία ανταλλαγής ομήρων. Αλλά μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι το Σας ενδιαφέρεται τόσο πολύ για την τύχη των ομήρων ώστε να απειλήσει να ανατρέψει την κυβέρνηση.

Ο Θρησκευτικός Σιωνισμός νοιάζεται για τον πόλεμο — και θέλει να συνεχιστεί. Ο λόγος ύπαρξης του κόμματος είναι η επέκταση του ελέγχου των Ισραηλινών Εβραίων σε όλη τη γη μεταξύ του ποταμού Ιορδάνη και της Μεσογείου, και ο πόλεμος έχει αποδειχθεί εξαιρετική ευκαιρία για την επιδίωξη αυτού του στόχου. Οι ριζοσπαστικοί ηγέτες του κόμματος, Μπετσαλέλ Σμότριτς και Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ, έχουν επανειλημμένα απειλήσει ότι θα αποχωρήσουν από την κυβέρνηση αν ο Νετανιάχου συνάψει οποιαδήποτε μακροχρόνια συμφωνία εκεχειρίας.

Ο Νετανιάχου από πλευράς του θέλει να διατηρήσει την εξουσία του: είναι ό,τι πιο κοντινό σε «κάρτα εξόδου από τη φυλακή» που μπορεί να έχει ένας πρωθυπουργός που αντιμετωπίζει ποινική καταδίκη. Αυτό σημαίνει ότι ενδιαφέρεται πολύ για τις απειλές της άκρας δεξιάς και θα θέλει να διατηρήσει τον πόλεμο όσο μπορεί, ελλείψει μιας μεγάλης πολιτικής απειλής από την άλλη πλευρά, επισημαίνει το Vox.

Μπορεί η αντιπολίτευση να μετατρέψει τη μαζική δυσαρέσκεια σε πολιτική δύναμη;

Το κίνημα διαμαρτυρίας, αν και μεγάλο, προέρχεται κυρίως από τις τάξεις του κεντρώου και αριστερού πολιτικού φάσματος του Ισραήλ. Ως εκ τούτου, είναι απίθανο να επηρεάσει τους βουλευτές από τα δεξιά κόμματα της κυβέρνησης όσο διατηρούν τη βάση των υποστηρικτών τους.

«Και τα δύο ισχύουν: η κυβέρνηση δεν απολαμβάνει πλειοψηφία στις δημοσκοπήσεις, αλλά εξακολουθεί να διατηρεί μια σημαντική βάση στήριξης», λέει ο Νόαμ Γκιντρόν, πολιτικός επιστήμονας στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ.

Επιπλέον, σύμφωνα με τον Γκιντρόν, η κατακερματισμένη ισραηλινή αντιπολίτευση δεν έχει ακόμη καταφέρει να μετατρέψει την πλειοψηφική στήριξη της κοινής γνώμης σε μια συντονισμένη στρατηγική για να “ρίξει” την κυβέρνηση Νετανιάχου.

«Η αντιπολίτευση είναι διχασμένη μεταξύ των κεντρώων, της πιο αριστερής πτέρυγας και των αραβικών κομμάτων — και δεν έχουν καταλήξει στο πώς — και ίσως ακόμα και στο αν — θα πρέπει να δράσουν μαζί εναντίον της κυβέρνησης», σημειώνει. Ο Μπένι Γκαντς, ο ηγέτης του πιο δημοφιλούς κόμματος της αντιπολίτευσης, φαίνεται «διστακτικός να χρησιμοποιήσει όλη την πολιτική του δύναμη και να καταφέρει ένα ισχυρό πολιτικό χτύπημα στον Νετανιάχου».

Αυτός είναι ένας τρόπος με τον οποίο θα μπορούσαν να αλλάξουν τα πράγματα: η αντιπολίτευση να οργανωθεί, να συνταχθεί με τους διαδηλωτές και να προσπαθήσει να αναγκάσει τον Νετανιάχου να αλλάξει πορεία. Όμως, μέχρι στιγμής, δεν φαίνεται κάτι τέτοιο στον ορίζοντα.

«Για να πέσει η κυβέρνηση, οι Ισραηλινοί πολιτικοί ηγέτες χρειάζονται κοινή λογική, πολιτικό θάρρος και ηθική ραχοκοκαλιά. Δυστυχώς, η συντριπτική πλειοψηφία δεν διαθέτει τίποτα από αυτά», γράφει η Ντάλια Σέιντλιν, κορυφαία δημοσκόπος του Ισραήλ, στην Haaretz.